omówienia utworów (G)

Górecki Henryk Mikołaj

Muzyka staropolska na orkiestrę op. 24

PWM, Kraków 1982, wyd. II
(facsimile autografu), s. 56 (partytura)

Niemal dokładnie w połowie drogi pomiędzy Scontri (1960) i III Symfonią (1976), utworami symbolizującymi dwie skrajne postawy kompozytorskie Henryka Mikołaja Góreckiego - awangardową i postmodernistyczną, powstaje jeszcze jeden niezwykły utwór: Muzyka staropolska. Chociaż Górecki już wcześniej sięgał po elementy polskiej tradycji muzycznej, nigdy dotąd nie zrobił tego tak wyraźnie, jak w Muzyce staropolskiej. Przy okazji prawykonania utworu na "Warszawskiej Jesieni" w 1969 roku napisał w książce programowej festiwalu:
"Nad Muzyką staropolską na orkiestrę op. 24 pracowałem w sierpniu 1967 roku, a potem w kwietniu i maju roku 1969. Dwa zabytki muzyki staropolskiej były inspiracją do skomponowania tego utworu (stąd jego tytuł): organum Benedicamus Domino, zapisane w Antyfonarzu Klarysek ze Starego Sącza (ok. 1300) oraz cantus firmus z pieśni Już się zmierzcha (ok. 1556) Wacława z Szamotuł. I tak w partiach instrumentów dętych blaszanych panuje klimat harmoniczno-melodyczny organum Benedicamus Domino, natomiast przez partie instrumentów smyczkowych przewija się cantus firmus pieśni Wacława z Szamotuł."
Warto przypomnieć, że wykorzystane przez Henryka Mikołaja Góreckiego średniowieczne organum Benedicamus Domino to jedna z najstarszych kompozycji wielogłosowych zachowanych w Polsce. Pochodzi z kręgu paryskiej Szkoły Notre-Dame, niezwykle "awangardowego" w XII i XIII wieku ośrodka muzycznego. Wraz z innymi równie cennymi zabytkami odnalezione zostało w klasztorze sióstr klarysek w Starym Sączu. Te utwory świadczą o wysokim, europejskim poziomie kultury muzycznej w owym czasie w Polsce. Wacław z Szamotuł zaś to najwybitniejszy przedstawiciel renesansu w muzyce polskiej. Jego chóralna pieśń Już się zmierzcha, znana równie z jako Modlitwa, gdy dziatki spać idą, należy do kanonu muzyki staropolskiej.