opisy książek (S)

Szpilman Władysław

Pianista. Warszawskie wspomnienia 1939-1945

We wstępie do książki syn artysty, Andrzej Szpilman, napisał:

„Jeszcze do niedawna ojciec unikał rozmów związanych z jego przeżyciami w czasie wojny. Mimo to towarzyszyły mi one od dziecka: z tej książki, którą znalazłem w domowej bibliotece w wieku 12 lat, dowiedziałem się, dlaczego nie mam dziadków ze strony ojca i dlaczego u nas w domu nigdy się o tym nie wspominało. Wówczas pamiętnik ten pomógł mi w poznaniu nieznanej części naszej rodzinnej historii... I nadal nie mówiliśmy na ten temat. Może właśnie dlatego uszło mojej uwadze, że przeżycia ojca mogą dziś kogoś jeszcze zainteresować. O sensie wydania tej książki przekonał mnie mój przyjaciel, wielki niemiecki poeta Wolf Biermann, który uświadomił mi jej niezwykłą wartość dokumentalną.

Żyję od wielu lat w Niemczech i dostrzegam stan bolesnego milczenia panującego pomiędzy Żydami, Niemcami i Polakami. Mam nadzieję, że książka to przyczyni się do zagojenia ciągle jeszcze otwartych ran. Mój ojciec Władysław Szpilman nie jest pisarzem. Jest pianistą, kompozytorem oraz inspiratorem życia kulturalnego. Jest >>człowiekiem, w którym mieszka muzyka<<, jak to niegdyś określono. (…)

Ojciec napisał tę książkę zaraz po wojnie, w 1945 roku. Pierwsze jej wydanie ukazało się w 1946 roku, okaleczone i okrojone przez cenzurę. Mimo to, jak sądzę, spełniła ona swoje zadanie, gdyż pomogła mu otrząsnąć się z koszmaru przeżyć okresu wojny i umożliwiła powrót do normalnego życia.

W początkach lat sześćdziesiątych różne wydawnictwa podejmowały próby udostępnienia ksiązki następnym generacjom czytelników. Z nieznanych, a zarazem dobrze znanych przyczyn nie były one uwieńczone powodzeniem. Zapewne odpowiedzialni za to ludzie mieli ku temu swoje powody. Po upływie ponad pięćdziesięciu lat książka ukazała się ponownie, najpierw w Niemczech. Zajęła tam od razu istotną pozycję jako jeden z ważniejszych dokumentów dotyczących wydarzeń ostatniej wojny. Najpoważniejszy niemiecki magazyn „Der Spiegel" poświęcił jej osiem stron. W ubiegłym [1999] roku wydano ją w Anglii, Holandii, Włoszech, Szwecji, Japonii i Stanach Zjednoczonych. Znalazła się na listach najlepszych książek roku 1999 takich gazet, jak „Los Angeles Times", „The Times", „The Economist" czy też „The Guardian".

Teraz ukazuje się w Polsce. Jest to wydanie istotnie zmienione i uzupełnione w porównaniu z wersją z 1946 roku. Opatrzone jest ważnym posłowiem Wolfa Biermanna, zawierającym wiele informacji dotyczących epilogu wydarzeń omawianych w książce. Zamieszczone w tym wydaniu fragmenty wstrząsającego pamiętnika kapitana Wehrmachtu Wilma Hosenfelda nadają książce nową jakość. Zaprzeczają panującej w Niemczech tezie, jakoby społeczeństwo niemieckie nic nie wiedziało o zbrodniach popełnianych przez armię hitlerowską na terenach Polski i innych okupowanych krajów. Jednocześnie bohaterskie czyny tego Niemca świadczą o tym, że istniały możliwości przeciwstawienia się jednostek reżimowi nazistowskiemu.

Włączając owe fragmenty do niniejszego wydania, kierowałem się chęcią, a wręcz moralnym obowiązkiem, uchronienia postaci Wilma Hosenfelda przed zapomnieniem.”

W 2002 roku reżyser Roman Polański zrealizował znany film Pianista (ang. The Pianist), wyprodukowany w kooperacji francusko-niemiecko-brytyjsko-polskiej, oparty na autobiograficznej książce Władysława Szpilmana. Film zdobył wiele nagród, w tym największe – Oscary w trzech kategoriach (nominowany był w siedmiu): dla aktora pierwszoplanowego – Adriena Brody, za reżyserię dla Romana Polańskiego i za scenariusz adaptowany – dla Ronalda Harwooda. Ponadto wyróżniony został innymi prestiżowymi nagrodami filmowymi, m.in. Polskimi Nagrodami Filmowymi Orły 2003 w kategoriach najlepszy film, najlepsza reżyseria – Roman Polański, najlepsze zdjęcia – Paweł Edelman, najlepszy montaż – Herve de Luze, najlepsza muzyka – Wojciech Kilar, najlepsze kostiumy – Anna Sheppard, najlepsza scenografia – Allan Starski i najlepszy dźwięk – Jean-Marie Blondel, BAFTA 2003 dla Romana Polańskiego jako reżysera i jako najlepszy film, César 2003 dla Adriena Brody jako najlepszego aktora, Romana Polańskiego – za najlepszą reżyserię i najlepszy film, Wojciecha Kilara – za najlepszą muzykę, Pawła Edelmana – za zdjęcia i Allana Starskiego – za scenografię oraz na 55. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes – Złotą Palmą dla Romana Polańskiego.