56. Międzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej "Warszawska Jesień" odbędzie się w dniach 20-28 września 2013 roku, pod hasłem NOWE W KONTEKŚCIE.
Większość przedstawianych w tegorocznym programie utworów to dzieła stosunkowo nowe lub całkiem nowe, które na festiwalu będą miały swoje prawykonania. Te właśnie nowe i najnowsze kompozycje, koncerty z udziałem nowych technologii i nowoczesnej elektroniki, charakterystyczne dla nowej sztuki formuły (przestrzenność, multimedialność, instalacje), nowe ujęcia form tradycyjnych, nowatorskie techniki gry na instrumentach, wreszcie twórczość nowego pokolenia oraz nowe postacie (debiuty) – to wszystko wypełni festiwalowy program i tytułowe NOWE.
KONTEKSTEM dla NOWEGO będą wydarzenia, organizowane z okazji przypadających w tym roku jubileuszy: 100. urodzin Witolda Lutosławskiego oraz 80. Henryka Mikołaja Góreckiego i Krzysztofa Pendereckiego, stąd w programie festiwalu znajdą się trzy koncerty, z muzyką każdego z Jubilatów. Wyjątkowo zapowiada się niedzielny koncert (22 września) – „remake” wieczoru, który na „Warszawskiej Jesieni” odbył się przed 25 laty. Krystian Zimerman i Witold Lutosławski z orkiestrą Filharmonii Narodowej wykonali wówczas po raz pierwszy w Polsce Koncert fortepianowy. Krystian Zimerman wystąpi w tym roku ponownie, przedstawiając nowe odczytanie Koncertu. Tak jak przed ćwierćwieczem, w drugiej części zabrzmi III Symfonia. Orkiestrę Filharmonii Narodowej poprowadzi Jacek Kaspszyk. We wtorek, 24 września w Filharmonii Narodowej zabrzmi Pasja wg Św. Łukasza Krzysztofa Pendereckiego – jedno z najwybitniejszych dzieł swego gatunku. Usłyszymy ją w wykonaniu Orkiestry i Chóru Filharmonii Narodowej oraz Warszawskiego Chóru Chłopięcego. Solistami będą Christiane Libor, Stephan Klemm, Jarosław Bręk i Daniel Olbrychski. Całość poprowadzi Antoni Wit. Dwa dni później, 26 września wszystkie trzy Kwartety smyczkowe Henryka Mikołaja Góreckiego zagra Kwartet Śląski.
Wśród najnowszych muzycznych propozycji festiwalowych znalazły się wielkie formy o cechach spektaklu: Libro de las estancias José-Maríi Sáncheza-Verdú (21 września) – rodzaj metaforycznej pielgrzymki (kompozycja, którą się zwiedza) i A Laugh to Cry Miguela Azguime’a (27 września), multimedialna opera, w której mowa staje się muzyką a muzyka mową (zamówienie „Warszawskiej Jesieni”). Libro de las estancias (Księga komnat) to dzieło wokalne, instrumentalne, elektroniczne, świetlne i przestrzenne zarazem, przeznaczone na kontratenor, głos arabski, dwa bliźniacze chóry i takież grupy instrumentów, auraphon (gongi i tam-tamy z umieszczonymi tuż za nimi głośnikami pobudzającymi je do drgania) i live electronics. Głosy solowe zrealizują Carlos Mena i Marcel Pérès, zaś przestrzenną projekcję dźwięku elektronicznego – specjaliści ze Studia Eksperymentalnego we Fryburgu. Rozmieszczonymi w przeciwległych końcach wielkiej hali Soho Factory chórami (Camerata Silesia) i zespołami (Orkiestra Muzyki Nowej) zadyrygują Szymon Bywalec oraz kompozytor. W A Laugh to Cry Miguel Azguime pragnie osiągnąć dynamiczne continuum łączące spektra brzmienia, harmonii, rytmu i głosu. Opera przeznaczona na dwa soprany, bas, dwoje narratorów oraz zespół instrumentalny, live electronics i rozbudowaną wideoscenografię jest metafizycznym teatrem o archetypicznych problemach gnębiących ludzkość. Autorem libretta jest kompozytor, on też występuje – obok m. in. Frances M. Lynch i Nicholasa Isherwooda. Towarzyszyć im będzie szwedzki zespół Norbbotten Neo oraz wideo i elektronika w realizacji Miso Studio z Lisbony.
Do podobnej grupy utworów należą też Preparation for Change Jacka Grudnia, utwór choreograficzno-kompozytorski z udziałem tancerki Izabeli Chlewińskiej i pianisty Włodka Pawlika (premiera 22 września) oraz – choć mniejsza rozmiarami – teatralna z ducha kompozycja Lucii Ronchetti Hombre de mucha gravedad na kwartety: wokalny i smyczkowy – pełne groteski studium Las Meninas (Panien dworskich), słynnego obrazu Diego Velázqueza (25 września). Wystąpią Neue Vocalsolisten i Kwartet Śląski.
Podczas festiwalu odbędą się też prawykonania trzech kompozycji chóralno-orkiestrowych: Ondřeja Adámka Polednice do tekstu Karela Jaromíra Erbena (zamówienie „Warszawskiej Jesieni”, 20 września) rodzaj dramatycznej opowieści, przedstawionej – według słów kompozytora – w sposób hiperrealistyczny i teatralny, następnie Rafała Augustyna Tam. Muzyka na skrzypce, głosy i instrumenty (25 września) oraz Stanisława Krupowicza Machinae coelestis na sopran, chór, komputer i orkiestrę (25 września), będące wspólnym zamówieniem „Warszawskiej Jesieni” i Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk, upamiętniającym umieszczenie na orbicie okołoziemskiej polskiego satelity Heweliusza.
W programie znajdziemy także Kantatę nr 4 Bruno Mantovaniego na akordeon, wiolonczelę i chór kameralny z wyróżnionymi głosami solowymi śpiewającymi ćwierćtony, którego wykonawcami będą TWOgether Duo i Camerata Silesia (25 września), kompozycje Grzegorza Pieńka (zamówienie „Warszawskiej Jesieni”), Arthura Kampeli i Uroša Rojki, przeznaczone na mezzosopran, klarnet, gitarę, i akordeon (prawykonania, 22 września) oraz Libro del frío Fabiána Panisello na sopran i sześć instrumentów (27 września), nawiązujące do Księżycowego Pierrota Schönberga. Obecne będą także dzieła pochodzące z ubiegłego roku: Le Désenchantement du monde - koncert na fortepian i orkiestrę Tristana Muraila (usłyszymy go podczas inauguracji festiwalu w wykonaniu Hidéki Nagano i Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach pod dyrekcją Alexandra Liebreicha) oraz zamówiony przez „Warszawską Jesień” Koncert na fortepian, perkusję i orkiestrę symfoniczną Zbigniewa Bargielskiego (25 września), który wykona Małgorzata Walentynowicz i Jan Pilch z Polską Orkiestrą Radiową, a dyrygować będzie Renato Rivolta. Podczas inauguracji ponadto zabrzmią The Color Yellow Huanga Ruo na chińskie organki bambusowe sheng (solistą będzie wirtuoz tego instrumentu, Wu Wei) i małą orkiestrę oraz – jako zwieńczenie koncertu – równie kolorowe i pełne ognistej werwy - Freski symfoniczne Kazimierza Serockiego. Z kolei program koncertu finałowego został opatrzony w tym roku szczególnym znakiem: każdy z utworów skomponowany został dla uczczenia pamięci Witolda Lutosławskiego. Będą to: Sostenuto Pawła Szymańskiego, Koncert na orkiestrę (prawykonanie) Albańczyka Thomasa Simaku – za swoją kompozycję otrzymał on I nagrodę na międzynarodowym konkursie kompozytorskim ogłoszonym przez Towarzystwo im. Witolda Lutosławskiego z okazji 100. rocznicy urodzin Mistrza – i czterdziestominutowa kompozycja Totentanz na mezzosopran, baryton i wielką orkiestrę symfoniczną Thomasa Adèsa (po prawykonaniu na festiwalu BBC Proms w Londynie będzie to drugie światowe wykonanie tego dzieła). Zaśpiewają Christianne Stotijn i William Dazeley, a towarzyszyć im będzie Orkiestra Filharmonii Narodowej pod dyrekcją Rafała Janiaka.
Istotną egzemplifikację NOWEGO stanowić będzie osiem prezentowanych w dwóch koncertach Ensemble Modern kompozycji zamówionych u młodych twórców z pięciu krajów Europy Środkowo-Wschodniej (22 i 23 września). Prawykonania odbyły się w grudniu 2012 roku w Monachium. Skąd? Dokąd? – Mity, naród, tożsamość to tytuł tego projektu. Jego inicjatorem jest Goethe-Institut, który wspiera również warszawskie koncerty. Muzycy tego cieszącego się ogromną renomą zespołu zagrają pod dyrekcją Clemensa Heila.
Wyjątkowym wydarzeniem będzie koncert zorganizowany dla uczczenia pamięci Andrzeja Chłopckiego, zmarłego rok temu muzykologa, krytyka, animatora życia muzycznego, wybitnego znawcy muzyki współczesnej – członka komisji programowej „Warszawskiej Jesieni” (23 września). Na program złożą się kompozycje Onutė Narbutaitė, Martina Smolki, Marcina Bortonowskiego, Pawła Szymańskiego i Pawła Mykietyna. Ten ostatni przedstawi niezwykły pomysł: muzykę zarejestrowaną na woskowych wałkach i realizowaną przez fonografy.
Do istotnych punktów programu należą dwie z rozmachem pomyślane interaktywne instalacje, będące jeszcze innego rodzaju odzwierciedleniem novum zasygnalizowanym w haśle tegorocznego festiwalu. Tytuł pierwszej – multimedialnej i przestrzennej – instalacji Adama Dudka i Aleksandra Nowaka Spoon River Anthology (20-28 września, Muzeum Etnograficzne) to jednocześnie tytuł słynnego zbioru poetyckich epitafiów Edgara Lee Mastersa, w którym każdy z nieżyjących już bohaterów opowiada własną historię z przeszłości. Zwiedzający wywołuje ich jakby z niebytu: uwidoczniają się w specyficzny sposób na poszczególnych ekranach, rozlega się ich śpiew. Aleatoryczna instalacja interaktywna Pawła Janickiego LutoScratch (21-28 września, Muzeum Historii Żydów Polskich) jest z kolei inspirowana twórczością Witolda Lutosławskiego. Zwiedzający może kształtować dźwięk i obraz za pomocą operacji didżejskich i przenośnych urządzeń mobilnych (dzięki trzem gramofonom i płytom z kodem czasowym MIDI). Dzieło realizowane jest dzięki wsparciu i z inicjatywy Instytutu Adama Mickiewicza.
Wśród innych kompozycji, prezentowanych w nurcie NOWEGO podczas festiwalu znajdą się: Yannisa Kyriakidesa Telegraphic na instrumenty i sześć telegrafów, Snow Job Kanadyjki Annesley Black na instrumenty i instalacje świetlną oraz kompozytora i gitarzysty jazzowego Matthiasa Ockerta open room in overlapping spaces – wszystkie trzy utwory w koncercie European Workshop for Contemporary Music (26 września), Yanna Robina Art of metal I na całkowicie metalowy (łącznie z ustnikiem) klarnet kontrabasowy i zespół (27 września), The Love Story („noisowo-plądrofoniczny monodram z permanentnym oddechem na saksofon, kasety magnetofonowe i mikser”) Keira Neuringera w jego własnym wykonaniu, a następnie kompozycje na skrzypce i elektronikę, które usłyszeć będzie można w recitalu Karin Hellquist – między innymi Certainty’s Flux Dominika Karskiego (prawykonanie) i lumieres-noires Joakima Sandgrena (21 września). Phoenix Basel Ensemble zagra Georga F. Haasa AUS.WEG (na podobieństwo wahadeł użyte tu zostały metalowe instrumenty perkusyjne), Piotra Roemera Soneostasis na zespół i elektronikę (zamówienie „Warszawskiej Jesieni”), Deux visions pour sextuor Füsun Köksal i Díptico Eleny Mendozy (20 września), a Kwartet Śląski - Sławomira Wojciechowskiego Blind Spot, dzieło będące studium artykulacji smyczkowej i brzmienia (prawykonanie) oraz Fletch innowacyjna kompozycja techniki flażoletowej Rebecci Saunders (25 września). Program koncertu, w którym zaprezentowana zostanie Libro de las estancias José-Maríi Sáncheza-Verdú dopełniają utwory klasyków: Klausa Hubera – Erinnere dich an Golgatha... na kontrabas i zespół (będzie to nowa wersja – z elektroniką) oraz Mnemosyne na flet basowy i taśmę Briana Ferneyhough’a (21 września). Całość zorganizowana została we współpracy ze Studiem Eksperymentalnym z Fryburga oraz z fundacją muzyczną im. Ernsta von Siemensa.
W ramach imprez towarzyszących ważnym wydarzeniem będzie międzynarodowa konferencja naukowa „Muzyka Witolda Lutosławskiego u progu XXI wieku. Dookreślenia – oceny – perspektywy” oraz koncerty, spotkania z kompozytorami i prezentacje książek.
ZOBACZ: program Festiwalu - plik pdf