muzykolodzy (D)

Adolf Dygacz,

etnomuzykolog, etnograf, zbieracz pieśni ludowych i robotniczych, publicysta muzyczny; ur. 23 lipca 1914, Droniowice (k. Lublińca), zm. 5 kwietnia 2004, Katowice. Studiował na Wydziale Wychowania Muzycznego oraz na Wydziale Kompozycji i Teorii Muzyki w Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Katowicach. Ukończył również prawo w Wyższej Szkole Ekonomicznej w Katowicach oraz Wydział Filozoficzno-Historyczny Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1962 roku obronił pracę doktorską, w 1975 roku - pracę habilitacyjną na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, w 1991 roku otrzymał tytuł profesora.

Brał udział w kampanii wrześniowej, a następnie w antyhitlerowskim ruchu oporu na Górnym Śląsku. Od 1941 roku do końca wojny przebywał w więzieniach niemieckich w Bytomiu, Katowicach, Opolu i Raciborzu. Po wojnie podjął pracę naukowo-dydaktyczną: w latach 1951-1975 wykładał w Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Katowicach w Katowicach, w latach 1974-1980 prowadził zajęcia na Uniwersytecie Wrocławskim, a w latach 1980-1999 na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach (filia w Cieszynie), gdzie pełnił także funkcję kierownika Zakładu Teorii Muzyki i Folklorystyki Muzycznej. W 1933 roku rozpoczął zbieranie pieśni ludowych na Górnym Śląsku, od lat 50. prowadził badania na terenie całego kraju, koncentrując się na terenach Śląska Górnego i Cieszyńskiego oraz Zagłębia Dąbrowskiego. Zebrał około 12 tysięcy melodii i pieśni ludowych, a także tekstów, bajek, anegdot, przysłów i dokumentację kultury materialnej. Badał również folklor miejski, robotniczy, szczególnie w grupach zawodowych hutników i górników. W latach 1950-1955 uczestniczył w Akcji Zbierania Folkloru Muzycznego, zainicjowanej przez Państwowy Instytut Sztuki w Warszawie. Od 1961 roku współpracował z Międzynarodowym Centrum do Badań nad Pieśnią Robotniczą w Budapeszcie.

Działał jako publicysta i krytyk muzyczny, opublikował około 2 tysięcy artykułów oraz około 160 prac naukowych. W latach 1947-69 współpracował z „Trybuną Robotniczą" i prowadził w Telewizji Polskiej cykl Z teki folklorystycznej Adolfa Dygacza; był konsultantem Polskiego Radia i Państwowego Zespołu Ludowego Pieśni i Tańca „Śląsk”, a także instruktorem Związku Śląskich Kół Śpiewaczych i Instrumentalnych.

Członek Komitetu Nauk Etnologicznych PAN, Komisji Etnograficznej Oddziału PAN w Krakowie oraz Komisji Historyczno-Literackiej Oddziału PAN w Katowicach. Należał do wielu organizacji kulturalnych – m.in. Związku Kompozytorów Polskich (pełnił funkcję prezesa katowickiego oddziału), Związku Nauczycielstwa Polskiego, Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, Opolskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk oraz Katowickiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego (przewodniczący sekcji historycznej). Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1959), Srebrnym Krzyżem Zasługi oraz tytułem Zasłużony Działacz Kultury; laureat wielu nagród, w tym nagrody Komitetu do spraw Radia i Telewizji (1972), nagrody Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego, Nauki i Techniki (1983) oraz nagrody Radia i Telewizji Śląskiej im. S. Ligonia (1989).

aktualizacja: styczeń 2015 (ab)

literatura wybrana

Dahlig Piotr Dygacz Adolf w: Encyklopedia Muzyczna PWM, część biograficzna pod red. E. Dziębowskiej, suplement do t. C-D, PWM, Kraków 2001

Krzyżaniak Barbara Dygacz Adolf w: Encyklopedia Muzyczna PWM, część biograficzna pod red. E. Dziębowskiej, t. C-D, PWM, Kraków 1984

publikacje

książki

Cztery pory roku w przysłowiach, Fundacja Profesora Adolfa Dygacza, Katowice 2000

Ludowe pieśni górnicze w Zagłębiu Dąbrowskim. Studium folklorystyczne (praca habilitacyjna; przedmowa: J. Krzyżanowski), Katowice 1975

Pieśni górnicze. Studium i materiały (praca doktorska), Katowice 1960

Pieśni górnicze. Wybór źródeł i opracowanie, Górnośląska Oficyna Wydawnicza, Katowice 1995

Pieśni katowickie. Wybór źródeł i opracowanie, Górnośląska Oficyna Wydawnicza, Katowice 1996

Pieśni ludowe miasta Katowic. Źródła i dokumentacja, Katowickie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, Katowice 1987

Pieśni ludowe Śląska Opolskiego (współautor: J. Ligęza), PWM, Kraków 1954

Pieśni powstańcze. Wybór i opracowanie, Górnośląska Oficyna Wydawnicza, Katowice 1997

Polskie instrumenty ludowe. Studia folklorystyczne red. A. Kopoczek, Uniwersytet Śląski, Katowice 1981

Rozśpiewany Śląsk, Itatis, Chorzów 2002

Śląskie pieśni ludowe. Wybór źródeł i opracowanie, Górnośląska Oficyna Wydawnicza, Katowice 1995

Śląskie pieśni powstańcze 1919-1921, Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1958

Śpiewnik opolski, Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1956

Śpiewnik pieśni lublinieckich. Wybór źródeł i opracowanie, Górnośląska Oficyna Wydawnicza, Katowice 1999

Śpiewnik pieśni Zagłębia Dąbrowskiego. Wybór i opracowanie, Górnośląska Oficyna Wydawnicza, Katowice 1996

artykuły

15 lat działalności Państwowej Operetki Śląskiej w: 15 lat Państwowej Operetki Śląskiej w Gliwicach, red. M. Błoszczyńska, 1967

Folklor muzyczny polskich hutników szkła, "Literatura Ludowa" nr 1972 nr 4/5

Pieśni ludowe ziemi będzińskiej. Przegląd tematyki w: Ziemia będzińska. Przeszłość, teraźniejszość, kultura, Będzin 1968

Polska pieśń górniczo-hutnicza, "Literatura Ludowa" 1964 nr 8

Publikacje polskich pieśni górniczych. Przegląd tytułów i problematyki w: Co wieś to inna pieśń. Studia folklorystyczne, red. R. Górski, J. Krzyżanowski, Wrocław 1975

Rzeka Odra w polskiej pieśni ludowej, w: "Zeszyty Naukowe PWSM Katowice" 1966 nr 8

Temat pracy w śląskich pieśniach ludowych, "Opolski Rocznik Muzealny" t.1, 1963

Z badań nad folklorem muzycznym górników naftowych, "Literatura Ludowa" 1972 nr 2

Z badań nad pieśnią ludową hutników polskich, "Opolski Rocznik Muzealny" t. 2, 1966

Zagadnienie badań nad folklorem i kulturą muzyczną Śląska, "Śląsk Literacki" II, 1963

Źródła śląskie do melodii słowackiego hymnu narodowego, "Zwrot" 1980 nr 369

Związki polskiej pieśni rewolucyjnej ze światową pieśnią radykalną, "Zeszyty Naukowe PWSM Katowice" 1974 nr 9