kompozycje (G)

Z okazji obchodzonej w 2009 roku 100. rocznicy urodzin Grażyny Bacewicz Orkiestra Kameralna Filharmonii Narodowej kierowana przez Jana Lewtaka nagrała płytę z utworami Jubilatki, przeznaczonymi na orkiestrę smyczkową. Na krążku obok słynnego Koncertu na orkiestrę smyczkową (1948) i Divertimenta (1965) znalazły się kompozycje zarejestrowane po raz pierwszy: Simfonietta na orkiestrę smyczkową (1935), Symfonia na orkiestrę smyczkową (1946) oraz Oberek w opracowaniu na smyczki Jana Lewtaka.

Otwierającą płytę Simfoniettę, najwcześniejszy spośród prezentowanych utworów, Bacewicz napisała po powrocie z Paryża, gdzie uzupełniała studia pod kierunkiem Nadii Boulanger. Utrzymana w stylistyce neoklasycznej i tradycyjnej budowie trzyczęściowej, wyróżnia się pogodnym nastrojem, pełnym lekkości, witalności i żywiołowych rytmów w skrajnych ogniwach oraz subtelną, barwną liryką w środkowym Andante. Warto podkreślić, że kompozycja uzyskała wyróżnienie na konkursie Towarzystwa Wydawniczego Muzyki Polskiej w 1936 roku. Kolejna Symfonia na orkiestrę smyczkową powstała ponad 10 lat później, na dwa lata przed skomponowaniem Koncertu na orkiestrę smyczkową. Można przypuszczać, że Bacewicz nie była do końca zadowolona z jej kształtu, gdyż utwór nigdy nie został wykonany za jej życia, a partytura skrzętnie schowana. Odnalazł ją w zbiorach nutowych Biblioteki Narodowej Jan Lewtak i razem z kierowaną przez siebie Orkiestrą Kameralną Filharmonii Narodowej wykonał po raz pierwszy dopiero 16 lutego 2009 roku w Filharmonii Narodowej w Warszawie, podczas koncertu zorganizowanego z okazji 100. urodzin kompozytorki w ramach „Forum Lutosławskiego”. Czy słuszne były wątpliwości Bacewicz co do wartości dzieła, można ocenić słuchając nagrania. O samej kompozycji tak napisała znana muzykolog i autorka monografii kompozytorki – Małgorzata Gąsiorowska – w komentarzu dołączonym do płyty:

„Każda z jej części jest inna, jakby pisało ją czterech braci nie zawsze zgadzających się ze sobą. Pierwsza (Allegro ma non troppo) napisana jest pod niewątpliwym wpływem muzyki Jana Sebastiana Bacha, którego Grażyna Bacewicz uważała za twórcę wszechczasów. Tę część kształtuje bez reszty wzorowana na baroku motoryka. Zupełnie inna w nastroju, można powiedzieć – arcyromantyczna, jest elegijna część druga (Adagio). Część trzecia (Allegretto) to jeszcze jedno, współczesne spojrzenie na formy wywodzące się z baroku (…). Całość zamyka Temat z wariacjami (Misterioso), ulubiona forma kompozytorki (…). Mimo wielu zalet Symfonia nie dorównuje dziełu, które stało się ikoną stylu kompozytorki”.

Ową ikoną jest oczywiście wspomniany Koncert na orkiestrę smyczkową – żywiołowy, kipiący energią i dynamiką, wirtuozowski i doskonale neoklasyczny pod każdym względem. W innej stylistyce zostało natomiast utrzymane, napisane 17 lat później Divertimento, w którym Bacewicz wysunęła na pierwszy plan element kolorystyki i brzmieniowości. Płytę zamyka znany Oberek z 1949 roku, w oryginale przeznaczony na skrzypce i fortepian, a nagrany (również premierowo) w wersji na orkiestrę smyczkową, opracowanej przez Jana Lewtaka.