7 grudnia 2022 roku o godz. 19.30 w Sali koncertowej Magna Auditorium wiedeńskiego Musikverein odbędzie się premiera dwóch z czterech części dzieła Piotra Tabakiernika (*1986) Novae Sonatae Rosarii (2020/22). Kompozycje prawykonają: Jolanta Sosnowska (skrzypce), Tomasz Piętak (organy), Jan Krigovsky (kontrabas i barokowe violone), Andreas Arend (teorban); antyfony gregoriańskie wykona Wiener Schola Gregoriana.
Novae Sonatae Rosarii (pol. Nowe sonaty różańcowe) to dzieło cykliczne skomponowanym z myślą o skrzypaczce Jolancie Sosnowskiej składające się z dwudziestu jeden utworów- miniatur. Długość poszczególnych kompozycji waha się od kilku do kilkunastu minut. Jest to jedyne – jak dotychczas – dzieło w historii literatury skrzypcowej, które wymaga wykonania na dziewiętnastu różniących się od siebie instrumentach, a także jedyne dzieło 21 częściowe o charakterze programowym napisane w ostatnich kilkuset lat na skrzypce.
Jak zaznacza Kompozytor: „Napisałem te utwory modląc się i chciałbym, żeby służył modlitwie. Nie próbuję tu nawet zbliżyć się do ideału Bibera, wiem, że to niemożliwe. Przesuwam tylko wytrwale moje paciorki, powtarzając cicho to samo Ave Maria, które powtarzał on. Tyle, że w innym języku. Oby te kilka dźwięków, które tu można znaleźć, kierowało wzrok dalej, niż są w stanie opisać słowa".
Cykl Piotra Tabakiernika został pomyślany jako nawiązanie do tradycji wieków poprzednich. Stąd umyślne połączenie oczywistych elementów współczesności (nowe kompozycje, nowe techniki, nowe harmonie, nowe instrumenty) i elementów epok wcześniejszych (motywy gregoriańskie, struny jelitowe, granie bez podbródka oraz bez szyny-podpórki, za pomocą smyczka barokowego). Utwory zawierają rozmaite i eksperymentalne techniki prawej i lewej ręki takie jak: jednoczesna gra pizzicato lewej ręki i flażoletu innym palcem na sąsiedniej strunie przy równoczesnym łączeniu w prawej ręce efektu tremolando z wymiennym sul ponticello lub flautando w prawej, a także wykonywanie wielokrotnych flażoletów tej samej wysokości dźwięku po sobie na różnych strunach w szybkim tempie. Niemal każda Sonata zawiera ponadto zróżnicowane pochody dźwiękowe w mikrotonach, a gra w półflażoletach, dźwięki szumowe, nietypowe flażolety z wykorzystaniem dalekich harmonicznych są po prostu językiem kompozytora.
W swoich Sonatach różańcowych Piotr Tabakiernik poszerzył znacznie możliwości brzmieniowe skrzypiec również za pomocą współczesnej skordatury. Ta praktyka wieków poprzednich, niepraktykowana obecnie, to skordatura. Polega ona na przestrojeniu strun instrumentu, dzięki czemu zyskać można odmienność sonorystyczną, wykonać wielodźwięki leżące poza możliwościami technicznymi stroju regularnego oraz osiągnąć szczególnie wirtuozowskie efekty, zwłaszcza w grze akordowej i polifonicznej. W prototypie – w Sonatach Różańcowych Heinricha Bibera – skordatury są mniej skomplikowane. U Tabakiernika przestrojenia są ekstremalne, powodują różnice w barwach i w brzmieniu następujących po sobie strun. Jest to związane z szeregiem harmonicznym i alikwotami, a także efektami obrazującymi sceny z Tajemnic różańcowych – np. W Sonacie XII "Biczowanie Jezusa Chrystusa" (brutalnie grane akordy w różnych kierunkach, po pustych przestrojonych strunach) lub w XIII „Cierniem ukoronowanie" (zobrazowanie bólu poprzez długie dźwięki – przenikliwe wysokie flażolety).
Cykl 21 Sonat wykonywany jest na dwudziestu mistrzowskich instrumentach z warsztatu lutniczego p. Mariusza Kacprzaka (Warszawa) zbudowanych przez niego w latach 2014-2021, które zostały do tego projektu specjalnie przez lutnika dobrane i przygotowane. Każde skrzypce odpowiadają barwowo charakterowi Sonaty i ich wyzwań technicznych oraz – co najważniejsze – do wymowy i afektów zawartych w poszczególnych ogniwach cyklu. Na życzenie kompozytora w instrumentach w całości zastosowano struny jelitowe. Każdy instrument, nawet przy standardowym stroju, potrzebuje indywidualnego napięcia strun. Lutnik Mariusz Kacprzak wykonywał swoje instrumenty latami, pod różne napięcia. Jego instrumenty są bardzo zróżnicowane, co jest efektem jego artystycznych eksperymentów.
Sonaty wykonywane są z towarzyszeniem improwizującego akompaniamentu – grupy muzyków, na wzór tradycji barokowego Basso Continuo. Przewidziane między sonatami (tajemnicami różańcowymi) i ich 4 częściami (części różańca) antyfony wykonuje natomiast schola gregoriańska.
Informacja prasowa organizatorów
Dodatkowe informacje: https://instytutpolski.pl/wien/2022/11/21/novae-sonatae-rosarii-von-piotr-tabakiernik-mit-jolanta-sosnowska/