kompozytorzy (K)

kompozytor i pianista; ur. 9 lipca 1951, Ruda Śląska. Studiował w latach 1970-76 kompozycję u Henryka Mikołaja Góreckiego i grę na fortepianie w klasie Czesława Stańczyka w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach. W 1976 otrzymał stypendium Rządu Francuskiego na studia kompozytorskie u Oliviera Messiaena w Paryżu.
Występuje w kraju i za granicą jako solista i kameralista (m.in. od 1982 współpracuje z Kwartetem Śląskim). Specjalizuje się w repertuarze współczesnym (m.in. był pierwszym w Polsce wykonawcą cyklu Vingt Regards sur l’Enfant-Jésus Oliviera Messiaena). Wielokrotnie występował na Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień” oraz innych festiwalach muzycznych, m.in. Festiwalu Saint-Denis w Paryżu, Octobre en Normandie w Rouen, Concertgebouw w Amsterdamie, Festiwalu Goulbenkiana w Lizbonie, SIMC w Rotterdamie. Dokonał licznych prawykonań oraz nagrań polskiej, a także światowej muzyki współczesnej.
Debiut kompozytorski Knapika odbył się już w 1974 roku na scenie Filharmonii Narodowej. W kolejnych latach wiele premier jego dzieł odbywało się na najbardziej znaczących polskich estradach koncertowych. Eugeniusz Knapik uzyskał wiele nagród jako kompozytor i pianista, m.in. w 1974 otrzymał specjalne wyróżnienie za Sonatę na flet solo (1972) na Konkursie Młodych w Krakowie, w 1976 – nagrodę na Festiwalu Pianistyki Polskiej w Słupsku oraz II nagrodę na Konkursie Młodych Związku Kompozytorów Polskich za Le Chant na sopran i orkiestrę (1976), w 1977 – III nagrodę na Międzynarodowym Konkursie Muzyki Kameralnej w Wiedniu za Concerto grosso na orkiestrę kameralną (1977), w 1979 – I nagrodę na Festiwalu „Młodzi Muzycy Młodemu Miastu” w Stalowej Woli za Corale, interludio e aria na flet, klawesyn i smyczki (1978), w 1985 – Nagrodę im. Stanisława Wyspiańskiego za Wyspy na orkiestrę smyczkową (1983). Dwukrotnie jego utwory reprezentowały Polskie Radio na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu: w 1978 utwór La flûte de jade na sopran i orkiestrę (1973) został wyróżniony, a w 1984 Kwartet smyczkowy (1980) zajął I miejsce. W 1985 przyznano mu Nagrodę Polihymnii za twórczość kameralną, zaś w 1997 doroczną Nagrodę Związku Kompozytorów Polskich oraz Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki. W tym samym roku za twórczość operową został przyjęty do „Loży Liderów” w Katowicach. Ponadto otrzymał: Nagrodę Prezydenta miasta Katowic (1999), Medal Komisji Edukacji Narodowej (2004), Medal Zasłużony Kulturze „Gloria Artis” i Nagrodę im. Juliusza Ligonia (2005), Nagrodę im. Wojciecha Korfantego (2006). W 2009 Eugeniuszowi Knapikowi została przyznana godność Członka Honorowego ZKP. W 2014 otrzymał Medal Roku Lutosławskiego za wybitny wkład w upowszechnienie muzyki i wiedzy o kompozytorze.
W 1988 na zamówienie dyrektora Opery la Monnaie w Brukseli Gerarda Mortier, rozpoczął pracę nad trylogią operową The Minds of Helena Troubleyn do tekstu Jana Fabre. W 1990 w De Vlaamse Opera w Antwerpii odbyła się premiera części I cyklu – Das Glas im Kopf wird vom Glas. W 1992 w ramach Documenta IX w Kassel miała miejsce premiera części II – Silent Screams, Difficult Dreams. W 1996 podczas Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień” odbyło się estradowe prawykonanie części III – La libertà chiama la libertà. We współpracy z Janem Fabre powstały również spektakle baletowe: The Sound of One Hand Clapping (1991), Da un’altra faccia del tempo (1993), Quando la terra si rimette in movimento (1995) oraz Three Solos (1995). Kolejne dzieło operowe kompozytora Moby Dick do libretta Krzysztofa Koehlera powstało w 2014 roku na zamówienie Teatru Wielkiego – Opery Narodowej.
Eugeniusz Knapik od 1976 pracuje w Katedrze Kompozycji, Dyrygentury i Teorii Muzyki Akademii Muzycznej w Katowicach, od 1996 jest jej kierownikiem. Od 1992 kieruje również założonym przez siebie Studiem Muzyki Komputerowej i Elektroakustycznej. W 1994 otrzymał tytuł profesora. W latach 2002 - 2008 piastował godność rektora katowickiej uczelni.
Był długoletnim członkiem Zarządu Głównego Związku Kompozytorów Polskich, od 1999 do 2003 – wiceprezesem, w latach 1979-89 członkiem Komisji Programowej Festiwalu „Warszawska Jesień”. Był również członkiem prezydium i wiceprezesem Polskiej Rady Muzycznej.

aktualizacja: maj 2016 (wa)

twórczość

Eugeniusz Knapik debiutował jako kompozytor wraz z Andrzejem Krzanowskim i Aleksandrem Lasoniem na festiwalach „Młodzi Muzycy Młodemu Miastu” w Stalowej Woli. W latach 1975-1980 odbyło się tam jedenaście prawykonań utworów wymienionej trójki kompozytorów, których ze względu na rok urodzenia określa się jako „Pokolenie ’51”. Eugeniusz Knapik miał w Stalowej Woli prawykonania dwóch swoich dzieł: Tak jak nad brzegiem morza na zespół instrumentalny i taśmę (1977) oraz Corale, interludio e aria na flet, klawesyn i jedenaście instrumentów smyczkowych (1979). Kompozytor tak określa stalowolskie przesłanie: „Nasza twórczość, kompozytorów startujących na festiwalu w Stalowej Woli, była chyba pewnego rodzaju opozycją: wobec awangardy lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych; wobec nowości jako wartości samej w sobie; wobec totalnej destrukcji. I ta opozycja do awangardy była reakcją spontaniczną, sprzeciwem intuicyjnym, głęboko w nas tkwiącym. Dopiero później, stopniowo uświadamialiśmy to sobie.”
Eugeniusz Knapik był „opozycjonistą” najbardziej zdecydowanym, sięgał do tradycji najgłębiej. Jego twórczość najlepiej odpowiada określeniu „nowy romantyzm”, zastosowanemu w odniesieniu do muzyki stalowowolskich debiutantów i to również w późniejszym czasie. Wiele lat po Stalowej Woli kompozytor mówił: „Najbliższa jest mi muzyka, która wyraża pewne wartości. Bardzo mnie interesuje, i to od wielu lat, muzyka i sztuka z przełomu wieków: ostatnie ćwierćwiecze XIX i pierwsze ćwierćwiecze XX wieku. Utwory Mahlera i Skriabina przemawiają do mnie najsilniej. Ale jestem również zafascynowany ostatnimi opusami Beethovena, twórczością Brahmsa i - idąc dalej w wiek XX - Ivesa i Messiaena. Ostatnio, przed dwoma czy trzema laty, odkryłem dla siebie Szymanowskiego. Poznaję go na nowo - w pracy ze studentami nad III Sonatą fortepianową, IV Symfonią, słuchając mazurków. Przez długie lata muzyka Szymanowskiego była dla mnie niejasna, dziwnie zagmatwana. Sądziłem, że kompozytor w sposób nie do końca «czysty» pisał swoje utwory. Dopiero teraz zaczynam to rozumieć. A jeszcze pięć lat temu w ogóle nie wymieniłbym jego nazwiska.” („Studio” 1995 nr 1)
Romantyczna w wyrazie twórczość Knapika odznacza się znakomitym warsztatem kompozytorskim o wyrazistym, indywidualnym obliczu, a charakterystycznym jej rysem jest wzrost znaczenia elementu melodycznego. Melodyka w dużym stopniu kształtuje znowu formę dzieła muzycznego.

kompozycje

literatura wybrana