wykonawcy (M)

Andrzej Markowski, pseudonim Marek Andrzejewski; dyrygent i kompozytor; ur. 22 sierpnia 1924, Lublin, zm. 30 października 1986, Warszawa. W latach 1939-41 kształcił się w Lublinie u Artura Malawskiego (kompozycja), a w latach 1943-44 w Warszawie u Marceliny Kimontt-Jacynowej (fortepian). Jako żołnierz Armii Krajowej wziął udział w Powstaniu Warszawskim, następnie był jeńcem oflagu w Murnau i podchorążym II Korpusu Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. W latach 1946-47 studiował w Trinity College of Music w Londynie kompozycję pod kierunkiem Aleca Rowleya, w latach 1947-55 zaś w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie kompozycję w klasie Piotra Rytla i Tadeusza Szeligowskiego oraz dyrygenturę u Tadeusza Wilczaka i Witolda Rowickiego. W tym czasie współpracował z teatrami dramatycznymi: był korepetytorem (1947-49), następnie kierownikiem muzycznym (1949-50) Teatru Dramatycznego w Szczecinie i Teatru Nowego w Warszawie (1950-53).
W 1954 Andrzej Markowski został drugim dyrygentem Filharmonii Poznańskiej. W latach 1955-59 był dyrygentem Filharmonii Śląskiej w Katowicach, a w latach 1959-64 kierownikiem artystycznym i pierwszym dyrygentem Orkiestry Filharmonii Krakowskiej. W 1959 utworzył w Krakowie orkiestrę kameralną z myślą o wykonywaniu nowej muzyki, następnie zorganizował cykl koncertów „Musica Antiqua et Nova” i Festiwal „Krakowska Wiosna Młodych Muzyków”, na którym dokonał prawykonań m.in. utworów Juliusza Łuciuka, Tadeusza Machla i Grażyny Bacewicz. Z zespołami krakowskimi występował we Włoszech, Belgii i Stanach Zjednoczonych. W latach 1965-69 był dyrektorem Filharmonii Wrocławskiej i doprowadził do otwarcia jej własnej, nowej siedziby. Powołał do życia Festiwal Oratoryjno-Kantatowy „Wratislavia Cantans” i pełnił w latach 1966-76 funkcję jego dyrektora artystycznego. Kierował jednocześnie Festiwalem Polskiej Muzyki Współczesnej we Wrocławiu oraz Festiwalem Muzyki Organowej i Klawesynowej. W 1970, wraz z Witoldem Rowickim, dyrygował Orkiestrą Filharmonii Narodowej podczas tournée w krajach Dalekiego i Bliskiego Wschodu, a w 1972 we Włoszech. W latach 1971-77 był drugim dyrygentem i zastępcą kierownika artystycznego Filharmonii Narodowej. W 1974 prowadził koncerty w La Scali w Mediolanie. Z Wielką Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia odbył tournée po Anglii, z Orkiestrą Filharmonii Tokijskiej dwukrotnie wystąpił w Japonii. Od 1980 był stałym dyrygentem gościnnym w Groningen w Holandii. W 1982 objął kierownictwo artystyczne Filharmonii Łódzkiej.
Zainteresowania Andrzeja Markowskiego jako dyrygenta koncentrowały się na dwóch obszarach – kantatowo-oratoryjnej muzyce baroku i muzyce XX wieku. Muzykę współczesną prezentował na estradach polskich i zagranicznych, przede wszystkim podczas Festiwalu „Warszawska Jesień”, będąc zarazem – w latach 1971-81 – członkiem jego Komisji Repertuarowej. Dokonał licznych prawykonań zarówno utworów kompozytorów polskich (Tadeusza Bairda, Augustyna Blocha, Zbigniewa Bujarskiego, Andrzeja Dobrowolskiego, Henryka Mikołaja Góreckiego, Wojciecha Kilara, Romana Palestra, Krzysztofa Pendereckiego, Kazimierza Serockiego, Kazimierza Sikorskiego, Tomasza Sikorskiego, Bogusława Schaeffera, Bolesława Szabelskiego, Witolda Szalonka, Pawła Szymańskiego), jak i kompozytorów zagranicznych (Pierre’a Bouleza, Corneliusa Cardewa, Edisona Denisowa, Hansa Wernera Henze, Charlesa Ivesa, György Ligetiego, Bruno Maderny, Oliviera Messiaena, Arnolda Schönberga, Karlheinza Stockhausena, Igora Strawińskiego, Johna Tavernera, Edgarda Varèse’a, Antona Weberna, Iannisa Xenakisa). Zrealizowane pod jego dyrekcją nagranie Jutrzni Krzysztofa Pendereckiego uzyskało w 1974 francuską nagrodę płytową Grand Prix du Disque.
Jako kompozytor zdobył renomę w zakresie muzyki filmowej, a zwłaszcza muzyki elektronicznej do krótkometrażowych i eksperymentalnych filmów Andrzeja Munka, Waleriana Borowczyka, Jana Lenicy i Kazimierza Urbańskiego. Był też pierwszym w Polsce twórcą muzyki konkretnej zastosowanej w teatrze.
Andrzej Markowski w 1965 otrzymał Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki II stopnia, dwukrotnie (w 1968 i 1971) nagrodę krytyków – statuetkę Orfeusza za wybitne kreacje artystyczne na „Warszawskiej Jesieni”, w 1969 – doroczną Nagrodę Związku Kompozytorów Polskich, w 1974 – Nagrodę Państwową I stopnia.

aktualizacja: marzec 2004

literatura wybrana

Komorowska Małgorzata Markowski Andrzej w: Encyklopedia Muzyczna PWM (część biograficzna pod red. Elżbiety Dziębowskiej), t. „m”, PWM, Kraków 2000