wykonawcy (M)

dyrygent, skrzypek, pedagog i kompozytor; ur. 18 lipca 1870, Kibarty koło Suwałk; zm. 5 kwietnia 1935, Warszawa. Od 10 roku życia uczył się w Konserwatorium Petersburskim: gry na skrzypcach w klasie Leopolda Auera, kompozycji pod kierunkiem Anatolija Ladowa oraz instrumentacji u Nikołaja Rimskiego-Korsakowa. Po otrzymaniu dyplomu z odznaczeniem w 1889 objął stanowisko drugiego skrzypka Kwartetu Rosyjskiego Towarzystwa Muzycznego oraz został zaangażowany do orkiestry symfonicznej Towarzystwa. Wkrótce zrezygnował z tych zajęć na rzecz występów solistycznych. Od 1890 koncertował w Petersburgu, Mińsku, Grodnie, Kownie, Wilnie, Kijowie, Odessie, Warszawie, Berlinie, Lipsku, Magdeburgu, Hanowerze, Mannheimie, Ausburgu i Londynie.
Mimo sukcesów artystycznych jako skrzypek-wituoz, zrezygnował z występów estradowych i poświęcił się pracy pedagogicznej. W 1893 objął po Gustawie Friemanie klasę skrzypiec w szkole Rosyjskiego Towarzystwa Muzycznego w Odessie, w której uczył m.in. Pawła Kochańskiego. Równocześnie był dyrygentem orkiestry uczniowskiej oraz kierownikiem kwartetu smyczkowego. W 1897 opuścił Odessę i przeniósł się do Warszawy. W 1898 uzyskał jedną z 5 głównych nagród na Konkursie Kompozytorskim im. Ignacego Jana Paderewskiego w Lipsku za Koncert skrzypcowy d-moll op. 11. W marcu tego samego roku, w zastępstwie chorego Cesare’a Trombiniego, poprowadził spektakl Carmen Georgesa Bizeta w Teatrze Wielkim w Warszawie. Po sukcesie przedstawienia uzyskał stanowisko kapelmistrza, a po śmierci Trombiniego – dyrektora muzycznego. Zajmował je przez 4 lata wystawiając m.in. Straszny dwór i Hrabinę Stanisława Moniuszki, Goplanę Władysława Żeleńskiego, Fausta Charlesa Gounoda, Lohengrina Richarda Wagnera, Cyganerię Giacomo Pucciniego i Pajace Ruggero Leoncavalla. Zainicjował pierwsze w Warszawie regularne koncerty symfoniczne orkiestry operowej, która pod jego batutą występowała w Sali Ratuszowej, Salach Redutowych oraz w Teatrze Wielkim. Brał czynny udział w przygotowaniach do założenia w Warszawie Filharmonii. W 1900 został powołany na stanowisko jej dyrektora oraz pierwszego dyrygenta, a 5 listopada 1901 dyrygował inauguracyjnym koncertem z udziałem Ignacego Jana Paderewskiego w roli solisty w nowo wybudowanym gmachu. Tego samego roku zorganizował w Paryżu I Festiwal Muzyki Polskiej w ramach koncertów symfonicznych Edwarda Colonne. W 1903 ustąpił ze stanowiska w Operze. Od 1904 do 1907 był dyrektorem Instytutu Muzycznego w Warszawie i jako następca Zygmunta Noskowskiego kierował klasą gry orkiestrowej. W tym czasie wyjeżdżał na gościnne koncerty za granicę, podczas których dyrygował m.in. Orkiestrą Towarzystwa Filharmonicznego w Liverpoolu, Orkiestrą im. Hallego w Manchesterze, a także – w latach 1905-06 – Orkiestrą Symfoniczną Cesarskiego Towarzystwa Muzycznego w Petersburgu. W 1907 otrzymał zaproszenie na serię koncertów z London Symphony Orchestra w kilku miastach Wielkiej Brytanii, a po ich zakończeniu propozycję objęcia Scottisch Choral and Orchestral Union w Glasgow. Z orkiestrą w Glasgow pracował od 1910 do 1916. Dyrygował w tym czasie także w Londynie (cykl koncertów muzyki słowiańskiej w 1913 i koncert muzyki brytyjskiej w 1914), Petersburgu, Moskwie i Berlinie. W 1916 przeniósł się do Moskwy i tam kontynuował działalność dyrygencką, prowadząc w latach 1917-18 orkiestrę Teatru Wielkiego oraz organizując cykl 10 koncertów symfonicznych.
W 1918 powrócił do Warszawy i wznowił współpracę z Filharmonią. W 1919 został mianowany dyrektorem Konserwatorium, w którym prowadził jednocześnie klasę dyrygentury, zespoły kameralne i orkiestrę symfoniczną. Jego studentami byli m.in.: Paweł Klecki, Kazimierz Wiłkomirski, Feliks Rybicki, Zbigniew Dymmek, Faustyn Kulczycki. Po trzech latach zrezygnował z pracy pedagoga. Także w 1919 objął stanowisko dyrektora i dyrygenta Opery Warszawskiej, na którym pozostał do 1929. W tym czasie wystawił ok. 15 spektakli polskich oper i baletów, a także premiery wielu arcydzieł światowego repertuaru, takich jak Fidelio Ludwiga van Beethovena, Tristan i Izolda i Parsifal Richarda Wagnera, Dafnis i Chloe Maurice’a Ravela, Pulcinella i Pietruszka Igora Strawińskiego. W latach 20-tych przygotował spektakle Halki Stanisława Moniuszki m.in. w Wiedniu i Pradze, dyrygował wielokrotnie Orkiestrą Filharmonii Warszawskiej oraz koncertami symfonicznymi w Paryżu, Glasgow, Edynburgu, Bukareszcie, Zagrzebiu i Kopenhadze. Od 1929 przebywał w Stanach Zjednoczonych, gdzie sprawował funkcję dziekana Wydziału Orkiestrowego i Operowego Curtis Institute of Music w Filadelfii, był dyrektorem filadelfijskiej opery, współpracował z filadelfijską orkiestrą symfoniczną. Na scenie operowej wystawił m.in. Carmen Georgesa Bizeta, Rigoletto, Bal maskowy, Aidę i Traviatę Giuseppe Verdiego, Madame Butterfly Giacomo Pucciniego, Borysa Godunowa Modesta Musorgskiego, Jasia i Małgosię Engelberta Humperdincka. Ponadto dyrygował koncertami symfonicznymi w Nowym Jorku i Waszyngtonie. Z powodu choroby w 1931 wrócił do kraju. Mimo kłopotów ze zdrowiem poprowadził 26 grudnia 1931 w Teatrze Wielkim w Warszawie spektakl Halki, wystąpił kilka razy w Filharmonii Warszawskiej, dyrygował Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia, w sezonie 1932-33 był ponownie dyrektorem Opery Warszawskiej. W 1932, za całokształt swojej pracy, otrzymał Nagrodę Muzyczną miasta Warszawy. W tym samym roku poprowadził, z udziałem Wilhelma Backhausa, koncert podczas Festiwalu Beethovenowskiego w Filharmonii Warszawskiej. W 1934 został wybrany prezesem Stowarzyszenia Kompozytorów Polskich.

WAŻNIEJSZE KOMPOZYCJE:

Kartka z albumu op. 1 na fortepian
Romans op. 3 na fortepian
Polonaise, Berceuse slave i Humoresque op. 4 na skrzypce i fortepian
Krakowiak, Nokturn i Moment fugitiv op. 5 na fortepian
Reverie, Musette i Souvenir op. 6 na skrzypce i fortepian (1893)
Mazur G-dur i Mazur A-dur op. 7 na skrzypce i fortepian
Schlaf ein na głos i fortepian
Ambrosische Nacht na głos i fortepian
Sonata na fortepian (przed 1895)
Koncert skrzypcowy d-moll op. 11 (ok. 1897)
Ligia, opera według Quo vadis Henryka Sienkiewicza [nieukończona] (ok. 1898)
In vino veritas, opera [nieukończona] (ok. 1900)
Symfonia F-dur „Polonia” op. 14 (1910)
Noc letnia, opera (1913)
Orły do lotu na głos i orkiestrę (ok. 1915)
Koncert skrzypcowy D-dur op. 16 (ok. 1916)
Ej chłopie polski, kantata-ballada (ok. 1916)
Melodie dawniejsze na orkiestrę
Piosenka o Komendancie na głos i fortepian
Pasterz do Zosi na głos i fortepian
Fanfary uroczyste na orkiestrę (1925)