wykonawcy (A)

A B C D E F G H I J K L Ł M N O P R S T U W Z

Jerzy Artysz,

śpiewak (baryton); ur. 18 listopada 1930, Sochaczew. Studiował śpiew pod kierunkiem Marii Halfter i grę na skrzypcach w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie. Klasę śpiewu ukończył z wyróżnieniem w 1959. Studia wokalne kontynuował w Mediolanie u Marii Carbone-Rossini.

Jest laureatem międzynarodowych konkursów wokalnych w Moskwie (1957), Tuluzie (1959) i Genewie (1960).

Debiutował już jako student na łódzkiej scenie operowej, z którą związał się następnie na okres od 1958 do 1963. W 1964 został solistą Teatru Wielkiego w Warszawie. Po 26 latach rozluźnił swoje kontakty ze sceną warszawską, skupiając się na pracy pedagogicznej za granicą. W tym czasie wystąpił na scenie Teatru Wielkiego gościnnie jako Jakub w Manekinach Zbigniewa Rudzińskiego. Współpracował także jako śpiewak i reżyser z Warszawską Operą Kameralną. W 1986 kreował partię Edypa w prapremierze opery Edyp i Jokasta Josepa Solera w Teatro Liceu w Barcelonie.

Jerzy Artysz ma w repertuarze najważniejsze partie barytonowe w dziełach muzyczno-scenicznych począwszy od wczesnego baroku, poprzez okres klasyczno-romantyczny aż po współczesność, w tym: Claudio Monteverdi – Koronacja Poppei (Otton), Orfeusz (rola tytułowa); Georg Friedrich Haendel – Arianna (Minos); Giovanni Paisiello – La serva padrona (Umberto); Giovanni Battista Pergolesi – Il maestro di musica (Impresario); Domenico Scarlatti – Narciso (rola tytułowa); Georg Philipp Telemann – Pimpinone (rola tytułowa); Wolfgang Amadeus Mozart – Don Giovanni (rola tytułowa), Wesele Figara (Almaviva); Gioacchino Rossini – Cyrulik sewilski (Figaro), Kopciuszek (Dandini); Jacques Offenbach – Opowieści Hoffmanna (cztery role); Giuseppe Verdi – Aida (Amonastro), Don Carlos (Posa), Falstaff (rola tytułowa), Macbeth (rola tytułowa), Traviata (Germont); Giacomo Puccini – Cyganeria (Marceli), Madama Butterfly (Sharpless), Tosca (Scarpia); Charles Gounod – Faust (Walenty); Piotr Czajkowski – Dama pikowa (Jelecki), Eugeniusz Oniegin (rola tytułowa); Stanisław Moniuszko – Halka (Janusz), Paria (Dżares); Ruggero Leoncavallo - Pajace (Silvio); Bedřich Smetana – Sprzedana narzeczona (Kruszyna); Richard Wagner – Holender tułacz (rola tytułowa), Tannhäuser (Wolfram), Złoto Renu (Wotan), Zmierzch bogów (Gunther); Claude Debussy – Peleas i Melizanda (Golaud); Maurice Ravel – Dziecko i czary (cztery role); Ludomir RóżyckiCasanova (Branicki); Karol SzymanowskiKról Roger (rola tytułowa); George Enescu – Edyp (rola tytułowa); Alban Berg – Wozzeck (rola tytułowa); Tadeusz BairdJutro (Jozue); Zbigniew Rudziński – Manekiny (Jakub); Joanna BruzdowiczBramy raju (Mnich), Trojanki (Taltybios); Rainer Kunad – Mistrz i Małgorzata (Piłat); Gian Carlo Menotti – Telefon (Ben); Krzysztof PendereckiCzarna Maska (Perl). W 2001 w Teatrze Wielkim w Warszawie zaśpiewał partię Ojca w prapremierowym przedstawieniu opery Ignorant i szaleniec Pawła Mykietyna.

Jerzy Artysz koncertował niemal w całej Europie. Śpiewał na scenach Austrii, Belgii, Czechosłowacji, Francji, Hiszpanii, Niemiec, Norwegii, Portugalii, Szwajcarii, Szwecji, Włoch, ZSRR, a także w Izraelu, Kanadzie i Stanach Zjednoczonych. Współpracował z wybitnymi dyrygentami, występował z wieloma znakomitymi śpiewakami. Wielokrotnie był gościem festiwalu „Warszawska Jesień” oraz wielu innych festiwali muzycznych. Ma w dorobku wiele nagrań. W 1994 nagrał dla wytwórni Harmonia Mundi oratorium Los improperios Federica Mompou.

Jerzy Artysz jest również wybitnym pedagogiem. Od 1975 roku pełnił funkcję profesora Wydziału Wokalnego Akademii Muzycznej w Warszawie. Nadano mu tytuł profesorza honorowego UMFC. W latach 1990-94 był dyrektorem artystycznym szkoły operowej w Barcelonie. Prowadził ponadto liczne kursy mistrzowskie, m.in. podczas Międzynarodowego Kursu Muzyki Oratoryjnej we Wrocławiu, Kursu Interpretacji Wokalnej w Konserwatorium Muzycznym w Tarragonie, w ramach Polsko-Niemieckiej Akademii Oratoryjnej (Gdańsk-Brema). Był również dyrektorem artystycznym Letniej Szkoły Operowej przy Teatrze Fortuny w Reus.

Zapraszany jest jako juror międzynarodowych konkursów wokalnych w Barcelonie, Bussetto, Genewie i Tuluzie. W 1995 przewodniczył jury II Międzynarodowego Konkursu Wokalnego im. Stanisława Moniuszki w Warszawie.

W 2022 roku nakładem Polskiego Wydawnictwa Muzycznego ukazał się wywiad-rzeka z artystą Poszukiwanie. Jerzy Artysz w rozmowie z Sylwią Wachowską i Aleksandrem Laskowskim.

Jerzy Artysz jest laureatem Nagrody Związku Kompozytorów Polskich za wybitne osiągnięcia w dziedzinie wykonawstwa i propagowania polskiej muzyki współczesnej (1980) oraz Nagrody Ministra Kultury i Sztuki (1981). W 2004 otrzymał Nagrodę „Orfeusz”, przyznawaną przez Stowarzyszenie Polskich Artystów Muzyków za najlepsze wykonanie dzieła polskiego kompozytora podczas Festiwalu „Warszawskiej Jesieni” – za „przejmującą i wysoce indywidualną kreację” utworu Ładnienie Pawła Mykietyna. Został uhonorowany Medalem Polonia Mater Nostra Est (2003), dyplomem uznania Ministra Kultury z okazji Dnia Artysty Śpiewaka (2005), Nagrodą Związku Artystów Scen Polskich „Arion” za całokształt twórczości scenicznej w dziedzinie teatru muzycznego (2006), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2010), Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2011).

aktualizacja: 2002, 2009 (mk), 2022 (wa)

twórczość

Na uroczystym koncercie zorganizowanym przez Akademię Muzyczną w Warszawie z okazji siedemdziesiątych urodzin Jerzego Artysza jubilat śpiewał brawurowo arię z opery Orfeusz Claudia Monteverdiego i jeszcze raz zadziwił publiczność znakomitą formą wokalną.

Ten doświadczony śpiewak stwarza słuchaczowi wyjątkowe poczucie bezpieczeństwa, zachowując najwyższy poziom w każdym aspekcie wokalnego kunsztu. Działał zawsze w szerokim zakresie repertuaru. Śpiewał w operach staropolskich i klasycznych dziełach operowych, brał udział w premierach utworów współczesnych. Zawsze występował też na estradach koncertowych, w utworach kantatowo-oratoryjnych i w pieśniach z różnych epok.

Wielokrotnie był gościem festiwalu „Warszawska Jesień", gdzie prezentował najnowsze dzieła polskich kompozytorów współczesnych. A w każdym muzycznym rodzaju porusza się równie swobodnie, z mistrzostwem wokalnym i subtelnym wyczuciem stylu. Jego interpretacje są klasycznie doskonałe, zachowują właściwe proporcje elementu intelektualnego i emocji.

Nie stroni jednak od eksperymentu i niedawno do swojego repertuaru włączył słynny cykl pieśni Franza Schuberta Winterreise. Ściśle rzecz biorąc śpiewa te pieśni od dawna z oryginalnym tekstem romantycznego poety niemieckiego Wilhelma Müllera. Teraz wykonuje je również ze współczesnym tekstem Stanisława Barańczaka, który nie jest tłumaczeniem tekstu Müllera, lecz cyklem nowych wierszy napisanych do muzyki Schuberta. „Barańczak oddał własnym słowem to, co podpowiedziała mu muzyczna wyobraźnia Schuberta - powiedział Jerzy Artysz. Nawiązał do tego, czego współczesny człowiek może doświadczyc i co może rozwarstwić. Właśnie w przypadku tego arcydzieła okazało się, że można oddzielić słowo Müllera od tego, co niesie muzyka Schuberta. Bo kompozytor wyrasta tu ponad poetę. Barańczak to odkrył i udowodnił. Odniósł Podróż zimową do realiów naszego życia. Cykl wyzwolony z romantycznego słowa, osadzony w kontekście naszej rzeczywistości, staje się dla dzisiejszego odbiorcy bardziej dramatyczny. Często szokuje. Gdy śpiewam te pieśni, nierzadko oprócz zachwytu czuję zakłopotanie słuchaczy.”

(„Studio” 1999 nr 2)

literatura wybrana

"Orfeusz" dla Jerzego Artysza, "Ruch Muzyczny" 2004 nr 21, s.3
Nie każdy "Heifetzem" Z wybitnymi pedagogami i artystami z Akademii Muzycznej im. F. Chopina - prof. Jerzym Artyszem - barytonem, honorowym przewodniczącym międzyuczelnianego konkursu wokalnego i prof. Romanem Lasockim [...] rozmawia Eugeniusz Ratajczyk, "Twoja Muza" 2006 nr 1, s. 93-95.
Michalski Grzegorz Artysz Jerzy w: Encyklopedia Muzyczna PWM (część biograficzna pod red. Elżbiety Dziębowskiej), t. „ab”, PWM, Kraków 1986
Neuer Adam Artysz Jerzy w: Encyklopedia Muzyczna PWM (część biograficzna pod red. Elżbiety Dziębowskiej), t. „ab - suplement”, PWM, Kraków 1998