kalendarium konferencji ()

Zarząd Sekcji Muzykologów Związku Kompozytorów Polskich zaprasza do udziału w 51. Konferencji Muzykologicznej ZKP, która odbędzie się w dniach 13–15 października 2022 pod hasłem „Muzyka i ekspresja”. Gospodarzem przedsięwzięcia będzie Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego w Katowicach. Termin nadsyłania zgłoszeń upływa 31 marca 2022.

Konferencja „Muzyka i ekspresja” będzie okazją do ponownego i ożywczego namysłu nad muzyką jako sztuką ekspresyjną par excellence. Gośćmi specjalnymi tego spotkania będą Karol Berger (Stanford University) oraz Krzysztof Guczalski (Uniwersytet Jagielloński), którzy wygłoszą wykłady plenarne.

O Demodokosie – aojdzie, który podczas uczty u króla Alkinoosa opiewał bohaterskie czyny Greków walczących pod Troją – tak pisał Homer: „On ma od boga dar pieśni, która niesie radość, i śpiewa jak mu serce każe” (przekład J. Parandowskiego). Pierwszy chiński traktat o muzyce, napisany w IV wieku przed Chrystusem przez Xunzi, otwiera zdanie: „Otóż muzyka jest tym samym, co radość, to coś, czego nie da się usunąć z emocjonalnej natury człowieka” (przekład W. Jabłońskiego). Komentarz filologiczny wyjaśnia, że słowa „muzyka” i „radość” zapisywane były w Chinach tym samym znakiem.

Pierwotne intuicje Greków i Chińczyków są zadziwiająco zbieżne: nie tylko łączą muzykę z „sercem”, względnie „emocjonalną naturą człowieka”, ale podkreślają też jej działanie uzdrawiające i etyczne. A skoro można jej użyć jako potężnego instrumentu kształtującego ludzkie charaktery, to stąd już tylko krok do rozpoznania, że ekspresyjność muzyki nie jest sprawą społecznie obojętną. Dlatego starożytna filozofia polityczna, zarówno grecka, jak i chińska, traktowała muzykę z najwyższą powagą.

Jeszcze bardziej zadziwia jednak to, że po upływie kilku tysiącleci te starożytne diagnozy w zasadzie nie straciły swej aktualności – mimo wszystkich zmian, jakie zaszły w muzyce, filozofii czy polityce. Nie znaczy to, że zagadka ekspresyjności muzyki została wyjaśniona. Wygląda na to, że należy ona do problemów odwiecznych i nierozstrzygalnych. Czyżby miało z tego wynikać, że jest to kwestia, pod względem teoretycznym, jałowa? Bynajmniej. Witold Lutosławski, gdy rozpoczynał pracę na stworzeniem swego nowego języka muzycznego, oparł się na jedynym tylko aksjomacie: przyjął, że nie ma takiego połączenia dwóch dźwięków, które byłoby ekspresyjnie obojętne. Ale czym jest owo tajemnicze zjawisko, któremu nadajemy nazwę „ekspresji”? Lutosławski zachęca nas, by problem ten z uporem podejmować: „Jestem pewien, że trzeba myśleć, mówić i pisać o muzyce. Nie wierzę, że komuś uda się kiedyś zgłębić jej istotę, ale nawet błądzenie wokół jakiegoś zjawiska nie rozszyfrowanego, niemożliwego do pełnego zrozumienia, ale błądzenie przybliżające, przeczuwające, odgadujące – ma swój głęboki sens”.

Oto przykładowe pytania wywołane hasłem sympozjum:

• Co jest istotą ekspresji muzycznej: skodyfikowane w partyturach relacje formalne między dźwiękami, dźwięk jako fenomen fizyczny, personifikacja wyrazu w akcie wykonawczym, rezonans w umysłowości słuchacza? A może w próbie rozstrzygania tego problemu należy poszukać jakichś innych paradygmatów?
• Na czym polega relacja pomiędzy aspektami formalno-intelektualnymi a treściowo-emocjonalnymi muzyki?
• Jak zmieniała się rola ekspresji muzycznej w historii praktyki muzycznej i refleksji estetycznej? Co było przyczyną tych zmian? Jak zmiany te wpływały na kształt formalny i odbiór społeczny muzyki?
• Jak rozumiano kiedyś i jak dziś rozumie się związek między ekspresyjnością muzyki a jej etosem, czyli oddziaływaniem na charakter odbiorców?
• Na czym polega specyfika europejskiego (zachodniego) rozumienia ekspresji muzycznej?
• Czym różni się ekspresyjność muzyki ludowej od ekspresyjności muzyki artystycznej?
• Jak w świetle aksjomatu o ekspresyjności muzyki jawi się rozdźwięk między muzyką popularną a awangardami XX wieku? A jak pluralizm stylistyczny okresu następującego po upadku prądów awangardowych?
• Czy badania nad wykonawstwem muzycznym są nieodzownym czy tylko opcjonalnym elementem rozważań nad ekspresją muzyki (tzw. problem gnostyczności vs. drastyczności muzyki)?
• Czy nurty mające na celu bądź też implikujące dehumanizację muzyki wydały dzieła, o których można by powiedzieć, że są wolne zarówno od aspektu ekspresyjnego, jak i etycznego?
• Jak można wykazać i zinterpretować ekspresyjność konkretnych dzieł/nagrań/wykonań muzycznych?

Lista zagadnień jest otwarta.

Organizatorzy oczekują propozycji wystąpień indywidualnych w postaci referatów do 20 minut oraz wystąpień o charakterze krótkich komunikatów (stawiających jedynie główne tezy badawcze) do 10 minut. Formularz zgłoszeniowy wraz z abstraktem (o objętości ok. 1500 znaków ze spacjami) należy przesłać do 31 marca na adres muzyka.ekspresja@gmail.com. Zgłoszenia będzie akceptował Komitet Organizacyjny w składzie: Beata Bolesławska-Lewandowska, Marcin Trzęsiok, Bartłomiej Barwinek, Agnieszka Nowok-Zych, Wojciech Stępień, Magdalena Stochniol. W przypadku dużej liczby zgłoszeń Komitet zastrzega sobie prawo ich merytorycznego wyboru.

Opłata konferencyjna wynosi: 400 zł – pełna kwota; 300 zł – dla członków ZKP; 200 zł – dla osób wygłaszających komunikaty. Kwota zawiera podatek VAT. Emerytom oraz osobom nieafiliowanym przysługuje zwolnienie z opłaty konferencyjnej. Opłata obejmuje koszty wyżywienia, ale nie pokrywa kosztów podróży oraz noclegów. Organizatorzy oferują pomoc w rezerwacji miejsc noclegowych.

POBIERZ: formularz zgłoszeniowy

Konferencja jest organizowana przy wsparciu Ministra Edukacji i Nauki w ramach programu „Doskonała nauka - wsparcie konferencji naukowych 2021”. Tytuł projektu: 51. Konferencja Muzykologiczna ZKP. Wysokość dotacji: 62975 zł; cały budżet projektu: 96975 zł.