Polmic - FB

muzykolodzy (C)

A B C D E F G H I J K L Ł M N O P R S T V W Z

Adam Chętnik,
etnograf, badacz kultury kurpiowskiej, działacz społeczny i polityczny; ur. 20 grudnia 1895, Nowogród n. Narwią; zm. 29 maja 1967, Warszawa. Urodził się małym miasteczku na Ziemi Łomżyńskiej w rodzinie rolniczo-rzemieślniczej. Od najmłodszych lat życia uczestniczył w pracy zarobkowej swojego ojca, brał też aktywny udział w pracy społeczno-kulturalnej na rzecz swojego środowiska.Jego ojciec był cenionym w okolicy skrzypkiem, wytwarzał także instrumenty ludowe – skrzypce, basetle, fujarki, klarnety, ligawki. Chętnik ukończył szkołę początkową w Nowogrodzie, następnie uczęszczał do Państwowego Gimnazjum w Łomży. Z własnych oszczędności i składek młodzieży założył w 1903 roku pierwszą polską bibliotekę w Nowogrodzie. W wieku 23 lat ukończył w Warszawie kursy pedagogiczne i po złożeniu w Petersburgu egzaminu nauczycielskiego kontynuował w Warszawie studia na wyższych Kursach Naukowych. Od 1912 roku wydawał pismo dla młodzieży wiejskiej pt. „Drużyna” (z przerwami publikowane przez 12 lat) i „Bibliotekę Drużyny”, która składała się z osobnych książeczek o tematyce krajoznawczej, etnograficznej i historycznej. W ramach tej serii drukował także podręczniki dla teatrów amatorskich i organizacji młodzieży wiejskiej. Wydawał również pismo dla Kurpiów „Gość Puszczański” oraz dla Kurpiów i Mazurów - „Goniec Pograniczny”.
W okresie I wojny światowej prowadził ożywioną działalność społeczno-polityczną na Kurpiowszczyźnie i na pograniczu kurpiowsko-mazurskim. W pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości był posłem Ziemi Łomżyńskiej na Sejm I kadencji. W latach 1925-1926 wycofał się z działalności politycznej, by poświęcić się pracy naukowej i organizacyjnej przy zakładaniu muzeów oraz przygotowywaniu wystaw etnograficznych. Część własnych zbiorów jeszcze przed I wojną światową przekazał do tworzących się wówczas dwóch muzeów regionalnych w Ostrołęce i Łomży. Niestety w czasie wojny zbiory uległy rozproszeniu i zniszczeniu. W roku 1927, po kilku latach przygotowań, otworzył wraz z żoną w Nowogrodzie nad Narwią Muzeum Kurpiowskie na wolnym powietrzu - drugie tego typu muzeum w Polsce (pierwsze powstało na Pomorzu).
Pogłębiając swoją wiedzę etnograficzną, Adam Chętnik studiował muzealnictwo, etnografię, etnologię na Uniwersytecie Warszawskim (1928-30). Studia etnograficzne kontynuował na tajnych kompletach podczas II wojny światowej, które zakończył doktoratem i habilitacją w 1946 roku. Odbywał liczne podróże zagraniczne, miał również muzyczne zainteresowania – był muzykiem-amatorem grającym na wielu instrumentach (skrzypcach, basetli, harmonii, skrzypcach diabelskich), twórcą i reżyserem zespołu pieśni i tańca, lutnikiem, dokumentalistą i propagatorem muzycznego folkloru Kurpiów, a także autorem monograficznego opracowania Instrumenty muzyczne na Kurpiach i Mazurach.
Podczas drugiej wojny światowej cały jego dorobek - ośrodek muzealny i naukowy w Nowogrodzie uległ zniszczeniu. Po wojnie podjął pracę nad odbudową placówki muzealnej. Wznowił działalność Stacji Naukowo-Badawczej Narwi Środkowej, przenosząc jej siedzibę z Nowogrodu do Łomży. Tu również zorganizował Muzeum Regionalne, które zostało otwarte w roku 1948. Został rzeczoznawcą do spraw regionu kurpiowsko-łomżyńskiego przy muzeum w Łomży i Nowogrodzie. Oprócz prac z zakresu muzealnictwa, krajoznawstwa, publikował również liczne utwory literackie i poetyckie o tematyce zaczerpniętej z życia regionu. Był badaczem i piewcą kultury kurpiowskiej. W 1923 roku został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Polonia Restituta i Złotym Krzyżem Zasługi, a w 1966 roku Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za zasługi dla muzealnictwa regionalnego.
 
listopad 2014 (ab)

publikacje

książki

Chata Kurpiowska, Gebethner i Wolff, Warszawa 1915
Instrumenty muzyczne na Kurpiach i Mazurach opr. S. Olędzki, Wydawnictwo Pojezierze, Olsztyn 1983
Krótki przewodnik po Kurpiach, Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, Warszawa 1932
Kurpie, Księgarnia Geograficzna "Orbis", Kraków 1924
Mazurskim szlakiem, Biblioteka Dobrych Książek, Łomża 1939
O Kurpiach, M. Arct, Warszawa 1919
Obrazki sceniczne i piosenki kurpiowskie, Nowogród 1937
Puszcza Kurpiowska, Księgarnia Polska, Warszawa 1913
Spław na Narwi: tratwy, oryle i orylka: studium etnograficzne, Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego, Warszawa 1935
Z Kurpiowskich borów. Szkice, opowiadania, obrazki i gadki, Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Lwów 1930
Życie Puszczańskie Kurpiów, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1971