kompozytorzy (Z)

kompozytorka, pedagog; ur. 1 grudnia 1955, Kraków. Ukończyła z wyróżnieniem dwa kierunki studiów w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie: Teorię muzyki (1981) i Kompozycję (1987) w klasie Krystyny Moszumańskiej-Nazar. W latach 1986-87 uzupełniała studia kompozycji w Folkwang Hochschüle für Musik, Theater und Tanz w Essen-Werden (Niemcy) u Wolfganga Hufschmidta i Nikolausa A.Hubera (studio muzyki elektroakustycznej).

W latach 1983-86 brała udział w Międzynarodowych Kursach dla Młodych Kompozytorów w Kazimierzu nad Wisłą, podczas których miała okazję współpracować m.in. z Witoldem Lutosławskim, Iannisem Xenakisem, Witoldem Szalonkiem, Makoto Shinoharą, François-Bernardem Mâchem.

Od ukończenia studiów pracuje w Akademii Muzycznej w Krakowie, gdzie prowadzi klasę kompozycji. W latach 2005-2012 pełniła funkcję dyrektora Instytutu Kompozycji, Dyrygentury i Teorii Muzyki, od roku 2005 jest kierownikiem Zespołu Harmonii i Kontrapunktu w tejże uczelni. W 2011 roku nadano jej tytuł profesora sztuki.

Od skomponowania w 1986 roku – zamówionego przez Józefa Patkowskiego - Girare na perkusję i taśmę, utworu elektroakustycznego reprezentującego w 1986 roku II Program Polskiego Radia na Trybunie UNESCO - rozwinęła się współpraca z Eksperymentalnym Studiem Polskiego Radia w Warszawie i Studiem Elektronicznym Akademii Muzycznej w Krakowie, co zaowocowało twórczością w zakresie muzyki elektro-akustycznej. Utwór Girare napisany dla Jana Pilcha został wykonany ponad 25 razy, utwór na obój i taśmę napisany dla Kazimierza Dawidka – Glissando miał ok.30 wykonań. W jej dorobku twórczym znajdują się kompozycje kameralne, symfoniczne i elektroakustyczne, które wykonywane były wielokrotnie w kraju, m.in. podczas Śląskich Dni Muzyki Współczesnej w Katowicach, Dni Kompozytorów Krakowskich, „Warszawskiej Jesieni” oraz za granicą (w Belgii, Holandii, Finlandii, Norwegii, Japonii, Niemczech, Austrii, Francji, Czechach, Chinach, Rosji, na Słowacji i Ukrainie).

W ramach programu "Zamówienia kompozytorskie", realizowanego przez Narodowy Instytut Muzyki i Tańca, powstały takie jej kompozycje, jak Esej o Ziemi i o Niebie oraz Spettro.

Obecnie skoncentrowana jest w większej mierze na twórczości czysto-instrumentalnej rozwijając zainteresowania własną koncepcją „harmonii barw” i przestrzennym aspektem narracji muzycznej. Eksploracja idei prowadzenia narracji muzycznej „w głąb obrazu dźwiękowego” i przezwyciężenia trudności w percepcji wielowarstwowej i wielowymiarowej stanowi ciągle dla niej aktualne dziś zagadnienie. W refleksji twórczej i analitycznej ważne miejsce zajmuje twórczość Witolda Lutosławskiego, zwłaszcza idea „komponowania percepcji”. Zagadnienie percepcji dzieła muzycznego obecne jest w jej wykładach oraz w wygłoszonych podczas konferencji referatach na takie tematy, jak Problem praw percepcji w komponowaniu, Kompozytor wobec czaso-przestrzeni, Melodie barw i faktur, harmonie barw, rytmy przestrzeni i czasu; idiom muzyki XX i XXI wieku, Ćwierćton w narracji i światłocieniu współbrzmienia.

aktualizacja: 2003 (mk), 2016, 2022 (wa)

twórczość

Utwory Anny Zawadzkiej-Gołosz reprezentują większość gatunków muzycznych: ich lista obejmuje zarówno utwory solowe (znakomite Glissbigliando), kameralne (m.in. Tańce rezonansowe), jak i orkiestrowe (m.in. Koncert wiolonczelowy „Zstępowanie”). Nieobecne są natomiast dzieła zawierające warstwę semantyczną – wokalno-instrumentalne, czy sceniczne. Zasadniczym polem działania kompozytorki jest głównie abstrakcyjna materia dźwiękowa – tak pożądana wielowymiarowość i wieloznaczność nie znosi dopowiedzenia, stąd wyraźny dystans Zawadzkiej-Gołosz wobec gatunków związanych ze słowem, uzależnionych od sprecyzowanego przekazu, podporządkowanych semantycznej określoności. Istotą, sednem artystycznego działania kompozytorki jest dźwięk, jego barwa, współbrzmienia, czy ich wzajemne relacje.

Budowanie harmonii i kontrapunktów barw to nie jedyne strategie kompozytorskie Anny Zawadzkiej-Gołosz. Istotna rola przestrzenności w jej muzyce realizowana jest szczególnymi środkami: jednym z nich jest daleko idąca próba przełamania dyktatu równomiernej temperacji i włączenia w proces budowania harmoniki utworu wysokości nietemperowanych. Lista utworów, których materiał wysokościowy wykracza poza temperowany zasób, obejmuje wiele pozycji: Glissbigliando, Tańce rezonansowe, Suita przestrzeni, Mirrors, Zstępowanie, Spettro... W jej utworach występują przede wszystkim ćwierćtony. Są one z jednej strony środkiem skalowym – czyli elementem gestów linearnych, melodycznych, z drugiej zaś środkiem harmonicznym w zestrajaniu współbrzmień. W obu przypadkach pojawienie się ćwierćtonów oznacza nową jakość brzmieniową i wyższy stopień dramaturgii, jest więc środkiem silnie wyrazowym. Według sformułowanej przez kompozytorkę hierarchii funkcji, intensyfikują one napięcie w przebiegu melodycznym i harmonicznym, budują „nowy instrument” – nową brzmieniowość i nową sytuację estetyczną, wzbogacają narrację barwy i stwarzają przestrzenność brzmień.

Charakterystyczną cechą muzyki Anny Zawadzkiej-Gołosz jest nie tylko wykorzystywanie zarysowanych powyżej jakości i zjawisk, lecz także ciągłe „zazębianie” się funkcji poszczególnych komponentów oraz skłonność do integracji ich roli formotwórczej w ramach całości dzieła. Są to elementy świadczące o indywidualności stylu kompozytorki. Jej postawę estetyczną znamionuje również niezwykle aktywny stosunek do problematyki tożsamości oraz indywidualności twórcy we współczesnym świecie: Kompozytor poszukujący jest samotny. Jest osamotniony. Tworząc – szuka. Nie znajduje łatwo. Kwestia indywidualności języka jest dla kompozytorki nadrzędnym elementem pracy twórczej: Wolę nie brzmieć, niż być odczytywana przez pryzmat skojarzeń z twórczością innych w sensie zapożyczenia. W którymś momencie pojawia się wymiar etyczny. Owa skłonność do bezustannego poszukiwania właściwych rozwiązań – jakkolwiek odciskająca ślad na postawie estetycznej Zawadzkiej-Gołosz – nie oznacza jednak odrzucenia środków tradycyjnych. Wręcz przeciwnie: to, co zastane – a piękne i kiedyś odkryte – staje się dla kompozytorki terenem eksploracji, polem poszukiwania możliwości wykorzystania ich w nowy, indywidualny sposób.

Słuchając utworów Anny Zawadzkiej-Gołosz trudno nie dostrzec jej wielkiej potrzeby drążenia natury dźwięku. Każdy, nawet niewielki element jej muzyki wydaje się próbą odpowiedzi na nurtujące kompozytorkę istotne pytania, a zarazem stawia kolejne. Tak oto muzyka Zawadzkiej-Gołosz zawieszona jest w perspektywie nieustannego dyskursu i dostarcza słuchaczowi – obok doznań czysto estetycznych – również wyraźnie intelektualnych wyzwań. Nie odbiera to bynajmniej uroku i wdzięku tej niezwykłej twórczości, wręcz przeciwnie – stwarza nowe możliwości odbioru, wzbogaca i pogłębia przyjemność słuchania, inspiruje i stymuluje.

Maciej Jabłoński

(tekst z książeczki płyty Anna Zawadzka-Gołosz. Muzyka Polska Dzisiaj – Portrety Współczesnych Kompozytorów Polskich, polmic 093 / PRCD 1745)

kompozycje

publikacje