wykonawcy (D)

kompozytor, teoretyk muzyki, pianista, pedagog i organizator życia muzycznego; ur. 12 marca 1959, Krasnystaw. Studiował teorię muzyki pod kierunkiem Marka Podhajskiego (dyplom z wyróżnieniem w 1985) oraz kompozycję w klasie Eugeniusza Głowskiego (dyplom w 1986) w Akademii Muzycznej w Gdańsku. Równolegle z kompozycją i teorią muzyki studiował fortepian pod kierunkiem Jerzego Sulikowskiego i Włodzimierza Wiesztordta, konsultując się z Janem Ekierem i Zbigniewem Śliwińskim. Przewód artystyczny I stopnia w zakresie kompozycji zrealizował w 1990 w Akademii Muzycznej w Krakowie pod kierunkiem Marka Stachowskiego. W 2003 obronił w tejże uczelni pracę habilitacyjną z kompozycji i teorii muzyki. Ponadto uczył się kompozycji prywatnie u Ignacego Lipczyńskiego (od 1972), Włodzimierza Dębskiego (od 1974) oraz Witolda Lutosławskiego (od 1987). Konsultował się także m.in. z Luisem Andriessenem (Holandia), George'em Crumbem (USA), Andrzejem Nikodemowiczem i Ewą Synowiec.

W 1985 i 1986 brał udział w Międzynarodowych Wakacyjnych Kursach dla Młodych Kompozytorów Polskiego Towarzystwa Muzyki Współczesnej w Kazimierzu nad Wisłą. W latach 1988-91 i 2006 był stypendystą Ministerstwa Kultury i Sztuki.

Jest laureatem I nagrody oraz dwóch nagród trzecich na Ogólnopolskim Konkursie dla Studentów Klas Kompozycji w Gdańsku (1983), I nagrody na Ogólnopolskim Konkursie Kompozytorskim z okazji „Tygodnia Talentów” Tarnów ’85, I nagrody na Ogólnopolskim Konkursie Prac Magisterskich Akademii Muzycznych za pracę o Makrokosmosie George Crumba (1987), nagrody specjalnej Zarządu Głównego Związku Kompozytorów Polskich za najlepsze wykonanie utworu współczesnego kompozytora polskiego na XVI Ogólnopolskim Konkursie Chórów a Cappella Dzieci i Młodzieży Szkolnej w Bydgoszczy w 1996, Srebrnej Szybki Kraków 2005, Srebrnego Koziołka Lublin 2005, III nagrody na Ogólnopolskim Konkursie Kolęd i Pastorałek Będzin 2005, nagrody dla najlepszego akompaniatora konkursu podczas X Międzynarodowego Festiwalu–Konkursu Dziecięcego i Młodzieżowego Śpiewu Chóralnego „Wiosenne Dzwoneczki” w Równem na Ukrainie (2008), Nagrody Specjalnej za najlepsze wykonanie kompozycji sakralnych Gniezno 2012.

Utwory Mariusza Dubaja były wykonywane na wielu koncertach i festiwalach w kraju i za granicą (m.in. we Włoszech, w Anglii, Bułgarii, Niemczech, Francji, Grecji, Holandii, Japonii, Portugalii, na Węgrzech, Ukrainie i w Stanach Zjednoczonych), nagrywane na płyty CD (m.in. DUX, King Records w Japonii, Polskie Radio w Warszawie, Filharmonia Lubelska, Studio Hendrix), dla radia i telewizji, prezentowane na antenie oraz wydawane drukiem (m.in. PWM, Agencja Autorska, Polihymnia, Euterpe). Jest autorem rekonstrukcji Mazurka Dąbrowskiego z refrenem opracowanym przez Fryderyka Chopina (PWM 1999) oraz Walca C-dur Chopina według incipitu Ludwiki Jędrzejewiczowej (Polihymnia 2010). W 1991 opublikował patent na podwójną repetycję w pianinie.

Był inicjatorem powstania oraz współorganizatorem Lubelskiego Oddziału Związku Kompozytorów Polskich (1989). Współorganizował cykl koncertów kompozytorów lubelskich pt. Akord (od 1988).

Mariusz Dubaj jest inicjatorem nadania patronatu Witolda Lutosławskiego dla krasnostawskiej szkoły muzycznej I i II stopnia (1994) oraz patronatu Ignacego Lipczyńskiego dla refektarza przy Muzeum Regionalnym w Krasnymstawie (2005). Zainicjował Chmielakowe Recitale Organowe w Krasnymstawie (od 2010).

W latach 1983-87 pełnił funkcję asystenta w gdańskiej Akademii Muzycznej, w latach 1987-2021 pracował na Wydziale Artystycznym Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, od roku 2013 jako profesor nadzwyczajny.

Jest członkiem zwyczajnym Związku Kompozytorów Polskich oraz prezesem Lubelskiego Oddziału ZKP.

Został uhonorowany Nagrodą Artystyczną Wojewody Lubelskiego (1998), nagrodą Złote Karpie Krasnystaw 2000, Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” (2002), Nagrodą Kulturalną Województwa Lubelskiego (2002), Nagrodą Prezydenta Miasta Lublina (2002). W 2015 odznaczony został medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, zaś w roku 2018 Medalem 700-lecia Lublina.

twórczość

Istotą dojrzałej twórczości Mariusza Dubaja (od Canti movimenti na fortepian i smyczki, 1986) jest synteza „minimal music” i ewolucyjności. Nastąpiło to po okresie wpływów neoklasycznych (np. I Sonata fortepianowa, 1983-94) oraz adoptacji współczesnych technik kompozytorskich, w tym m.in. elementów aleatoryzmu (np. A tre na obój, fagot i fortepian, 1983-84), swobodnie stosowanego i dostosowanego do wymagań narracji totalnego serializmu (np. Barwy morza na chór żeński, 1983-92), czy techniki mozaikowej (np. A World of Music na fortepian, 1986-94). Ideę syntezy „minimal music” i ewolucyjności, z udziałem współczesnych technik kompozytorskich, zrealizował w utworach symfonicznych (np. Largo for large orchestra, 1999-2001), kameralnych (np. Przestrzenie duszy na flet, saksofon altowy i fortepian, 1988-93), chóralnych (np. Pozdrowienie Anielskie, 1998), solowych (np. Ballada na fortepian, 1990-91), elektronicznych (np. Kompozycja Jubileuszowa III według obrazu Leona Tarasewicza, 2000) oraz w cyklu 12 Etiud na fortepian (2003-2007), będącym realizacją współczesnej wizji Chopinowskiego idiomu.

W zakresie techniki wariacyjnej zastosował po raz pierwszy typ wariacji „surrealistycznych”, polegających na deformacji proporcji elementów składowych tematu w kolejnych wariacjach (Trzydzieści impresji na temat „Stary niedźwiedź mocno śpi” na fortepian, 1994-97). Istotnym czynnikiem pozostaje kolorystyka dźwiękowa, w przypadku kompozycji orkiestrowych wyrażająca się w częstym, choć głęboko przemyślanym użyciu perkusji (np. I nadejdzie światłość, koncert na fortepian i orkiestrę, 1989-90).

Wypracował własną koncepcję kompozycji otwartych, obejmujących zapis w partyturze pomysłów muzycznych oraz słownych sugestii dotyczących sposobów ich rozwijania (np. Nokturn na fortepian, 1997). Źródeł tej koncepcji należy upatrywać we wrodzonych predyspozycjach kompozytora do improwizacji, jego wykształceniu w zakresie teorii muzyki oraz zainteresowaniu współczesnymi technologiami audio i ich wykorzystaniu w procesie rejestracji nowych kompozycji.

Jego dekompozycje, o rysie postmodernistycznym, powstają na zasadzie improwizacyjnego przeobrażania tworzywa znanych arcydzieł muzycznych (np. Kompozycja Jubileuszowa I, 1998). Część kompozycji Dubaja istnieje, jak dotychczas, jedynie w postaci nagrań cyfrowych, które kompozytor stopniowo realizuje w postaci partytury (np. Pasja według św. Marka na organy elektroniczne, 1998).

Uzupełnieniem jego eksperymentów twórczych jest grupa kompozycji konceptualnych (np. Esej o muzyce dla pianisty, 1987-98).

W zakresie teorii muzyki stworzył własny projekt szkicu analitycznego (1997), będący syntetycznym ujęciem elementów składowych dzieła. Jest autorem ponad dwudziestu tysięcy aforyzmów oraz kilkunastu wierszy.

Dr Ewa Zarzycka

kompozycje