kompozytorzy (C)

kompozytor, pianista, krytyk muzyczny i pedagog; ur. 30 grudnia 1968, Szczecin. W latach 1987-92 studiował grę na fortepianie w Akademii Muzycznej w Warszawie w klasie Reginy Smendzianki i Jerzego Romaniuka. Od 1998 do 2003 studiował kompozycję pod kierunkiem Jana Astriaba, początkowo prywatnie, następnie w Akademii Muzycznej w Poznaniu. Ukończył ponadto Podyplomowe Studia Kompozytorskie w Akademii Muzycznej w Warszawie u Mariana Borkowskiego (2006-2008). W 2012 roku uzyskał stopień naukowy doktora z zakresu kompozycji (promotor - prof. Marian Borkowski) na Wydziale Kompozycji, Dyrygentury i Teorii Muzyki Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie.

Artur Cieślak początkowo rozwijał intensywną działalność koncertową. Występował z koncertami w kraju i za granicą (Niemcy, Włochy, Austria, Ukraina). Dokonał wielu nagrań dla radia i telewizji.
Zdobył I dyplom honorowy na Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Marii Canals w Barcelonie (1991) oraz zajął IV miejsce na VI Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina w Palma de Mallorca (1992). Był także stypendystą Towarzystwa im. Fryderyka Chopina w Warszawie (1988), Ministerstwa Kultury i Sztuki (1990) oraz laureatem fundacji „Primus Inter Pares” (1992).

Od połowy lat 90. skoncentrował się na kompozycji. W 2000 jego Sonata na klarnet i fortepian (2000) otrzymała I nagrodę na Ogólnopolskim Konkursie Kompozytorskim z okazji 80-lecia Akademii Muzycznej w Poznaniu. W 2003 zadebiutował na arenie międzynarodowej – Reminiscencja na saksofon i fortepian (2002) oraz Sonata na saksofon i fortepian (2003) zostały zaprezentowane podczas XIII Światowego Kongresu Saksofonowego w Minneapolis w Stanach Zjednoczonych. W 2009 Reminiscencja na saksofon i fortepian (2002) oraz Niedopowiedzenia na wiolonczelę i fortepian (2006) zostały zakwalifikowane do finału konkursu The International Music Prize for Excellence in Composition w Salonikach, a kompozytor otrzymał The Certificate of Achievement in Music Composition.

Jego utwory wykonywane były m.in.: na Festiwalu Polskiej Muzyki Współczesnej „Musica Polonica Nova” we Wrocławiu, Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Współczesnej „Poznańska Wiosna Muzyczna”, Międzynarodowym Festiwalu „Od Chopina do Góreckiego – źródła i inspiracje” w Warszawie, Śląskie Dni Muzyki Współczesnej w Katowicach, Międzynarodowym Festiwalu Saksofonowym w Szczecinie, Międzynarodowym Festiwalu „Laboratorium Muzyki Współczesnej” w Warszawie i Białymstoku, Warszawskich Spotkaniach Muzycznych, Międzynarodowym Festiwalu Pianistycznym Królewskiego Miasta Krakowa, Wiosennych Koncertach Gitarowych w Szczecinie, Zachodniopomorskim Festiwalu Klarnetowym, koncertach „Muzyczne Pory Roku” Oddziału Warszawskiego Związku Kompozytorów Polskich, Koncertach Uniwersyteckich w Szczecinie oraz na koncertach kompozytorskich w Polsce, Niemczech, Belgii, Grecji i Stanach Zjednoczonych.

Artur Cieślak od 1992 jest członkiem Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków, od 2004 Związku Kompozytorów Polskich, od 2007 Stowarzyszenia Autorów ZAiKS, od 2008 Stowarzyszenia „Laboratorium Muzyki Współczesnej”, od 2010 Polskiego Towarzystwa Muzyki Współczesnej.

aktualizacja: listopad 2014

twórczość

Analiza własnego warsztatu kompozytorskiego jest zadaniem trudnym. Wiele jego elementów pozostaje poza sferą możliwą do zwerbalizowania. Inne są łatwiej zauważalne dla postronnego obserwatora niż dla samego zainteresowanego. Niektóre sprawy, bardzo ważne na pewnym etapie twórczości, później schodzą na dalszy plan albo znikają całkowicie. Zdecydowałem się zatem skoncentrować na tych zagadnieniach, które w znaczący sposób utrwaliły się w mojej dotychczasowej pracy kompozytorskiej lub łatwo poddają się intelektualnej analizie i systematyce.
Utwór muzyczny w moim rozumieniu jest procesem, ciągiem przyczynowo-skutkowym. Kontynuuję zatem typowy europejski sposób podejścia do tego zagadnienia, charakterystyczny dla większości kompozytorów tego obszaru kulturowego. Wzorce zaczerpnięte z kultur wschodnich nie wpływają w sposób decydujący na moją twórczość, radykalnie się jednak od nich nie odcinam. W niektórych utworach próbuję „wziąć czas w nawias”.
Często prowadzę artystyczny dialog z przeszłością. Uważam, że żadne dzieło nie jest zjawiskiem wyizolowanym i jednostkowym. Wypowiedź twórcy jest zawsze formą uczestnictwa w dyskusji, która trwa nieprzerwanie od czasu powstania pierwszego wytworzonego ludzką ręką dzieła sztuki.
Głównym celem moich kompozycji jest ich wyraz emocjonalny. Zdecydowanie większą sympatię odczuwam do wszelkich nurtów artystycznych wysuwających na pierwszy plan zmysłowe oddziaływanie dzieła sztuki. Jednocześnie przywiązuję dużą wagę do logiki konstrukcji utworu. Konstruktywizm jednak, jako cel ostateczny, jest mi obcy i budzi niemalże fizyczną niechęć. Wprawdzie większość działań kompozytorskich opieram na analizie i refleksji intelektualnej, ale w decydujących momentach najważniejszą rolę odgrywa weryfikacja słuchowa, intuicja i wszelkie inne procesy przebiegające poza moją świadomością.
W zakresie kształtowania materii dźwiękowej dążę do wypracowania własnego systemu, maksymalnie logicznego, a jednocześnie jak najbardziej elastycznego. O jego kompletności niestety nie ma jeszcze mowy, jednakże niektóre procedury utrwaliły się w moich poczynaniach i potwierdziły swoją przydatność w praktyce koncertowej. W pierwszej fazie pracy nad substancją dźwiękową utworu sięgam niekiedy po techniki zaczerpniętej z minimal music: repetytywność, zjawisko przesunięcia fazowego i technika addytywna. Służą mi one do przygotowania prematerii dźwiękowej kompozycji. Ta statyczna struktura jest następnie dynamizowana za pomocą rytmiki, agogiki, dynamiki i artykulacji, a istotną rolę w tych przekształceniach odgrywają spostrzeżenia dotyczące efektów dźwiękowych właściwych technice aleatoryzmu kontrolowanego Witolda Lutosławskiego. Na zakończenie uzyskany materiał poddawany jest ocenie czysto estetycznej, która pozwala go zaakceptować, odrzucić lub też poddać korektom, całkowicie już intuicyjnym, bez związku z zastosowanymi wcześniej procedurami. Ten etap pracy dostarcza mi zazwyczaj najwięcej satysfakcji. Opisaną metodę wykorzystałem m.in. w Koncercie klarnetowym i Koncercie na dwa saksofony i orkiestrę.
Na płaszczyźnie formy utworu chętnie podejmuję wybrane idee z przeszłości, unikam jednak bezpośrednich skojarzeń z jakimś stylem muzycznym. Jeżeli już posługuję się rodzajem kliszy muzycznej lub cytatem, staram się, aby znalazły się w bardzo jasnym i czytelnym cudzysłowie. Dotychczas w kręgu moich zainteresowań pozostaje forma koncertująca, syntetyczna i otwarta. W pierwszej z nich badam możliwości przetwarzania głównych jej wyznaczników: współzawodniczenia, współdziałania i wirtuozostwa. Wszystkie te elementy staram się przetworzyć nie tylko w utworach koncertujących, lecz także w muzyce solowej. Wirtuozostwo było na przykład impulsem do zmierzenia się z gatunkiem etiudy. Z kolei Lisztowska koncepcja formy syntetycznej, idea formy otwartej Bouleza, Cage’a i Stockhausena oraz jej odmiany w twórczości Serockiego i Lutosławskiego dostarczyły mi ciekawych wniosków dotyczących problematyki różnicowania i integracji materiału w kompozycjach jednoczęściowych. Efektem tych przemyśleń jest m.in. seria Collages na saksofon, gitarę i wiolonczelę. Utwory te zbudowane są z szeregu myśli muzycznych, które, nie podlegając prawie żadnym zmianom, za każdym razem uszeregowane są w innej kolejności, zmienia się także ich ilość. Zamierzeniem jest, aby każda wersja eksponowała inną kategorię ekspresji i miała zdecydowanie inny charakter. Kompozycja istnieje w kilku różnych, ale dokładnie skonstruowanych i określonych wersjach.
Pozostają jeszcze inspiracje pośrednie. Spektraliści uświadomili mi możliwości tkwiące w modyfikacjach perspektywy czasowej materiału muzycznego. Postmoderniści wskazali na siłę oddziaływania odpowiednio zastosowanego i przetworzonego cytatu. Aforystyczny styl Weberna dowiódł, ile treści można zawrzeć w jednym dźwięku i w ciszy. Niektóre nurty działały poprzez negację. Serializm utwierdził mnie w przekonaniu, że hierarchizacja materiału dźwiękowego jest niezbędna. Awangarda lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych dowiodła, że nie nowość, lecz indywidualność i odrębność decyduje o wartości dzieła sztuki. Uświadomienie sobie tego w gruncie rzeczy oczywistego faktu, było dla mnie chyba największą inspiracją. Stało się obecnie głównym impulsem w pracy kompozytorskiej.

Artur Cieślak

kompozycje

literatura wybrana

publikacje