wykonawcy (W)

pianista, kompozytor, dyrygent i pedagog; ur. 23 maja 1837, Lublin; zm. 11 listopada 1912, Bruksela. Pochodził z rodziny muzyków. Naukę gry na fortepianie rozpoczął u matki, Reginy Wieniawskiej, następnie uczył się u lubelskiego nauczyciela Franciszka Synka. W latach 1847-50 kontynuował edukację muzyczną w konserwatorium w Paryżu, gdzie kształcił się w zakresie gry na fortepianie u Piotra Zimmermana i Antoniego Franciszka Marmontela, a w zakresie kompozycji i kameralistyki u Karola Walentego Alkana. Zakończył naukę z najwyższym wyróżnieniem. Technikę pianistyczną doskonalił następnie u Edwarda Wolffa. W 1853 roku wyjechał do Weimaru, aby kształcić się u Franciszka Liszta, a od 1856 studiował kompozycję u Adolfa Marxa w Berlinie.

Karierę pianistyczną rozpoczął wraz z bratem Henrykiem (skrzypkiem) w Paryżu około roku 1848, potem występowali w Warszawie w latach 1850-52, następnie w Kaliszu, Radomiu, Lublinie, Wilnie i Helsinkach. Przez następnych kilka lat (do roku 1857) bracia Wieniawscy prowadzili bogate życie koncertowe obfitujące w sukcesy – koncertowali w Polsce, w Rosji, na Ukrainie, w Niemczech i Belgii. W późniejszych latach Józef Wieniawski występował samodzielnie jako pianista, a także jako dyrygent.

Od 1859 roku organizował w Warszawie wieczory muzyki kameralnej i muzyczne poranki, które następnie reaktywował w 1873 roku. Od 1864 roku Józef Wieniawski był wykładowcą tzw. klas muzycznych przy oddziale Rosyjskiego Towarzystwa Muzycznego w Moskwie, a od 1866 roku – profesorem fortepianu w Konserwatorium Moskiewskim i sekretarzem rady artystycznej uczelni. Po dwóch latach zrezygnował z tej funkcji i założył prywatną szkołę muzyczną, którą prowadził przez kilka lat – miał około 700 uczniów.

W 1870 roku wrócił do Warszawy, gdzie realizował się jako pianista, dyrygent i pedagog. Był jednym z członków-założycieli Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego w 1871 roku, a w latach 1875-77 pełnił funkcję dyrektora Towarzystwa, działając w nim jednocześnie jako dyrygent i wykonawca muzyki kameralnej. W 1896 roku otrzymał godność członka honorowego WTM. W 1878 roku objął stanowisko profesora konserwatorium brukselskiego w klasie fortepianu, które piastował aż do śmierci w 1912 roku. Organizował w Brukseli koncerty kameralne i wyższe kursy fortepianowe, a od 1900 roku własne Séances de Piano.

Józef Wieniawski był jednym z najwybitniejszych pianistów drugiej połowy XIX wieku. Poprzez swoją działalność na różnych polach popularyzował muzykę polskich kompozytorów. Jako jeden z pierwszych polskich pianistów grał recitale chopinowskie. Wykonywał również utwory Moniuszki, Moszkowskiego, Wolffa, Żeleńskiego i innych polskich kompozytorów. Miał duży udział w paryskim wydaniu pieśni i III Litanii ostrobramskiej (Echos de Pologne, 1862) Moniuszki, którego twórczość niestrudzenie promował na Zachodzie. Wieniawski żywo interesował się techniką fortepianową, czego efektem było zaprojektowanie fortepianu o dwóch klawiaturach. Instrument zbudowali bracia Mangeot i zaprezentowali go w 1878 roku na wystawie światowej w Paryżu. Jego wykonania jedenastu utworów (w tym siedmiu własnych ) są nagrane na wałkach pianolowych firmy Phonola i Triphonola.

styczeń 2013 (Aleksandra Jagiełło-Skupińska)

twórczość

kompozycje