indeks osób (K)

Stefan Kisielewski, kompozytor, pedagog, krytyk muzyczny, publicysta i pisarz; ur. 7 marca 1911, Warszawa; zm. 27 września 1991, tamże. Studiował w Konserwatorium Warszawskim, uzyskując dyplomy z teorii muzyki (1934) i kompozycji (1937) w klasach Kazimierza Sikorskiego oraz z fortepianu (1937) w klasie Jerzego Lefelda. Odbył też dwuletnie studia z zakresu polonistyki i roczne – filozofii na Uniwersytecie Warszawskim (1929-31). W latach 1938-39 pogłębiał studia kompozytorskie w Paryżu. Podczas okupacji uczestniczył w tajnym życiu muzycznym. W 1945 założył pismo "Ruch Muzyczny", którego był redaktorem naczelnym do 1948. W latach 1945-49 wykładał przedmioty teoretyczne w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie.
Obok działalności kompozytorskiej uprawiał działalność publicystyczną (m.in. od 1945 pisał felietony w "Tygodniku Powszechnym"), a także krytykę i publicystykę muzyczną. Jest autorem wielu książek o tematyce muzycznej oraz utworów literackich publikowanych w kraju i za granicą (również pod pseudonimami Teodora Klona i Tomasza Stalińskiego). W latach 1957-65 był posłem na Sejm PRL. W latach 1973-78 odbywał podróże zagraniczne m.in. po Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Francji, Anglii, Włoszech, Skandynawii, gdzie wygłaszał odczyty na tematy związane z kulturą polską.
Stefan Kisielewski jest laureatem II nagrody na Festiwalu Muzyki Polskiej w 1955 za Koncert na orkiestrę kameralną (1949), I nagrody na konkursie na pieśń Mickiewiczowską w 1955 za Bakczysaraj w nocyna głos i fortepian (1955), Nagrody Muzycznej Miasta Krakowa w 1956, Nagrody Fundacji Alfreda Jurzykowskiego w Nowym Jorku w 1973, Nagrody im. Andrzeja Struga w Warszawie w 1979, Nagrody Związku Kompozytorów Polskich w 1982, Nagrody Fundacji Schmidheinystiftung w St. Gallen w 1983 za całokształt twórczości oraz prywatnej nagrody publicystycznej im. Adolfa Bocheńskiego w 1988.

twórczość

Stefan Kisielewski to jedna z najbarwniejszych postaci polskiej sceny muzycznej. Twórczość kompozytorska stanowiła tylko jeden z wielu nurtów jego publicznej aktywności. Zajmował się także pracą literacką, publicystyczną i dziennikarską, był działaczem społecznym i politycznym. We wszystkich dziedzinach zajmował bezkompromisowe stanowisko, narażając się na represje komunistycznych władz, łącznie z pobiciem przez tak zwanych „nieznanych sprawców”. Usunięty został z Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Krakowie, gdzie wykładał przedmioty teoretyczne. Zlikwidowano na pewien czas pismo „Ruch Muzyczny”, którego był założycielem i redaktorem naczelnym. Wykluczono go z Sejmu, gdzie był posłem koła katolickiego „Znak”. Zakazano mu publikacji felietonów w katolickim „Tygodniku Powszechnym”. Swoje książki musiał wydawać pod pseudonimem w podziemnym obiegu. Jednak mimo wszelkich szykan był prawdziwym autorytetem. Na tekstach Stefana Kisielewskiego wychowywali się młodzi dziennikarze i publicyści. Jego głos liczył się w środowisku opozycyjnych ekonomistów i podziemnych działaczy niepodległościowych.
Muzyka Kisielewskiego była na estradach filharmonicznych niemal nieobecna, zarówno ze względów politycznych, jak i z powodu konserwatyzmu neoklasycznej stylistyki, której kompozytor pozostawał wierny w całej swojej twórczości. Kisielewski traktował muzykę jako sztukę autonomiczną, a proces twórczy widział jako wielopłaszczyznową organizację dźwięków. Odrzucał wszelkie treści pozamuzyczne i estetykę romantyczną. Komponował utwory o wyrazistej formie, stosując często klasyczne schematy formalne. Jego język dźwiękowy łączy tradycyjną tonalność z nowoczesną atonalnością. Charakterystyczny jest duży ładunek humoru i autoironii zawarty w tej muzyce, co odpowiada dobrze osobowości kompozytora - człowieka o błyskotliwej inteligencji i przekornym dowcipie. W ostatnich latach muzyka Kisielewskiego grana jest częściej - coraz wyraźniejszy staje się jej ponadczasowy charakter. Sporym powodzeniem cieszy się zwłaszcza ostatni utwór, ukończony tuż przed śmiercią kompozytora - Koncert fortepianowy.

kompozycje

Kwartet smyczkowy * (1935)

Symfonia nr 1 (1939)

Danse vive na fortepian * (1939)

Sześć preludiów i fug na fortepian (1943)

Toccata na fortepian * (1944)

Serenada [wersja I] na fortepian * (1945)

Koncert na orkiestrę kameralną * (1949)

Rapsodia wiejska na orkiestrę kameralną * (1950)

Symfonia nr 2 (1951)

Capriccio rustico na fortepian * (1952)

Pięć pieśni do słów K. I. Gałczyńskiego na głos i fortepian * (1952)

Siedem pieśni do słów K. I. Gałczyńskiego na głos i fortepian * (1952-54)

Mała uwertura na orkiestrę kameralną (1953)

Intermezzo na klarnet i fortepian * (1953)

Suita na obój i fortepian * (1954)

Moto perpetuo na fortepian (1954)

Suita na fortepian * (1955)

Perpetuum mobile na małą orkiestrę symfoniczną * (1955)

Bakczysaraj w nocy na głos i fortepian * (1955)

Capriccio energico na skrzypce i fortepian * (1956)

Symfonia na 15 wykonawców * (1961)

Suita na flet i klarnet * (1961)

System doktora Smoły i profesora Pierza balet-pantomima (1962)

Divertimento na flet i orkiestrę kameralną * (1964)

Podróż w czasie na orkiestrę smyczkową * (1965)

Sygnały sportowe uwertura na wielką orkiestrę symfoniczną * (1966)

Wesołe miasteczko balet (1968)

Spotkania na pustyni dla 10 wykonawców * (1969)

Dialogi na 14 instrumentów * (1970)

Cosmos I na wielką orkiestrę symfoniczną (1970)

Sonata na klarnet i fortepian * (1972)

Serenada [wersja II] na fortepian (1974)

Symfonia w kwadracie * (1974-78)

Koncert fortepianowy * (1980-91)

Impresja kapryśna na flet solo * (1982)

Trzy sceny burzliwe na fortepian * (1983)

Mała rapsodia na klarnet i fortepian * (1984)

Scherzo na fagot i fortepian * (1988)

literatura wybrana

Dąbrowski Florian Stefan Kisielewski, Ars Nova, Poznań 1995

Jasińska Danuta Kisielewski Stefan w: Encyklopedia Muzyczna PWM (część biograficzna pod red. Elżbiety Dziębowskiej), t. „klł”, PWM, Kraków 1997

Tarnawska-Kaczorowska Krystyna (red.) Melos, logos, etos. Materiały sympozjum poświęconego twórczości F. Dąbrowskiego, S. Kisielewskiego, Z. Mycielskiego, ZKP, Warszawa 1987

publikacje

Kisielewski Stefan Drzewiecki, PWM, Kraków 1973

Kisielewski Stefan Dzienniki, Iskry, Warszawa 1996

Kisielewski Stefan Grażyna Bacewicz i jej czasy, PWM, Kraków 1964

Kisielewski Stefan Gwiazdozbiór muzyczny t. I Od Bacha do Strawińskiego, PWM, Kraków 1959

Kisielewski Stefan Muzyka i mózg [zbiór esejów], PWM, Kraków 1974

Kisielewski Stefan Poematy symfoniczne Ryszarda Straussa, PWM, Kraków 1955

Kisielewski Stefan Polityka i sztuka, Wydawnictwo Eugeniusza Kuthana, Warszawa - Kraków 1949

Kisielewski Stefan Z muzycznej międzyepoki, PWM, Kraków 1966

Kisielewski Stefan Z muzyką przez lata [zbiór esejów], PWM, Kraków 1957