A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | Ł | M | N | O | P | R | S | T | U | V | W | Y | Z |
Antoni Kątski,
(Antoine de Kontski, Anton de Kontski)
pianista i kompozytor. ur. 25 września 1816, Kraków; zm. 7 grudnia 1899, Iwanczyce (Ukraina). Pochodził z rodziny muzycznej: jego ojciec Grzegorz Kątski, inspektor Liceum Warszawskiego, był skrzypkiem i kompozytorem-amatorem. W 1824 roku w Wiedniu w ciągu pięciu miesięcy pobierał prywatne lekcje gry na fortepianie u Ludwiga van Beethovena. Koncertując od 5 roku życia, Antoni wcześnie zdobył europejskie uznanie przede wszystkim jako wybitny wirtuoz. Równie wcześnie zaczął komponować, a jego pierwsze utwory – Taniec polski i anglez, Taniec polski i mazur – ukazały się drukiem w Polsce w 1825 roku. W 1827 roku otrzymał od cara Mikołaja I trzyletnie stypendium, wynoszące 3000 rubli, oraz zezwolenie na wyjazdy zagraniczne. Ta pomoc finansowa miała istotne znaczenie dla kariery Kątskich tak w Imperium Rosyjskim, jak i w Europie Zachodniej. W 1829 roku, po kolejnych występach całej muzycznej rodziny Kątskich w Petersburgu, stypendium przedłużono na trzy lata. Już jako „cudowne dziecko” Antoni Kątski został członkiem Towarzystwa Muzycznego w Krakowie i Towarzystwa Muzycznego w Wiedniu. Podczas pobytu w Rosji był prywatnym uczniem Johna Fielda, a od 1832 roku studiował kompozycję w Konserwatorium Wiedeńskim w klasie Simona Sechtera i grę na fortepianie pod kierunkiem Sigismunda Thalberga. Po wykonaniu utworu dyplomowego Antoniego Kątskiego, oratorium Das Lied von der Glocke, nadano mu w Konserwatorium tytuł doktora muzyki. W paryskim okresie swego życia (1836–1848) uzyskał w tamtejszym Konserwatorium stanowisko sędziego konkursowego. W tej uczelni rozwinął się jego talent pedagogiczny, co zaowocowało powstaniem prac i projektów dydaktycznych. Opracowana przez Antoniego Kątskiego szkoła gry na fortepianie L’indispensable du pianiste op. 100 była wydana po raz pierwszy w 1846 roku w Paryżu, w 1851 – w Berlinie i w wersji poszerzonej w 1854 roku w Petersburgu: Nieobchodimyj rukowoditiel dla pianista. Jeżedniewnyje uprażnienija na fortiepiano. Soczinienije Antona Kontskowo (Niezbędne wytyczne dla pianisty. Codzienne ćwiczenia na fortepianie. Opus Antoniego Kątskiego). Ten podręcznik oraz stworzone dla pracy nad różnego rodzaju problemami technicznymi etiudy Kątskiego op. 25 (12 Etudes difficiles) oraz op. 77 (Fleurs mélodiques) zostały zatwierdzone przez konserwatoria w Paryżu i Berlinie, jako obowiązkowe w programie nauczania. W Paryżu Antoni Kątski działał w kręgu wybitnych przedstawicieli emigracji polskiej (poznał m. in. Adama Mickiewicza i Fryderyka Chopina). Odbywał liczne podróże artystyczne z bratem Apolinarym. Lata 1849–1851 spędził w Hiszpanii i Portugalii, koncertując i prowadząc działalność pedagogiczną. Doświadczenie w pracy na wysokim stanowisku w strukturze wyższej uczelni muzycznej umożliwiło Kątskiemu stworzenie projektu reorganizacji Konserwatorium w Lizbonie na zamówienie króla Fernanda II, który uhonorował pianistę Orderem Niepokalanego Poczęcia. Największe wyróżnienie jako pedagog Antoni Kątski zdobył w Berlinie, otrzymując tytuł pianisty nadwornego Fryderyka Wilhelma IV i stanowisko nauczyciela księżniczki pruskiej Ludwiki (1851–1853). Odbył ponadto podróże koncertowe do Polski, Grecji, Turcji, Egiptu i Włoch. W ciągu 13 lat (1854–1867), równocześnie z bratem Apolinarym, pracował w stolicy Imperium Rosyjskiego. W petersburskim okresie, koncentrując się na wykonawstwie i pracy pedagogicznej, stworzył w 1858 roku drugie dzieło dydaktyczne: Sistiematiczeskoje izłożenije igry na fortiepianoosnowannoje na tieorii muzyki s priłożenijem rukowodstwa k izuczeniju gienierałbasa i primierow, wziatych iz proizwiedienij kłassiczeskich kompozitorow, sostawlennoje Antonom Kontskim, pianistom Jego K.W. Korola Prusskogo op. 180 (Systematyczne przedstawienie gry na fortepianie bazujące na teorii muzyki z dodaniem wytycznych do studiowania generałbasu i przykładów, wziętych z utworów kompozytorów klasycznych, ułożone przez Antoniego Kątskiego, pianistę Jego K. M. Króla Pruskiego), wydane w Petersburgu u M. Bernarda. Metoda Antoniego Kątskiego zyskała wielką popularność w Petersburgu. Pianista nie otworzył w Petersburgu własnej szkoły muzycznej, ale, prowadząc prywatne lekcje w swoim salonie, najwybitniejsze artystyczne rezultaty uczniów eksponował podczas koncertów publicznych. Jednym z jego najbardziej znanych uczniów w Petersburgu został Wiktor Czeczott, w przyszłości znany w środowisku petersburskim krytyk muzyczny. W Kazaniu udzielał lekcji również Milijowi Bałakiriewowi, założycielowi Nowej Rosyjskiej Szkoły Muzycznej („Potężnej gromadki”). Był współpracownikiem czasopisma „Muzykalnyj i tieatralnyj wiestnik” („Kurier Muzyczny i Teatralny"), którego twórcą i głównym redaktorem był Maurycy Rappoport. Podczas angielskiego okresu życia i działalności (1867–1883) kontynuował pracę pedagogiczną, kompozytorską i wykonawczą, odbywając podróże koncertowe po Europie. W latach 1883–1897 działał w Stanach Zjednoczonych; utrzymywał kontakty z tamtejszymi organizacjami polonijnymi. Pełnił stanowisko profesora konserwatorium w Grand Rapids. Oprócz występów w Ameryce Północnej odbył tournée w Japonii (1890). Promował muzykę polską, organizując koncerty z odczytami, w tym o twórczości Fryderyka Chopina. Ostatnim jego słynnym tournée koncertowym była podróż dookoła świata: wystąpił kolejno w Australii, Nowej Zelandii, Indiach, Chinach, Japonii, Syjamie i Imperium Rosyjskim. Zdaniem Włodzimierza Poźniaka, kompozycjom Antoniego Kątskiego, efektownym i bardzo trudnym technicznie, brak było głębszej treści artystycznej. Niektóre z nich mają dziś przede wszystkim wartość historyczną. Na duży dorobek kompozytora – około 400 opusów – składa się wariacje, fantazje, etiudy, mazurki, polonezy, krakowiaki, nokturny, walce, gawoty, polki, kadryle, kaprysy, ballady, romanse, 2 sonaty fortepianowe, programowe utwory fortepianowe, kwartet smyczkowy, trio fortepianowe, programowe utwory symfoniczne, 3 symfonie, 2 koncerty fortepianowe, 5 uwertur na orkiestrę, utwory chóralne, dwie opery i dwie operetki. W jego spuściźnie kompozytorskiej przeważają koncertowe utwory wirtuozowskie i fortepianowe miniatury salonowe, wśród których największą popularnością cieszył się kaprys Przebudzenie lwa op. 115. Władcy Portugalii, Prus, Grecji uhonorowali go medalami i orderami. Wiktoria Antonczyk |
kompozycjeWAŻNIEJSZE KOMPOZYCJE: 12 Etudes difficiles, op.25 Caprice fantastique, op.28 Variations sur deux thêmes favoris du “Le perruquier de la régence”, op.29 Les violettes, op.30 for piano 4-hands 3 Méditations, op.33 Fantaisie sur “Le planteur”, op.34 Fantaisie sur l’opera “La Mantille”, op.35 Valse infernale, op.36 Grande fantaisie sur “La Vendetta”, op.43 Une polonaise et six mazurkas, op.44 for piano Grande fantaisie sur “Lucia di Lammermoor”, op.46 Fantaisie sur “La reine d’un jour”, op.48 Grande Fantaisie sur l’Opéra de Donizetti “Lucrezia Borgia”, op.50 12 Etudes, op.53 Fantaisie sur “Les premières fleurs”, op.54 Grande Fantaisie sur “Guido et Ginevra”, op.60 Grand duo sur “I Puritani”, op.61 for 2 pianos Grande Fantaisie sur l’opéra “Robert Devereux” de Donizetti, op.68 for piano 4-hands Grande Fantaisie sur l’opéra “Montano et Stéphanie” de Berton, op.80 Polka nationale variée, op.81 Impressions de voyage, 6 Méditations, op.83 La Cerrito. Mazurka favorite, op.84 Les Reflets de mon pays, op.85 Grande Fantaisie sur “Don Pasquale” de Donizetti, op.97 La folatre, Polka, op.98 L’Indispensable du Pianiste, op.100 for piano Grande fantaisie sur “La Sonnambula”, op.101 Souvenir de Bordeaux, Valse brillante, op.102 Fantaisie de concert sur “I due Foscari” de G.Verdi, op.103 Airs de Ballet de l’opéra “Jérusalem” de Verdi, op.113 Le Réveil du Lion, Caprice héroïque, op.115 Grande Fantaisie sur des Motifs de l’Opéra “Attila” de Verdi, op.133 Fantaisie de concert sur des Motifs de l’Opéra “Ernani” de Verdi, op.134 Souvenir de Glienicke, Valse brillante, op.141 Souvenir de Dantzic, Romance sans paroles, op.142 La sensitive, Romance sans paroles, op.147 Le Carneval de Berlin. Galopp brilliant, op.149 Souvenir de Cracovie, Improvisation sur les Krakowiaks nationaux, op.150 Le Carneval de Varsovie, Mazourka, op.153 Piano Sonata No.1 (Grande Sonate [No.1]), op.156 La violette, Mazurka, op.172 Grande Fantaisie sur des Airs russes, op.173 Les ruines de Hapsal, Méditation, op.174 Fantaisie sur des Motifs fav. de l’Opéra “Simon Boccanegra” de Verdi, op.176 Fleurs lithuaniennes, 3 morceaux charactéristiques, op.178 Transcription sur des Motifs de l’Opéra “Rigoletto”, op.185 Grande polonaise, op.194 for piano 4-hands Souvenir d’Odessa. 2me Sérénade, op.196 Wilhelmus. Krönungs-Marsch, op.200 Le Tombeau de Lianata. Fleur d’amour, élégie, op.205 La Bavarde. Caprice-Etude, op.210 Berceuse, in E major, op.218 for piano Sinfonie héroïque in A minor, op.220 for orchestra Plaintes d’une Fileuse, romance sans paroles, op.233 Les Adieux à Athènes. Elégie, op.236 Sultane Fatima, Grande valse, op.245 Chilpérie. Impromptu sur des motifs de l’Opera de Hervé, op.247 Ballade, op.253 for piano Souvenir de Naples. Tarantelle, op.257 Souvenir de l’Opéra “Aida”, op.261 The Persian national anthem, op.265 La Revue de Windsor. Morceau caratéristique, op.269 Souvenir de Milan. Valse mélancolique, op.277 Souvenir de Wiesbade, Valse, op.290 Souvenir de Roscoff, Romance sans paroles, op.293 La Contemplation, Nocturne, op.305 Piano Sonata No.2, op.310 Gavotte No.1, in A minor, op.311 Menuet de la Comtesse, op.313 Six easy Studies, op.314 La sultana, Valse brillante, op.318 Grant Funeral March, op.326 Gavotte No.2, in A minor, op.327 Grande tarantelle, op.329 Danse des sorcières, op.331 Toccata, op.359 for piano Persian march, op.369 Minuet Louis XV, op.370 Ladies Gossip, étude charactéristique, op.373 Polish National Alliance March, op.374 Polish Patrol, op.401 for piano |
literatura wybrana
Antonczyk Wiktoria, Muzyczne dary polskich kompozytorów (nuty z bibliotek nadwornych Petersburga, 1799–1912), „Muzyka”, 2015, nr 2, s. 25–55.
Grzegorz Kątski, Listy Imć pana Grzegorza Kątskiego do Filharmoniey Krakowskiey, Nakładem miesięcznika „Muzyka i Śpiew”, druk „Głosu Narodu”, Kraków 1930.
Hugh Reginald Haweis, Anton Grigorjewicz Kontskij, pianist jego wieliczestwa impieratora giermanskogo, I. I. Rodziewicz, Moskwa 1898.
Irena Poniatowska, Antoni Kątski jako pianista i kompozytor muzyki fortepianowej, w: Chopin w kręguprzyjaciół, red. Irena Poniatowska, Danièle Pistone, t. 5, Warszawa 1999, s. 104-125.
Włodzimierz Poźniak, Kątski Antoni, w: Polski słownik biograficzny, t. 12, red. E. Rostworowski, Wrocław – Warszawa – Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1966–1967, s. 309-311.
Zofia Chechlińska, Kątski Antoni, w: Encyklopedia Muzyczna PWM, t. 5, red. E. Dziębowska, Kraków, PWM, 1997, s. 56-57.
Zofia Lissa, Jakow Milsztejn, Kontskij Anton, w: Muzykalnaja encyklopiedija, red. J. Kiełdysz, t. 2, Moskwa 1974, s. 921.
|