indeks osób (S)

A B C D E F G H I J K L Ł M N O P R S T U V W Y Z

Tadeusz Szeligowski,

kompozytor i pedagog; ur. 13 września 1896, Lwów; zm. 10 stycznia 1963, Poznań. W osiemnastym roku życia ukończył (z odznaczeniem) gimnazjum klasyczne i Galicyjskie Konserwatorium Muzycznym we Lwowie, gdzie uczył się gry na fortepianie w klasie Vilema Kurza oraz teorii muzyki u Stanisława Niewiadomskiego. W 1918 rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, wieńcząc je otrzymanym w 1922 dyplomem i tytułem doktora praw. W latach 1921-28 studiował muzykologię (jako ekstern) na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jeszcze w 1923 przeniósł się do Wilna. W latach 1925-27 wykładał historię muzyki w tamtejszym konserwatorium muzycznym. W 1929 jako stypendysta Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego wyjechał na dalsze studia do Paryża, gdzie doskonalił swoje umiejętności w zakresie kompozycji pod kierunkiem Nadii Boulanger oraz instrumentacji u Paula Dukasa. Po powrocie w 1931 wykładał teorię i kompozycję w Poznańskim Konserwatorium Muzycznym. Lata wojny przetrwał w Wilnie, pracując jako organista w kościele Św. Kazimierza.

W 1945 pełnił funkcję dyrektora Państwowej Szkoły Średniej i Umuzykalnienia w Lublinie. W 1947 doprowadził do otwarcia Państwowej Wyższej Szkoły Operowej w Poznaniu i stanął na jej czele. Został również I dyrektorem Filharmonii Poznańskiej. W latach następnych kierował katedrami kompozycji w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie i Poznaniu. W 1950 otrzymał tytuł profesora. W latach 1951-54 sprawował funkcję prezesa Zarządu Głównego Związku Kompozytorów Polskich. W 1961 powołał do życia Festiwal „Poznańska Wiosna Muzyczna”.

Tadeusz Szeligowski był laureatem wielu konkursów kompozytorskich: w 1930 otrzymał wyróżnienie za Suitę archaiczną na orkiestrę (1930) na Konkursie Kompozytorskim im. Henryka Melcera w Warszawie, w 1932 – wyróżnienie za oratorium Psalm XVI (1931) na Konkursie Wielkopolskiego Związku Kół Śpiewaczych w Poznaniu, w 1934 – I nagrodę za pieśń Regina coeli laetare na chór (1934) na Konkursie Małopolskiego Związku Towarzystw Śpiewaczych i Muzycznych we Lwowie, w 1938 – dwie pierwsze nagrody za Psalm radosny in memoriam Guillaume Dufay na chór mieszany (1938) i Pieśń żeglarzy na chór mieszany (1938) na Konkursie Miesięcznika „Śpiewak” w Warszawie, w 1948 – II nagrodę za Kantatę o sporcie „100 m” na głos solo, chór i orkiestrę (1948) na Konkursie Olimpijskim Związku Kompozytorów Polskich, w 1949 – II nagrodę (pierwszej nie przyznano) za dialog muzyczny Panicz i dziewczyna na sopran, baryton, chór mieszany i orkiestrę lub fortepian (1948-49) na Konkursie Polskiego Radia i Ministerstwa Kultury i Sztuki na pieśń do słów Adama Mickiewicza, III nagrodę za Sonatę d-moll na fortepian (1949) na Konkursie Kompozytorskim im. Fryderyka Chopina oraz wyróżnienie za pieśń Arion na tenor z fortepianem (1949) na Konkursie na pieśń do słów Aleksandra Puszkina. 

Ponadto został uhonorowany: w 1950 – Nagrodą Państwową II stopnia za Wesele lubelskie na sopran, chór mieszany i małą orkiestrę symfoniczną (1948), suitę z baletu Paw i dziewczyna (1948) i pieśń Arion, w 1951 – Nagrodą Państwową I stopnia za operę Bunt żaków (1951), w 1957 – Nagrodą Prezesa Rady Ministrów za operę Krakatuk (1954), zaś w 1963 – Nagrodą pośmiertną Związku Kompozytorów Polskich za całokształt twórczości oraz Nagrodą pośmiertną Polskiego Radia i Telewizji za operę-oratorium radiowe Odys płaczący na głosy recytujące, chór i orkiestrę symfoniczną (1962).

 

aktualizacja: 2004 (Zespół POLMIC)

twórczość

W 1930 roku napisał Tadeusz Szeligowski Koncert na orkiestrę. Był wówczas na stypendium w Paryżu, gdzie studiował pod kierunkiem Nadii Boulanger. Działał tam w Stowarzyszeniu Młodych Muzyków Polaków, był nawet członkiem Zarządu. Po wykonaniu Koncertu w 1935 roku w Poznaniu w miejscowej prasie ukazało się kilka recenzji (ich fragmenty przytacza Tadeusz Szantruczek w książce Komponować... i umrzeć). Tadeusz Z. Kassern: „Szeligowski chciał dać «nową treść w dawnej formie» i dał ją bez wątpienia.” Marian Sobieski: „Przedstawił nam się jako kompozytor idący po linii współczesnego kierunku atonalnego i operującego szeroką skalą barw orkiestrowych.” Stanisław Wiechowicz uznał, że Koncert to utwór „wysoce eksperymentalny, który słuchaczy zupełnie zdekoncentrował, a któremu nie brak jednolitości stylistycznej i konsekwencji w eksperymentowaniu”.
Dziwne wydawać się mogą te sformułowania w zestawieniu z egzystującym dzisiaj w polskim środowisku muzycznym przekonaniem o konserwatyzmie Szeligowskiego. Jeżeli jest ono nawet do pewnego stopnia prawdziwe, to nie może dotyczyć wcześniejszego okresu twórczości Szeligowskiego. Tadeusz Szeligowski był w swoim czasie entuzjastą nowej muzyki. Podczas I wojny światowej zafascynowała go muzyka Debussy’ego i pod jej wpływem uznał się za „wiecznego niewolnika nowej muzyki”. Na muzyczne nowości pozostał zawsze otwarty, choć sam w swojej twórczości przeszedł na pozycje istotnie konserwatywne, a przynajmniej eklektyczne. Jeszcze przed II wojną światową głosił pogląd, że muzyka – także współczesna – powinna być przeznaczona dla wszystkich, wobec czego nowatorstwo i eksperyment powinny mieć granice określone możliwościami percepcyjnymi zwykłych słuchaczy. „Dzieło powstające w oderwaniu od tradycji jest dzieckiem już od chwili poczęcia martwym” – mawiał swoim studentom w latach czterdziestych i pięćdziesiątych. Ale w roku 1961 powołał do życia Festiwal Polskiej Muzyki Współczesnej „Poznańska Wiosna Muzyczna”, gdzie miała być prezentowana muzyka nowa we wszystkich jej przejawach, również tych całkiem awangardowych.

kompozycje

Z chłopa król, uwertura do komedii Piotra Baryki na orkiestrę (1926)
Wariacje na temat pieśni ludowej na fortepian (1927)
Wanda, pieśń na głos i fortepian (1927)
Pieśni ludowe litewskie na głos z fortepianem (1927)
Pieśń litewska na skrzypce i fortepian * (1928)
Kwartet smyczkowy nr 1 (1928-29)
Kaziuki, suita na orkiestrę * (1928-29)
Pieśni zielone na głos z fortepianem (1929)
Lilie, ballada na głos z fortepianem (1929)
Dęby, elegia na głos z fortepianem (1929)
W olszynie, idylla na głos z fortepianem (1929)
Chmiel, pieśń weselna na głos z fortepianem (1929)
Nos qui sumus, motet na 2 głosy męskie (1929)
O vos omnes, motet na 3 głosy żeńskie (1929)
Timor et tremor, motet na kontralt i tenor (1929)
Koncert na orkiestrę (1930)
Suita archaiczna na orkiestrę (1930)
Dwie pieśni białoruskie na chór mieszany (1930)
Mała suita na orkiestrę (1931)
Psalm XVI, oratorium (1931)
Ricercar na 4 głosy instrumentalne lub wokalne (1931)
Msza łacińska na chór mieszany i organy (1932)
Koncert klarnetowy (1933)
Andante na klarnet i orkiestrę (1933)
Pod okapem śniegu, kolęda na chór mieszany * (1933-34)
Wiśnia blues na głos, wiolonczelę i fortepian (1934)
Alegorie kwietne na głos z fortepianem (1934)
Angeli słodko śpiewali, motet na chór mieszany * (1934)
Przepióreczka, białoruska pieśń ludowa na chór męski (1934)
Regina coeli laetare, pieśń na chór (1934)
Kwartet smyczkowy nr 2 (1934-35)
Trio na obój, altówkę i wiolonczelę (1935)
Już nam czas, pieśń na chór męski (1935)
Niebieski ptak, suita na orkiestrę (1936)
Epitaphium na śmierć Karola Szymanowskiego na orkiestrę smyczkową * (1937)
Rybi bal, pieśń na zespół dziecięcy (1937)
Pieśń żeglarzy na chór mieszany * (1938)
Psalm radosny in memoriam Guillaume Dufay na chór mieszany (1938)
Gitary z Zalamei na fortepian * (1938-39)
Suita kolędowa na orkiestrę smyczkową (1939)
Air grave et air gai na rożek angielski i fortepian (1940)
Sonatina na fortepian * (1940-41)
Koncert fortepianowy * (1941)
Taniec rosyjski na fortepian (1942)
Missa de Angelis na 3 głosy żeńskie (1942)
Msza na chór żeński (1942)
Ave Maria na sopran, chór żeński i organy * (1943)
Aria na sopran i organy (1943)
Ave Maria na 3 głosy żeńskie (1943)
Stabat Mater na chór mieszany (1943)
Pange lingua na chór mieszany (1943)
Regina coeli laetare na 3 głosy żeńskie (1943)
Popule meus na 3 głosy żeńskie (1943)
Veni Creator na 3 głosy żeńskie (1943)
Nokturn na wiolonczelę i fortepian (1943)
Taniec na wiolonczelę i fortepian (1943-45)
Poemat na wiolonczelę i fortepian (1943-45)
Pastorale, miniatura na wiolonczelę i organy (1943-45)
Sarabanda, miniatura na wiolonczelę i organy (1943-45)
Suita lubelska na małą orkiestrę (1945)
Kupałowa noc, suita na orkiestrę (1945)
Orientale, miniatura na wiolonczelę i fortepian * (1945)
Piosenki do słów Jarosława Iwaszkiewicza na głos i fortepian * (1945)
Pięć pieśni ludowych z Lubelszczyzny na chór żeński lub dziecięcy (1945)
Pięć pieśni ludowych z Lubelszczyzny na 3-głosowy chór mieszany * (1945)
Cztery pieśni weselne z Lubelszczyzny na chór mieszany * (1945)
Siadajcie wszyscy wokoło z nami, suita 12 pieśni popularnych z lat 1810-1875 na chór mieszany (lub sopran i alt) i fortepian * (1945)
Tryptyk na sopran i orkiestrę * (1946)
Koszałki-opałki, scherzo na chór męski * (1946)
Nokturn na orkiestrę (1947)
Zielona brzózko, piosenka na głos z fortepianem * (1947)
Dziewczyno moja, pieśń na głos i fortepian (1947)
Od Różana trakt, piosenka na głos z fortepianem * (1947)
Paw i dziewczyna, balet w 3 obrazach (1948)
Kantata o sporcie „100 m” na głos solo, chór i orkiestrę (1948)
Suita weselna na sopran, tenor, chór żeński, chór mieszany i fortepian * (1948)
Wesele lubelskie na sopran, chór mieszany i małą orkiestrę symfoniczną * (1948)
A wyjrzyjcież, pacholęta, pieśń na chór mieszany (1948)
Panicz i dziewczyna, dialog muzyczny na sopran, baryton, chór mieszany i orkiestrę lub fortepian * (1948-49)
Rapsod na sopran i orkiestrę (1949)
Sonata d-moll na fortepian * (1949)
Arion, pieśń na tenor z fortepianem (1949)
Demon, pieśń na tenor z fortepianem (1949)
Gołębie, pieśń na sopran i fortepian (1949)
Bunt żaków, opera w 4 aktach * (1951)
Ballada o Kostce Napierskim na głos z fortepianem (1951)
Uwertura komediowa na małą orkiestrę symfoniczną (1952)
Dwie etiudy na podwójne dźwięki na fortepian * (1952)
Drobne utwory na fortepian (1952)
Drobiazgi na 4 ręce na fortepian (1952)
Karta serc, kantata na sopran, chór mieszany i orkiestrę symfoniczną (1952)
Zosia, suita na chór z towarzyszeniem orkiestry (1952)
Paw i dziewczyna, suita baletowa na orkiestrę (1953)
Renegat, ballada na bas i orkiestrę lub fortepian * (1953)
Kwintet na instrumenty dęte * (1953)
Sonata na flet i fortepian * (1953)
Piosenka o trzech Mauretankach na głos z fortepianem * (1953)
Cztery tańce polskie na orkiestrę symfoniczną (1954)
Krakatuk, opera w 3 aktach z prologiem (1954)
Na łące, suita na 2 fortepiany * (1955)
Pieśń 10-lecia [wersja I] na chór mieszany z fortepianem (1955)
Pieśń 10-lecia [wersja II] na chór mieszany a cappella (1955)
Trio na skrzypce, wiolonczelę i fortepian * (1955-56)
Mazepa, balet w 3 aktach (1957)
Polskie piosenki miłosne na flety proste (1959)
Teodor Gentleman, opera w 2 aktach (1960)
Soledad, pieśń na głos i fortepian (1960)
Psalm CXVI „Laudate Dominum” na chór mieszany lub chłopięcy * (1960)
Odys płaczący i opuszczony, opera-oratorium radiowe na głosy recytujące, chór i orkiestrę symfoniczną (1962)
Rex inclitus (Rex gloriosus) [utwór niedokończony], kantata na głosy solowe, chór i orkiestrę symfoniczną (1962)

publikacje

rozprawy

Tadeusz Szeligowski. Studia i wspomnienia (pod red. Franciszka Woźniaka), Pomorze, Bydgoszcz 1987
Tadeusz Szeligowski. Wokół twórcy i jego dzieła (pod red. Teresy Brodniewicz, Janusza Kempińskiego, Janiny Tatarskiej), Ars Nova, Poznań 1998
Szantruczek Tadeusz Komponować... i umrzeć. Rzecz o Tadeuszu Szeligowskim, Ars Nova, Poznań 1997
Szantruczek Tadeusz Tadeusz Szeligowski, Ars Nova, Poznań 1995
Szeligowski Stanisław, Szeligowski Tadeusz Lekcje słuchania muzyki. Zarys metodyki dla szkół umuzykalniających, PWM, Kraków 1947