muzykolodzy (P)

muzykolog, redaktor; ur. 17 stycznia 1933, Warszawa; zm. 3 marca 2011. Gimnazjum i liceum ogólnokształcące ukończył w miejscowości Zawadzkie na Śląsku Opolskim. W czasach licealnych uczęszczał do szkoły muzycznej w Tarnowskich Górach. Później pobierał prywatne lekcje gry na fortepianie. Świadectwo dojrzałości otrzymał w 1952 roku. W tym samym roku rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim, jednak przerwał je po roku zrażony panującą na nich atmosferą czasów realizmu socjalistycznego. W 1953 roku rozpoczął studia w Zakładzie Muzykologii UW, gdzie w bardziej kameralnej atmosferze możliwe było oddzielenie przekazywanej wiedzy naukowej od „państwowej ideologii”. Jego nauczycielami byli Hieronim Feicht, Józef Michał Chomiński i Zofia Lissa. Dyplom magistra otrzymał w 1959, przedstawiając pracę pt. Twórczość François Couperina (1668-1733) ze szczególnym uwzględnieniem utworów klawesynowych napisaną pod kierunkiem Józefa Michała Chomińskiego.

Już w okresie studiów muzykologicznych publikował w „Przeglądzie Kulturalnym”, był autorem audycji radiowych i omówień do programów koncertów Filharmonii Narodowej. Jako krytyk muzyczny zadebiutował w 1957 roku na łamach „Ruchu Muzycznego” (wydawanego wówczas w Krakowie). W 1959 roku rozpoczął współredagowanie tego pisma w Warszawie i pracował w nim nieprzerwanie aż do przejścia na emeryturę w roku 1994.

Regularnie publikował także w „Tygodniku Powszechnym”. Zamieszczał artykuły, eseje, recenzje koncertów i płyt na łamach wszystkich ważniejszych polskich czasopism muzycznych. Ponadto jego artykuły pojawiały się w takich czasopismach, jak „Nowe Książki”, „Więź”, „Znak” i „Twórczość”. Spod jego pióra wyszły również omówienia programów koncertowych i nagrań płytowych.

Jest twórcą cyklicznych audycji w Polskim Radiu, jak Dzieje muzyki w dźwięku (1991-93), Wielkie dzieła, wielcy wykonawcy (1992), Bach - sztuka fugi (1993-94), Rozważania o formie w epoce baroku (1994-95), Zapoznany język muzyki (1996), Duch polifonii średniowiecznej (1996-97), Muzyka w sferze myśli (2003).

Bohdan Pociej opublikował 9 książek, 32 jego rozprawy ukazały się w wydawnictwach zbiorowych. Zamieścił 8 przedmów lub posłowi w fundamentalnych pracach muzykologicznych i innych. Brał udział w ważnych sesjach naukowych, prezentując wielokrotnie referaty przewodnie.

Poprowadził dwa cykle wykładów w Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie: Narodziny, źródła i korzenie nowożytnej świadomości muzyki (w roku akademickim 1998/99, powtórzony następnie w Krakowie) oraz Wielcy mistrzowie symfonicznej wyobraźni XIX wieku. W 2003 roku wygłosił gościnny wykład w Instytucie Muzykologii UW, w którym zawarł między innymi własną metodę historiozofii muzyki.

Był członkiem zwyczajnym Związku Kompozytorów Polskich od roku 1963. Przewodniczył Sekcji Muzykologów ZKP w latach 1983-85. Był też członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich od roku 1994.

W 1989 roku otrzymał Nagrodę Jurzykowskiego. W 2003 zgłoszono jego kandydaturę do Nagrody Ministra Kultury za całokształt twórczości muzykologicznej.

aktualizacja: 2011 (Zespół POLMIC)

twórczość

Bohdan Pociej był postacią wyjątkową w polskim życiu muzycznym, w polskiej kulturze i w polskiej filozofii. To najwybitniejszy i najbardziej oryginalny polski pisarz i krytyk muzyczny, należący do generacji, która rozpoczynała swoją aktywność twórczą z końcem lat pięćdziesiątych, wraz z przemianami „Polskiego Października”. Wniosła ona w życie muzyczne świeży powiew nowych idei, intelektualnych poszukiwań, przełamywania estetycznego dogmatyzmu i socrealistycznej ortodoksji. Nowym prądom w muzyce towarzyszyła nowa myśl krytyczna, często inspirująca się najpłodniejszymi kierunkami współczesnej filozofii i humanistyki: egzystencjalizmem, fenomenologią, teorią informacji, wreszcie strukturalizmem i semiologią.

Bohdan Pociej połączył harmonijnie zainteresowanie tymi nowymi prądami z „zakorzenieniem” w całym dziedzictwie kultury i sztuki europejskiej. W szczególności zaś dyskurs muzykologiczny umieszczał w szerszym kontekście filozoficznym, zwłaszcza metafizycznym.

Pociej w swoim pisarstwie muzycznym poszukiwał najgłębszych, pierwotnych źródeł muzyki. Styl muzyczny rozpatrywał jako kompleksowe zjawisko duchowo-intelektualno-muzyczno-estetyczne. Według Pocieja muzyka „posługuje się z gruntu innym językiem niż filozofia i religia, lecz - w swych najgłębszych i najwspanialszych przejawach - mówi zasadniczo o tych samych sprawach”.

W takiej oryginalnej perspektywie najważniejszymi pracami Pocieja były książki o Johannie Sebastianie Bachu (Jan Sebastian Bach - muzyka i wielkość, PWM, Kraków 1972) i Witoldzie Lutosławskim (Lutosławski a wartość muzyki, PWM, Kraków 1976). Jednak najpełniej światopoglądowa i filozoficzna postawa Pocieja manifestuje się w monografii Gustava Mahlera wydanej w roku 1992 przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne. Objawia się w niej niezwykle głębokie doświadczenie duchowe autora o zabarwieniu mistyczno-religijnym. Pociej ukazał tutaj ponadczasową i ponadhistoryczną perspektywę spojrzenia na dzieje muzyki, na istotę powołania twórcy muzycznego. W dziejach muzykologii i filozofii muzyki jest to głos w pełni oryginalny, frapujący odwagą i niestereotypowością sądów, wnikliwością i subtelnością analizy filozoficznej. Przede wszystkim zaś praca ta w całej swej koncepcji jest przejawem zupełnie nowego pojmowania hermeneutyki dzieła muzycznego - już nie jako interpretacji jego „uczuciowej”, „psychologicznej” czy fabularno-literackiej treści, lecz jako analizy o charakterze filozoficznym, ujmującej muzykę poprzez podstawowe kategorie ludzkiego istnienia w świecie.

Ogromne jest oddziaływanie myśli i postawy Bohdana Pocieja na polską muzykologię i polskie pisarstwo muzyczne. Szczególnie młodsze generacje polskich muzykologów i krytyków muzycznych widzą w nim wzór dla swojej postawy ideowej i działalności zawodowej. W 2003 roku w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego powstała praca magisterska Ewy Sławińskiej-Dahlig Pisarstwo muzyczne Bohdana Pocieja, napisana pod kierunkiem prof. Zbigniewa Skowrona.

literatura wybrana