kompozytorka i skrzypaczka; ur. 5 lutego 1909, Łódź; zm. 17 stycznia 1969, Warszawa. Początkowo gry na fortepianie i skrzypcach uczył ją ojciec – Vincas Bacevičius (Wincenty Bacewicz). Od roku 1919 kontynuowała edukację muzyczną w Konserwatorium Muzycznym Heleny Kijeńskiej-Dobkiewiczowej w Łodzi, gdzie kształciła się w zakresie gry na skrzypcach, fortepianie oraz teorii muzyki. W 1923 roku wraz z całą rodziną przeniosła się do Warszawy. Od 1924 roku uczęszczała do Konserwatorium Warszawskiego. Studiowała kompozycję w klasie Kazimierza Sikorskiego, grę na skrzypcach pod kierunkiem Józefa Jarzębskiego i grę na fortepianie u Józefa Turczyńskiego. Równocześnie podjęła studia filozoficzne na Uniwesytecie Warszawskim, z których jednak po półtora roku zrezygnowała. Przerwała także dalszą naukę gry na fortepianie. W roku 1932 ukończyła Konserwatorium, uzyskując dwa dyplomy – z gry na skrzypcach i kompozycji. W tym samym roku dzięki hojności Ignacego Jana Paderewskiego otrzymała stypendium na studia kompozytorskie w Ecole Normale de Musique w Paryżu, które odbyła w latach 1932-33 pod kierunkiem Nadii Boulanger. Uczęszczała tam również na prywatne lekcje gry na skrzypcach do Henri Toureta. Ponownie wyjechała do stolicy Francji w roku 1934, aby kształcić się u węgierskiego skrzypka – Carla Flescha. Jako solistka zaczęła odnosić sukcesy już w 1935 roku, kiedy otrzymała pierwsze wyróżnienie na I Międzynarodowym Konkursie Skrzypcowym im. Henryka Wieniawskiego w Warszawie. W latach 1936-38 współpracowała z warszawską Orkiestrą Polskiego Radia, zorganizowaną przez Grzegorza Fitelberga, w której grała partię pierwszych skrzypiec. Praca w orkiestrze dała jej możliwość wzbogacenia wiedzy w zakresie instrumentacji. Przed II wojną światową również wiele koncertowała – często wspólnie z bratem Kiejstutem, znanym pianistą – w wielu krajach, m.in. na Litwie, we Francji i Hiszpanii. Podczas okupacji niemieckiej występowała na koncertach konspiracyjnych i koncertach Rady Głównej Opiekuńczej. Po wojnie kontynuowała działalność koncertową do 1953 roku. Dawała recitale w Belgii, Czechosłowacji, ZSRR, Rumunii, na Węgrzech i we Francji. Równocześnie w 1945 roku podjęła pracę w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Łodzi, gdzie wykładała przedmioty teoretyczne i prowadziła klasę skrzypiec. W latach 50-tych poświęciła się prawie wyłącznie kompozycji i nauczaniu. Od 1966 roku (od 1967 jako profesor zwyczajny) aż do śmierci pracowała w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie, prowadząc klasę kompozycji. Ponadto często brała udział – jako juror – w konkursach skrzypcowych i kompozytorskich, m.in. w Liege, Paryżu, Moskwie, Neapolu, Budapeszcie, Poznaniu i Warszawie. W latach 1955-57 i 1960-69 pełniła również funkcję wiceprezesa Związku Kompozytorów Polskich. W latach 60-tych zajmowała się także pisarstwem. Jest autorką kilku powieści i nowel oraz tomiku opowiadań pt. Znak szczególny (Czytelnik, Warszawa 1970; II wyd.: 1974). W roku 2018 Polskie Wydawnictwo Muzyczne opublikowało jej powieść kryminalną pt. Sidła.

Niezwykle bogata twórczość kompozytorska Bacewicz wielokrotnie była nagradzana i wyróżniana, m.in. w 1933 roku jej Kwintet na instrumenty dęte (1932) otrzymał I nagrodę na konkursie kompozytorskim Towarzystwa “Aide aux femmes de professions libres” w Paryżu, w 1936 roku na konkursie kompozytorskim Towarzystwa Wydawniczego Muzyki Polskiej Trio na obój, skrzypce i wiolonczelę (1935) zdobyło II nagrodę, a Sinfonietta na orkiestrę smyczkową (1929) – wyróżnienie, w 1949 roku Koncert fortepianowy (1949) uzyskał II nagrodę (pierwszej nie przyznano) na Konkursie Kompozytorskim im. Fryderyka Chopina, zorganizowanym przez Związek Kompozytorów Polskich w Warszawie, w 1951 na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim w Liege Kwartet smyczkowy nr 4 (1951) otrzymał I nagrodę, a w 1956 na tym samym konkursie Kwartet smyczkowy nr 5 – II nagrodę, w 1960 na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu Muzyka na smyczki, trąbki i perkusję (1958) uzyskała III lokatę – najwyższą w dziale utworów orkiestrowych, a w roku 1965 Koncert skrzypcowy nr 7 (1965) zdobył nagrodę Rządu Belgijskiego i złoty medal na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim w Brukseli.

Ponadto Grażyna Bacewicz została uhonorowana szeregiem nagród za całokształt twórczości, m.in. w 1949 roku otrzymała Nagrodę muzyczną miasta Warszawy za całokształt działalności kompozytorskiej, wirtuozowskiej, organizatorskiej i pedagogicznej, w 1950 roku – Nagrodę Państwową III stopnia za Koncert na orkiestrę smyczkową (1948), w 1951 – I nagrodę na Festiwalu Muzyki Polskiej za całokształt twórczości festiwalowej, a w szczególności za Sonatę skrzypcową nr 4 (1949), w 1952 – Nagrodę Państwową II stopnia za Koncert skrzypcowy nr 4 (1951) i wspomniany Kwartet smyczkowy nr 4 oraz Sonatę skrzypcową nr 4, w 1955 – Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki za Symfonię nr 4 (1953), Koncert skrzypcowy nr 3 (1948) i Kwartet smyczkowy nr 3 (1947), w 1960 – Nagrodę Związku Kompozytorów Polskich za wybitne osiągnięcia w dziedzinie twórczości kompozytorskiej, a w roku 1962 – Nagrodę II stopnia Ministra Kultury i Sztuki za Pensieri Notturni na orkiestrę kameralną (1961). Została również odznaczona Orderem Sztandaru Pracy II klasy (1949) i I klasy (1959), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1953), Medalem 10-lecia Polski Ludowej (1955) oraz Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1955).

aktualizacja: Maj 2020 (iz)

Grażyna Bacewicz, to jedna z niewielu kobiet wśród polskich kompozytorów. Również w światowej muzyce jest mało kompozytorek, i to zarówno dzisiaj, jak i w innych epokach. Z najdawniejszych czasów można wymienić średniowieczną benedyktynkę Hildegardę z Bingen. W okresie baroku działała Francesca Caccini, córka bardziej znanego od niej twórcy pierwszych oper - Giulia Cacciniego. Z polskiego punktu widzenia ma ona szczególne znaczenie, bo swoją operę La liberazione di Ruggiero dall’isola d’Alcina poświęciła polskiemu królewiczowi, późniejszemu królowi Władysławowi IV Wazie. W historii muzyki polskiej ma swoje miejsce Maria Szymanowska, słynna na początku XIX wieku pianistka i kompozytorka ze sporym dorobkiem twórczym w dziedzinie muzyki fortepianowej. W muzyce XX wieku wyróżniła się Germaine Tailleferre, która z kilkoma - sławniejszymi na ogół od niej - kompozytorami francuskimi stworzyła odnotowaną przez historię muzyki grupę “Les Six”. Francuzką była też Nadia Boulanger, która jednak przeszła do historii głównie jako wybitny pedagog kompozycji. Uczyła się u niej również Grażyna Bacewicz, zdobywając znakomity warsztat, który wykorzystywała umiejętnie w swojej obfitej i różnorodnej twórczości mieszczącej się na ogół w nurcie neoklasycznym.

Jako wykształcona i koncertująca skrzypaczka szczególną uwagę poświęciła muzyce na skrzypce oraz inne instrumenty smyczkowe. Była autorką siedmiu koncertów skrzypcowych, dwóch koncertów wiolonczelowych i koncertu altówkowego. Napisała także siedem kwartetów smyczkowych, pięć sonat na skrzypce i fortepian oraz dwie sonaty na skrzypce solo. Przynajmniej niektóre z tych kompozycji, obok kilku innych dzieł kameralnych, a także symfonicznych, konkurują na estradach koncertowych z “męskimi” utworami z pełnym powodzeniem do dzisiaj.



zobacz: portal poświęcony Grażynie Bacewicz 

Cztery preludia na fortepian (1924)

Symphoniette na orkiestrę smyczkową (1929)

Suita na zespół smyczkowy (1931)

De profundis clamavi ad Te, Domine na głosy solowe, chór i orkiestrę (1932)

Kwintet na instrumenty dęte (1932)

Witraż for violin and piano  (1932)

Convoi de Joie - poemat symfoniczny na orkiestrę (1933)

Suita dziecięca na fortepian (1933)

Partita na skrzypce i fortepian (1934)

Scherzo na fortepian (1934)

Temat z wariacjami na skrzypce i fortepian (1934)

Trio na obój, skrzypce i wiolonczelę (1935)

Sinfonietta na małą orkiestrę symfoniczną (1935)

Trzy groteski na fortepian (1935)

Koncert skrzypcowy nr 1 (1937)

Kwartet smyczkowy nr 1 (1938)

Trzy preludia na fortepian (1941)

Sonata na skrzypce solo nr 1 (1941)

Symfonia nr 1 (1942-45)

Kwartet smyczkowy nr 2 (1943)

Suita na dwoje skrzypiec (1943)

Uwertura na orkiestrę symfoniczną (1943)

Concertino na skrzypce i fortepian (1945)

Koncert skrzypcowy nr 2 (1945)

Sonata na skrzypce i fortepian nr 1 (Sonata da camera) (1945)

Łatwe duety na tematy ludowe na dwoje skrzypiec (1945)

Pod strzechą - suita na mały zespół orkiestrowy (1945)

Sonata na skrzypce i fortepian nr 2 (1946)

Symfonia na orkiestrę smyczkową (1946)

Ze starej muzyki - suita na mały zespół orkiestrowy (1946)

Kaprys na skrzypce i fortepian (1946)

Łatwe utwory na skrzypce i fortepian. Zeszyt I (1946)

Sonata na skrzypce i fortepian nr 3 (1947)

Kwartet smyczkowy nr 3 (1947)

Introdukcja i Kaprys na orkiestrę symfoniczną (1947)

Koncert na orkiestrę smyczkową (1948)

Trio na obój, klarnet i fagot (1948)

Koncert skrzypcowy nr 3 (1948)

Łatwe utwory na klarnet i fortepian (1948)

Koncert fortepianowy (1949)

Sonata na fortepian nr 1 (1949)

Rapsodia polska na skrzypce i orkiestrę (1949)

Kwartet na czworo skrzypiec (1949)

Sonata na skrzypce i fortepian nr 4 (1949)

Kaprys polski na skrzypce solo (1949)

Łatwe utwory na skrzypce i fortepian. Zeszyt II (1949)

Oberek na skrzypce i fortepian (1949)

Kwartet smyczkowy nr 4 (1950-51)

Symfonia nr 2 (1951)

Koncert skrzypcowy nr 4 (1951)

Koncert wiolonczelowy nr 1 (1951)

Sonata na skrzypce i fortepian nr 5 (1951)

Oberek nr 2 na skrzypce i fortepian (1951)

Kwintet fortepianowy nr 1 (1952)

Symfonia nr 3 (1952)

Kaprys nr 2 na skrzypce solo (1952)

Symfonia nr 4 (1953)

Sonata na fortepian nr 2 (1953)

Z chłopa król - balet na orkiestrę (1953)

Koncert skrzypcowy nr 5 (1954)

Uwertura polska na orkiestrę (1954)

Humoreska na skrzypce i fortepian (1954)

Partita na skrzypce i fortepian (1955)

Sonatina na fortepian (1955)

Sonatina na obój i fortepian (1955)

Kwartet smyczkowy nr 5 (1955)

Partita na orkiestrę (1955)

Mały tryptyk na fortepian (1956)

Dziesięć etiud koncertowych na fortepian (1956-57)

Koncert skrzypcowy nr 6 (1957)

Wariacje symfoniczne na orkiestrę (1957)

Sonata na skrzypce solo nr 2 (1958)

Muzyka na smyczki, trąbki i perkusję (1958)

Przygoda Króla Artura - komiczna opera radiowa (1959)

Kwartet smyczkowy nr 6 (1960)

Pensieri notturni na orkiestrę kameralną (1961)

Koncert na wielką orkiestrę symfoniczną (1962)

Koncert wiolonczelowy nr 2 (1963)

Kwartet na cztery wiolonczele (1964)

Akropolis - kantata na chór mieszany i orkiestrę do słów Stanisława Wyspiańskiego (1964)

Esik w Ostendzie - balet komiczny w 1 akcie (1964)

Koncert skrzypcowy nr 7 (1964-65)

Divertimento na orkiestrę smyczkową (1965)

Musica sinfonica in tre movimenti (1965)

Kwartet smyczkowy nr 7 (1965)

Trio na obój, harfę i perkusję (1965)

Kwintet fortepianowy nr 2 (1965)

Inkrustacje na waltornię i zespół kameralny (1965)

Koncert na 2 fortepiany i orkiestrę (1966)

Contradizione na orkiestrę kameralną (1966)

Esquisse na organy (1966)

In una parte na orkiestrę symfoniczną (1967)

Koncert na altówkę i orkiestrę (1967-68)

Cztery kaprysy na skrzypce solo (1968)

Pożądanie - balet w 2 aktach (1968-69)

Kisielewski Stefan, Grażyna Bacewicz i jej czasy, PWM, Kraków 1963

Maciejewski Bogusław M., Twelve Polish Composers, Allegro Press, London 1976

Stawowy Ludomira, Bacewicz Grażyna, w: Encyklopedia Muzyczna PWM (część biograficzna pod red. Elżbiety Dziębowskiej), t. “ab”, PWM, Kraków 1986

Bacewicz Wanda (opr.), Calendarium życia i twórczości Grażyny Bacewicz, Częstochowa 1987

Szoka Marta (red.), Rodzeństwo Bacewiczów. Materiały z międzynarodowej sesji naukowej - Łódź, kwiecień 1995, Akademia Muzyczna w Łodzi, Łódź 1996

Gąsiorowska Małgorzata (red.), O Grażynie Bacewicz materiały z konferencji muzykologicznej, Brevis, Poznań 1998

Walaciński Adam, Bacewicz Grażyna, w: Encyklopedia Muzyczna PWM (część biograficzna pod red. Elżbiety Dziębowskiej), t. “ab suplement”, PWM, Kraków 1998

Gąsiorowska Małgorzata, Bacewicz, PWM, Kraków 1999

Wittig Steffen, Bacewicz Grażyna, w: Die Musik in Geschichte und Gegenwart. Zweite, neubearbeitete Ausgabe (Hg. Ludwig Finscher), Personenteil 1, Bärenreiter / Metzler, Kassel / Stuttgart 1999

Thomas Adrian, Bacewicz Grażyna, w: The New Grove Dictionary of Music and Musicians. Second Edition (ed. Stanley Sadie), vol. 2, Macmillan Publishers Limited, London 2001