Polskie Centrum Informacji Muzycznej POLMIC, Chorwackie Centrum Informacji Muzycznej i Narodowy Instytut Fryderyka Chopina zapraszają na koncert muzyki chorwackiej w ramach projektu „Minstrel”, który odbędzie się w środę, 24 września 2014 roku o godz. 16.00 w Sali Koncertowej Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie. Wydarzenie towarzyszy 57. Międzynarodowemu Festiwalowi Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień”.
W programie koncertu: Trio fortepianowe nr 1 D-dur op. 15 (1902) Dory Pejačević, Impromptu (1990) Krzesimira Dębskiego, Vedute (2011) Marko Ruždjaka, Trio fortepianowe op. 1 (1934) Andrzeja Panufnika i Zovu me Tryor na trio fortepianowe (1996) Dubravko Detoni’ego. Wystąpi Zagreb Trio w składzie: Martin Draušnik – skrzypce, Pavle Zajcev - wiolonczela i Danijel Detoni – fortepian.
Wstęp wolny.
ZAGREB TRIO
Martin Draušnik - skrzypce
Pavle Zajcev- wiolonczela
Danijel Detoni- fortepian
Zagreb Trio powstało w 2010 roku. Zespół koncertuje na terenie całej Chorwacji, brał także udział w wielu festiwalach, takich jak Trieste Prima czy Osor Music Evenings. Artyści uczestniczyli w seminariach w Weirkersheimie w Niemczech prowadzonych przez członków Vogler Quartet, Gerharda Schulza (Berg Quartet), Heime Müllera (Artemis Quartet) i pianisty Matthiasa Kirschnereita. Zespół tworzy trzech młodych, utalentowanych muzyków, wykształconych u znakomitych pedagogów w kraju i za granicą.
Danijel Detoni uzyskał tytuł magistra na Uniwersytecie Muzycznym im. Ferenca Liszta w Budapeszcie, gdzie studiował w klasie Lászlo Baranyaya i Balázsa Kecskésa. Ostatni rok studiów spędził w Paryżu kształcąc się pod kierunkiem Itamara Golana, a następnie kontynuował naukę u takich pedagogów jak Pnina Salzman, Emanuel Krasovsky, Hamsa Al-Wadi, Pál Éder, Felix Gottlieb i Dénes Várjon. Wielokrotnie występował w roli solisty i kameralisty na festiwalach w Chorwacji i za granicą –podczas Zagreb Music Biennale, Musica Danubiana, Letniego Festiwalu w Dubrowniku, Transeuropéennes w Rouen, Festiwalu Schleswig-Holstein, Re Musica w Prisztinie i innych. Koncertował z wieloma orkiestrami symfonicznymi –m.in. z Orkiestrą Chorwackiego i Słoweńskiego Radia i Telewizji, Chorwacką Orkiestrą Kameralną, Orkiestrą Filharmonii w Zagrzebiu, Belgradzie i Pekinie czy Budapest Strings. Współpracował z wieloma uznanymi dyrygentami, takimi jak Pavle Dešpalj, Nikša Bareza, Tonči Bilić, Mladen Tarbuk, Ivan Repušić, Tomislav Fačini, Oliver von Dohnányi, Lior Shambadal, Tan Lihua, Patrick Fournillier, Zoltán Rácz, Vesna Šouc, Carlo Tenan i Claude Brendel. W 2008 roku pianista wydał debiutancką płytę z utworami fortepianowymi swojego ojca Dubravko Detoni. Od 2009 roku jest wykładowcą w Akademii Muzycznej Uniwersytetu w Zagrzebiu.
Martin Draušnik po ukończeniu studiów w Akademii Muzycznej w Zagrzebiu (w klasie Mai Dešpalj-Begović), kontynuował naukę w Hochschule für Musik we Freiburgu (pod kierunkiem Laticii Honda-Rosenberg) oraz w Hochschule für Musik und Darstellende Kunst w Stuttgarcie (pod kierunkiem Ingolfa Turbana). Otrzymał również dyplom ukończenia studiów w klasie altówki Aleksandra Miloševa w Akademii Muzycznej w Zagrzebiu. Podczas pobytu w Niemczech współpracował z Radiową Orkiestrą Symfoniczną SWR z Baden-Baden i Freiburga koncertując w najbardziej prestiżowych salach Europy. Artysta jest jednym z założycieli Porin String Quartet - zespołu, który zdobył wiele nagród. Występował w Chorwacji, Austrii, Włoszech i Niemczech, a także w soli solisty z Orkiestrą Filharmonii w Zagrzebiu oraz Cantus Ensemble. Od 2006 roku pełni funkcję koncertmistrza orkiestry kameralnej „I Virtuosi di Paganini” założonej przez Ingolfa Turbana, zaś od 2011 roku jest koncertmistrzem Orkiestry Filharmonii w Zagrzebiu. W tej roli występował także podczas koncertów z Orkiestrą Kameralną z Varaždina i Zadaru oraz Cantus Ensemble. Od października 2012 roku pracuje w Akademii Muzycznej w Zagrzebiu jako asystent. Laureat nagrody Sjepana Šuleka.
Pavle Zajcev po uzyskaniu tytułu licencjata w Akademii Muzycznej w Zagrzebiu w klasie Valtera Dešpalja, podjął studia w Akademii Muzycznej w Bazylei pod kierunkiem Ivana Monighettiego. Wykonał szereg recitali, wystąpił także w roli solisty z Orkiestrą Filharmonii w Zagrzebiu, Zagreb Soloists, Orkiestrą Symfoniczną Chorwackiego Radia i Telewizji, Chorwacją Orkiestrą Kameralną i Orkiestrą Kameralną Varaždin. Wielokrotnie nagrywał dla Chorwackiego Radia, między innymi koncert wiolonczelowy Pavle Dešpalja, który w 2001 roku otrzymał nagrodę Porin. W latach 1997-2002 był członkiem Zagreb Piano Trio, z którym zdobył szereg nagród na wielu konkursach.Uczestniczył w kursach mistrzowskich prowadzonych przez wykonawców takich kwartetów jak Borodin String Quartet, Juilliard czy Emerson String Quartet, a także przez Isaaca Sterna i Leona Fleischera. W latach 2003-2010 Pavle Zajcev pełnił funkcję pierwszego wiolonczelisty Orkiestry Symfonicznej Chorwackiego Radia i Telewizji, a od 2005 roku jest profesorem Akademii Muzycznej w Zagrzebiu. Na zaproszenie Croatian Music Youth latem 2011 roku objął kierownictwo nad nowopowstałą Kameralną Orkiestrą Smyczkową. W tym samym roku został przyjęty do klasy dyrygentury Uroša Lajovica w Akademii Muzycznej w Zagrzebiu.
O UTWORACH
Krzesimir Dębski o Impromptu:
Wielu kompozytorów pisało utwory w dawnym stylu. Czasami przymuszeni, jak w czasach socrealizmu ,ale częściej z własnej potrzeby flirtu z dawną konwencją muzyczną. I ja również ,dla odpoczynku, postanowiłem napisać utwór, w którym posłużyłem się „zakazanymi sekstami i tercjami”. Na początku był to króciutki temat filmowy, potem powstała z tego pomysłu piosenka ,którą zaśpiewała mojażona Anna Jurksztowicz . Po wielu latach uznałem ,że jest to materiał na utwór instrumentalny o charakterze dydaktycznym i tak w końcu powstałaeklektyczno-jazzująca miniatura na trio fortepianowe, któremu nadałem tytuł „Impromptu”.
---
Marko Ruždjak (1946-2012) – kompozytor, profesor Akademii Muzycznej i Uniwersytetu w Zagrzebiu i od 2008 roku członek Chorwackiej Akademii Nauk. Zarówno jego spuścizna, jak i osobowość, zagwarantowały mu stałe miejsce w kręgu kompozytorów chorwackich i międzynarodowych jego pokolenia. Ważnymi osobami, które wywarły wypływ na młodego twórcę był jego ojciec Vladimir Ruždjak – kompozytor i znany śpiewak-baryton, a kolejno Milo Cipra – profesor Akademii Muzycznej w Zagrzebiu, Ivo Malec (również uczeń Milo Cipry), Pierre Schaeffer w Paryżu i Milko Keleman w Kolonii. Wartym wspomnienia jest fakt, iż ponieważ Ruždjak zainteresował się kompozycją jako wykształcony klarnecista, znalazło to odbicie w jego stylu kompozytorskim – stworzył swój własny, indywidualny język połączywszy wysokiej klasy umiejętności kompozytorskie z nowatorskim podejściem. Bogata twórczość kompozytora obejmuje w dużej mierze stosunkowo krótkie utwory, charakteryzujące się oryginalnym sposobem traktowania głosu i instrumentów oraz zestawianiem ze sobą instrumentów pozornie do siebie niepasujących. W przypadku utworów przeznaczonych na standardowy skład wykonawczy, tak jak trio fortepianowe w Vedute, głównym obiektem zainteresowania kompozytora staje się kolorystyka brzmieniowa, którą Ruždjak kształtuje poprzez połączenie nowoczesnych aranżacji i elementów tradycji.
Vedute (dla Nikšy)jest ostatnim dziełem kompozytora, napisanym 14 maja 2011 roku. Według relacji Martina Draušnika, twórca wręczył partyturę utworu Pavlovi Zajcevowi, wiolonczeliście Zagreb Trio, mówiąc: “Skomponowałem trio. Chciałbym żebyście je wykonali, ale nie od razu, tylko w przyszłym roku”. Muzycy nie zdążyli dowiedzieć się, co kompozytor miał na myśli, ponieważ ustalony plan pracy nad dziełem został przerwany przez nagłą śmierć Ruždjaka. Nikša Gligo, muzykolog, profesor uniwersytetu i przyjaciel kompozytora, któremu utwórzostał zadedykowany, dowiedział się o dedykacji od muzyków Zagreb Trio już po śmierci twórcy. Uważa ją za jedną z kompozycji, reprezentujących styl Ruždjaka. Zaproszone do udziału w tegorocznym Letnim Festiwalu w Dubrowniku trio postanowiło złożyć hołd twórcy i właśnie podczas koncertu festiwalowego wykonać utwór po raz pierwszy.
---
Trio fortepianowe op. 1 Andrzeja Panufnika to utwór, który otwiera katalog jego twórczości i jedyna zachowana kompozycja przedwojenna. A właściwie zrekonstruowana – po tym bowiem, jak wszystkie partytury Panufnika napisane do 1944 roku spłonęły w wyniku Powstania Warszawskiego, trzy z nich kompozytor zdecydował się zrekonstruować z pamięci. Trio fortepianowe jest jednym z nich (obok Uwertury tragicznej na orkiestrę i Pięciu polskich pieśni wiejskich na chór sopranów unisono i instrumenty dęte). Budowa formalna Tria odnosi się wyraźnie do tradycyjnego modelu klasycznego. Utwór składa się z trzech części: rozbudowanego allegra sonatowego, poprzedzonego wolnym wstępem (Poco adagio – Allegro – Poco adagio), pieśniowej, pięknie lirycznej części drugiej (Largo) oraz wirującego, tanecznego scherza (Presto). Jednak ten młodzieńczy utwór Panufnika ukazuje już wiele cech typowych dla jego późniejszej twórczości - do których należy klarowność konstrukcji formalnej, przemyślanej w najdrobniejszych szczegółach, ale też i wypełnienie jej oryginalną treścią o głęboko emocjonalnym wyrazie. Jeśli więc nawet upatrywać zbieżności stylistyki Tria fortepianowego z niezwykle popularnym przed wojną neoklasycyzmem, to bez wątpienia indywidualny rys utworu, którym jest jego głęboka ekspresja, odróżnia go od typowych produkcji neoklasycznych tego okresu i sprawia, że wciąż chętnie sięgają po niego kolejne pokolenia wykonawców.Prawykonanie Tria miało miejsce w Warszawie, 10 grudnia 1936 roku, wykonawcami byli Stanisław Jarzębski (skrzypce), Józef Bakman (wiolonczela) i Mieczysław Wajnberg (fortepian). Po rekonstrukcji utworu w roku 1945 kompozytor zadedykował go pamięci swej matki.
---
Chorwacki kompozytor, pianista i pisarz Dubravko Detoni (ur. 1937) ukończył studia w Akademii Muzycznej w Zagrzebiu w klasie fortepianu Svetislava Stančića oraz w klasie kompozycji Stjepana Šuleka. Swoją edukację kontynuował w Sienie (pod kierunkiem Guido Agosti’ego i Alfreda Cortota), Warszawie (pod kierunkiem Witolda Lutosławskiego, Grażyny Bacewicz i w Studio Eksperymentalnym Polskiego Radia), Darmstadt (studia u György’a Ligeti’ego oraz Karlheinza Stockhausena) i w Paryżu (pod kierunkiem Johna Cage’a). Jego dorobek obejmuje 137 opusów muzyki orkiestrowej, kameralnej, solowej, wokalnej i elektronicznej, szereg multimedialnych projektów i eksperymentów, 11 książek, w tym tomiki poezji, zbiory esejów, utwory epickie, pamiętniki i przewodniki turystyczne, serię programów radiowych i telewizyjnych oraz wiele notek programowych koncertów i omówieni płyt.Jest założycielem i dyrektorem artystycznym ACEZANTEZ – Ensemble Centre for New Tendencies w Zagrzebiu, z którym począwszy od 1970 roku wystąpił w wielu miejscach w Europie, Ameryce i Azji. Jego utwory były wielokrotnie prezentowane podczasnajważniejszych festiwali muzycznych, publikowane zarówno w Chorwacji, jak i za granicą oraz wydane na ponad 50 płytach. Jest laureatem szeregu nagród i wyróżnień krajowych i zagranicznych (m.in. nagrody im. Vladimira Nazora, nagrody Josipa ŠtolceraSlavenskiego, 5 nagród muzycznych Porin przyznawanych przez Chorwackie Stowarzyszenie Fonograficzne (w tym za całokształt twórczości), nagrody krytyków muzycznych Zvonko Lotrščak, nagrody Matica Hrvatska, 12 nagród JRT za najlepszy utwór roku, Grand Prix 6. Paris Youth Biennale, Premio Italia, UNESCO-Paris, nagrodę Bedřicha Smetany i in.).W jego stylu kompozytorskim można zaobserwować pewną cykliczność, przejście od dramatycznego post-bartokowskiego neoekspresjonizmu, przez inspiracje brzmieniem polskiej muzyki, liryczno-poetycki (czasem też multimedialny) surrealizm nowego piękna i prostoty oraz pomysłowy postmodernizm do przenikliwości postawangardowego neostrukturalizmu. Jego twórczość charakteryzuje postrzeganie konsonansów w sposób dysonansowy i dysonansów w sposób konsonansowy. Detoni interpretuje punkty pod kątem linearnym, linie – pod kątem wertykalnym, stopniowo zaciera skrajności i przechodzi do radykalnej jednolitości, czasami próbuje stosować mechanizację gestów i repetycje, wprowadza gęstą lub – przeciwnie – skąpą konfigurację wydarzeń w sposób humorystyczny i przekształca znaczenie cytatu, mimo, iż sam wielokrotnie tę metodę wykorzystuje. Każdy z narzuconych systemów twórca przełamuje w inny sposób; proces symultaniczny jest mu znacznie bliższy niż konsekutywny, jest to synchroniczny krytycyzm trwającego zdarzenia.
Kompozycja Zovu me Tryor na trio fortepianowe powstała w Dubrowniku w lipcu 1996 roku, a jej pierwsze wykonanie odbyło się 22 lutego 1997 roku w Zagrzebiu. Utwór obejmuje 27 powiązanych ze sobą przebiegów o różnych obliczach tonalnych, wśród których pojawiają się między innymi procesy tworzenia, istnienia i rozpadu oznaczonych elementów polifonicznych, po których następują fragmenty homofoniczne, symultaniczność i stopniowy podział melodyczno-rytmicznych struktur w coraz to innych odległościach interwałowych, podtrzymywanie opozycji akordu (harmonii) wobec linii (melodii), zabawnarywalizacja odmiennych technik (polifonia, artykulacja), formuła toccaty wykorzystana do zainicjowania i dekompozycji struktury dźwiękowej, imitacja sylab wokalnych, szczególnie w postaci okresowo przyjętej tonalności i pojawiania się zróżnicowanych figur glissandowych stanowiących wspomnienie wszystkich naturalnych początków i motywów przewodnich. (Dubravko Detoni)