indeks osób (P)

Piotr Wilhelmi z Grudziądza, kompozytor i poeta. Urodził się w 1392 w Grudziądzu. W 1418 rozpoczął studia na Uniwersytecie Krakowskim – z tego roku zachował się wpis studenta nazywanego Petrus Wilhelmi de Grudencz. 7 lat później jest on wymieniany już pośród tych, którzy uzyskali stopień bakałarza, w 1430 osiągnął stopień magistra. Przypuszczalnie po 1430 opuścił Kraków, ok. 1436 mógł przebywać w Wiedniu, następnie w okolicach Bazylei – być może w związku z odbywającym się tam soborem, którego program streścił w wierszu Pontifices ecclesiarum (muzyka nie zachowała się). W latach 40-tych pełnił funkcję „cappellanusa” Fryderyka III w Wiedniu (w 1442 kancelaria cesarza wydała Piotrowi, określonemu jako ksiądz diecezji chełmińskiej, list żelazny, zapewniający mu bezpieczeństwo poruszania się po drogach). Później prawdopodobnie udał się do Czech. Ostatnie lata jego życia wiązane są ze Śląskiem. W 1448 przebywał we Wrocławiu na dworze biskupa Petera Novaka, szukając protekcji w staraniach o stanowisko kanonika we Fromborku. W 1452 odbył podróż do Rzymu. Zmarł ok. 1480.
Podróże Piotra z Grudziądza i kontakty z różnymi środowiskami uczyniły go twórcą międzynarodowym. Jego twórczość znajduje się w rozproszonych, często bardzo fragmentarycznych źródłach. Zachowała się ona przede wszystkim na ziemiach czeskich (m.in. w rękopisach czeskich – kodeksie Speciálník oraz w kancjonałach Franusa i Chrudim), także w Śpiewniku głogowskim, spisanym prawdopodobnie w Żaganiu pod koniec XV w.
Napisał kilkadziesiąt utworów religijnych i świeckich 2-, 3-, 4- i 5-głosowych. Większość z nich to pieśni i motety łacińskie, podpisywane charakterystycznym akrostychem – Petrus (składał się zawsze z pierwszych liter kolejnych słów tekstu, co było wyjątkowe, bowiem popularne w owym czasie akrostychy zwykle były pierwszymi literami wersów lub zwrotek). Można przypuszczać, że Piotr z Grudządza pisał teksty do swoich kompozycji sam. Są wśród nich:

– Kyrie fons bonitatis (jedyny utwór bez akrostychu)

– kilkanaście pieśni łacińskich, m.in.:

Prodigiis eximiis (2-głosowa)

Pregrata erat (2-, 3-głosowa)

Preconia etroclita (3-głosowa)

Probleumata enigmatum (3-głosowa)

Predulcis eurus turbinis (2-głosowa, świecka)

Praelustri elucentia (2-głosowa, także z innymi tekstami jako: Rein und besser ist Gottes wort oraz Praeillustri excellentia)

Phebus ecclipsi tumuli (2-głosowa)

Praeformosa elegantis (2-głosowa)

Phonicorum ethicorum (2-głosowa)

Presidiorum erogatrix (2-głosowa)

Praesulis eminenciam totam (3-głosowy panegiryk poświęcony papieżowi Marcinowi V, napisany najpewniej w latach jego urzędowania, tj. między 1417 a 1431)

Plasmatori estuanter (2-głosowa)

Promittat aeterno throno (3-głosowe rotulum – kanon kołowy)

Plaude euge theotocos (3-głosowa)

Prorumpanus euduli (3-głosowa)

Psallamus effundibus (3-głosowa)

Psalteriis et tympanis / Nam nascitur de virgine / O flos Maria (3-głosowa)

Puella eia typicis (3-głosowa)

– osiem motetów, w tym:

Iacob scalam / Pax eterna / Terribilis (3-głosowy)

Veni vere illustrator / Pneuma eucaristiarum / Paraclito tripudia / Dator eia (4-głosowy)

Probitate eminentem / Ploditando exarare (2-głosowy, świecki, prawdopodobnie jeden z ostatnich utworów kompozytora)

Pomi morsum / Hominem quem / Sed paratus / Paraneuma eructemus (4-głosowy)

Panis ecce / Panis aevus / Pange exul/ Patribus veteribus / Tantum ergo (5-głosowy)

Pantaleon eleon (4-głosowy kanon)

Praesulem ephebeatum (4-głosowy kanon kołowy).

Nazwisko Piotra z Grudziądza długo nie było znane muzykologom. Odkrycia dokonał dopiero w 1975 czeski naukowiec Jaromír Černý, który analizując motet Pneuma eucaristiarum / Veni vere illustrator / Dator eya graciarum / Paraclito tripudia zauważył, że kolejne pierwsze litery trzech z czterech głosów (w kolejności: drugi, pierwszy, czwarty) tworzą akrostych Petrus VVilhelmi de Grudencz.