indeks osób (M)

etnograf, etnolog, językoznawca, slawista; 5 marca 1887, Warszawa, zm. 30 marca 1959, Kraków. Ukończył gimnazjum w Warszawie, a następnie w latach 1906-1909 studiował biologię w Bernie i Fryburgu. Po powrocie do Polski rozpoczął studia w Akademii Sztuk Pięknych u Józefa Mehoffera. W tym czasie zainteresował się kulturą ludową i postanowił poświęcić się jej badaniom. W 1914 roku opracował plan kilkuletnich badań etnograficznych na Polesiu. Owocem tych badań, na które otrzymał fundusze z Kasy im. Mianowskiego w Warszawie, stało się opracowanie Polesie Wschodnie. W latach 20-tych rozpoczął pierwsze w Polsce systematyczne badania terenowe nad kulturą materialną, które przeprowadzono w ponad 100 wsiach. W 1930 roku z jego inicjatywy przeprowadzono kolejne zespołowe badania terenowe, tym razem nad kulturą duchową. Badania te stały się podstawą do opracowania Atlasu kultury ludowej w Polsce. W 1932 roku wspólnie z muzykologiem Filaretem Kołessą prowadził badania terenowe nad pieśnią i muzyką ludową na Polesiu. Był także - wspólnie z Kazimierzem Nitschem – inicjatorem i redaktorem międzynarodowego pisma „Lud Słowiański”, poświęconego dialektologii i etnografii Słowian.

Od 1919 roku pracował jako sekretarz w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. W 1922 roku objął stanowisko starszego asystenta w Oddziale Etnologii Słowiańskiej w Instytucie Antropologicznym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, a w 1925 roku został jego kierownikiem. W 1926 roku został powołany na stanowisko zastępcy profesora i kierownika pierwszej w Polsce i na Słowiańszczyźnie Katedry Etnografii Słowian przy Studium Słowiańskim Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. W latach 1935-45 przebywał w Wilnie, gdzie do 1940 roku kierował Katedrą Etnologii i Etnografii Uniwersytetu Stefana Batorego. W 1945 powrócił do Krakowa i do śmierci sprawował stanowisko kierownika Katedry Etnografii Słowian UJ.

Kazimierz Moszyński badał wytwory kultury tradycyjnej: formy, funkcje, nazewnictwo, a także zasięg terytorialny występowania danych obyczajów czy nazw z uwzględnieniem uwarunkowań przyrodniczych. Wykonywał ryciny badanych obiektów, analizował mapy i samodzielnie sporządzał kartogramy. Analizował przede wszystkim reprezentacje w źródłach folklorystycznych i historycznych: pisanych i ikonograficznych. W procesie poznawczym na plan pierwszy wysunął badania terenowe. Stworzył oryginalną koncepcję badań etnograficznych, którą nazwał ewolucjonizmem krytycznym, poszerzył także badania dynamiki kultury o metodę geograficzna, językoznawczą i historyczną. Wysunął tezę o azjatyckim pochodzeniu przodków Słowian, dowodząc, że zamieszkiwali obszar zachodniego i środkowego Naddnieprza (północno-zachodnią Ukrainę), co przeczyło popularnej koncepcji autochtonicznej.

Działalność naukowa Moszyńskiego obejmowała nie tylko etnografię Słowian, ale również etnologię i teorię kultury oraz metodologię badań etnograficznych. Jego najistotniejszą publikacją jest Kultura ludowa Słowian, będąca pierwszym w Europie syntetycznym opracowaniem kultury ludowej dużej grupy etnicznej. Kulturze Słowian poświęcone są także inne prace badacza Pierwotny zasięg języka prasłowiańskiego, O sposobach badania kultury materialnej Prasłowian.

Obecnie spuścizna naukowa badacza i teoretyka znajduje się w Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiej, w Archiwum Instytutu Etnologii UJ oraz w Archiwum PAN w Warszawie.
 

Atlas kultury ludowej w Polsce z. 1-3 (1934-36), Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1934

Badania nad pochodzeniem i pierwotną kulturą Słowian, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1925

Człowiek. Wstęp do etnografii powszechnej i etnologii, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wyd. PAN, Wrocław-Kraków-Warszawa 1958

Ethnographische Studien in Ostpolen, Orbis, Kraków 1929

Kultura Ludowa Słowian cz. I, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1929

Kultura Ludowa Słowian cz. II, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1939

Pierwotny zasięg języka prasłowiańskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wyd. PAN, Wrocław-Kraków 1957

Polesie Wschodnie, Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego, Warszawa 1928

Niektóre przyczyny zróżnicowania kultury ludowej w Polsce w: Lud Słowiański, t. 4, s. 65-117, 1938

O kulturze ludowej południowo-środkowego Polesia w: Ziemia, t. 10, s. 120-131, 1925

O źródłach magii i religii w: Przegląd Filozoficzny, t. 28, s. 239-251, Warszawa 1925

Regionalne zwyczaje doroczne w Polsce w: Kalendarz Ilustrowanego Kuriera Codziennego, s. 78-85, Kraków 1938

Stan i zadania etnografii polskiej w: Lud, t. 38, s. 210-228, 1948

Z zagadnień systematyki kultury w: Przegląd Współczesny, t. 18 nr 3, s. 73-97, Warszawa 1939