kompozytor i pedagog; ur. 19 stycznia 1949, Szczecin; zm. 24 sierpnia 2024, Warszawa. W latach 1967-72 studiował kompozycję pod kierunkiem Tadeusza Paciorkiewicza w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie, uzyskując dyplom z wyróżnieniem za utwór Muzyka symfoniczna (1972), wykonany dwa lata później przez Orkiestrę Filharmonii Narodowej w Warszawie pod dyrekcją Wojciecha Rajskiego.

Uzyskał kilka nagród na konkursach kompozytorskich, m.in. w 1973 – wyróżnienie za Wyprawy na drugą stronę na flet, fortepian i tom-tom (1973) na Konkursie Młodych Związku Kompozytorów Polskich, w 1992 – II nagrodę za Threnody na orkiestrę symfoniczną i chór mieszany (1992) na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim w Kijowie, w 1995 – I nagrodę za Małą symfonię elegijną (1995) na konkursie zorganizowanym z okazji 50-lecia Związku Kompozytorów Polskich.

Debiutował w 1968 Tryptykiem na klarnet i fortepian (1968), a na arenie międzynarodowej - w 1974 roku, utworem fortepianowym Miscellanea (1972) na Nordiske Musikdage w Kopenhadze. Jego utwory wykonywane były na wielu koncertach i festiwalach, m.in. na World Music Days w Zürichu, Schleswig-Holstein Festival, Inventionen w Berlinie, Musik-Biennale w Berlinie, Polish Realities w Glasgow, New Music Days w Bukareszcie, Leningradzkiej Wiośnie Muzycznej, International Ukrainian Music Festival w Kijowie, wielokrotnie na "Warszawskiej Jesieni”, Warszawskich Spotkaniach Muzycznych i na wrocławskim Festiwalu "Musica Polonica Nova”.

Skomponował również Hejnał Warszawski, wykonywany nieprzerwanie od 1995 z wieży Zamku Królewskiego.

Takie jego kompozycje, jak Aforyzjada - opera w puzzlach, Pentaeidos, IV Symfonia, Uwertura, Deux morceaux, powstały w ramach programu "Zamówienia kompozytorskie", realizowanego przez Narodowy Instytut Muzyki i Tańca.

Zbigniew Bagiński od 1974 związany był z Akademią Muzyczną w Warszawie (obecnie Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina), gdzie od 1989 prowadził klasę kompozycji. W latach 1987-89 pełnił funkcję prodziekana Wydziału Kompozycji, Dyrygentury i Teorii Muzyki. W 1996 otrzymał tytuł profesora sztuki muzycznej, a w 2004 został mianowany profesorem zwyczajnym tej uczelni. W latach 2004-2012 był kierownikiem Katedry Kompozycji. W klasie kompozycji Bagińskiego stu­dio­wa­li: Ewa Gajkowska, Magdalena Frelek, Zbigniew Słowik, Robert Wyszyński, Tomasz Mackiewicz, Grzegorz Mackiewicz, Paweł Strzelecki, Paweł Jankowski, Przemysław Zych oraz Amar Jaafar (Kuwejt), Borys Sommerchaf (Rosja), Georgios Tapes (Grecja).

Ponadto w latach 1973-74 współpracował z Instytutem Muzykologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Od 1981 wykładał również historię i teorię muzyki na Wydziale Reżyserii Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie.

Od 1989 do 1999 roku pełnił funkcję sekretarza generalnego Związku Kompozytorów Polskich. Przez 10 lat (2001–2011) był prezesem Oddziału Warszawskiego ZKP.

W 1986 Zbigniew Bagiński został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi, w 2006 uhonorowany doroczną Nagrodą Związku Kompozytorów Polskich. W 2015 roku kompozytor otrzymał Srebrny Medal "Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

aktualizacja: 2002 (Małgorzata Kosińska), 2016, 2022, 2024 (Wiktoria Antonczyk)

Jaka jest muzyka Zbigniewa Bagińskiego?

Absolutna. Przede wszystkim instrumentalna; kameralna i symfoniczna. Trzy symfonie (Sinfonia notturna, Symfonia w siedmiu odsłonach, Mała symfonia elegijna), pięć koncertów (skrzypcowy, wiolonczelowy, klawesynowy, fortepianowy, Koncert na orkiestrę kameralną), utwory solowe na fortepian, wiolonczelę, kontrabas, klarnet, organy, gitarę etc., duety, tria, kwartety (trzy smyczkowe i Kwartet fortepianowy), kwinety (fletowy i fortepianowy), a także muzyka na większe zestawy instrumentów oraz muzyka na orkiestrę smyczkową (w tym ogólnie znana suita Oh, Sweet Baroque!). Tak więc muzyka absolutna, instrumentalna stanowi dominantę jego twórczości.

Nie można jednak pominąć ważkich utworów wokalnych i wokalno-instrumentalnych. Na pierwszy plan wysuwają się tutaj łacińska Msza na chór mieszany a cappella oraz Liber belli et pacis - kantata na baryton solo, chór i orkiestrę symfoniczną do tekstów Starego i Nowego Testamentu. Na naszą uwagę zasługują także młodzieńcze Rubajaty Omara Chajjama i Versus do tekstu Zbigniewa Herberta – obydwie kompozycje na baryton i zespół instrumentalny. (Nadmieńmy nawiasem, że ojciec kompozytora, wykształcony wokalista, śpiewał barytonem właśnie, co może zdecydowało o preferencjach kompozytora dla tego rodzaju głosu). Warto wreszcie pamiętać o Choreae vulgares, „rzeczy na głosy męskie (i nie tylko)” do fragmentów Transatlantyku Witolda Gombrowicza i o musicalu dla dzieci Menażeria, czyli wybryk słonia do libretta kompozytora opartego na tekście St.I. Witkiewicza.

Przechodząc w niedziele i dni świateczne obok Zamku Królewskiego w Warszawie słyszeć możemy Hejnał tegoż zamku autorstwa Bagińskiego.

Stajemy więc, jak widać, wobec twórczości bogatej, obfitej i zróżnicowanej.

Pełniejszą odpowiedź na pytanie o charakter dzieła Zbigniewa Bagińskiego dadzą, mam nadzieję, w nieodległym czasie muzykolodzy. Spróbujmy jednak sformułować już dziś pobieżną choćby odpowiedź na to pytanie.

Zbigniew Bagiński określa sam siebie jako konstruktywistę. Podobnego zdania są (...) kompozytorzy i teoretycy: Alicja Gronau i Paweł Strzelecki. W Almanachu kompozytorów Akademii Muzycznej podkreślają oni klarowność formy i mistrzowstwo warsztatu, jakimi się odznaczają prace Bagińskiego. Dojrzały okres twórczości kompozytora określają mianem „wspinaczki”, dążenia ku wyżynom doskonałości muzycznej. Dodajmy, iż owa „wspinaczka”, długotrwała i mozolna, wynika z pragnienia wypracowania własnej formuły muzycznego piękna. Pragnienia urzeczywistnionego w wielu utworach.

Twórczość Zbigniewa Bagińskiego mocno jest zakorzeniona w tradycji. Kompozytor porusza się w obszarze zdobytym już przez generacje poprzedników. Obszarze zdobytym, lecz bynajmniej nie wyeksploatowanym, jak tego dowodzą kreowane przez Bagińskiego oryginalne formy, struktury, faktury, melodie. Warto tu zwrócić uwagę na specyfikę „bagińskiej” organizacji formalnej, którą jest segmentacja, montażowy charakter przebiegu. Sam kompozytor żartobliwie porównuje ten sposób postępowania do przeskakiwania z kanału na kanał przy pomocy pilota w czasie oglądania telewizji. Niektórzy krytycy czynili mu zarzuty z powodu owej nieciągłości. Zapominali, że podobnie postępował np. Igor Strawiński. Dbałość o formę posunięta do cyzelatorstwa nie oznacza niwelowania napięć, dźwiękowej entropii. Jest odwrotnie. Dzięki wspomnianej „montażowej” procedurze akcja muzyczna, niczym w ciekawie zmontowanym filmie, nigdy nie jest nużąca. Zaskakuje skala energetycznych napięć: od delikatnych, przetykanych pauzami struktur, w których śpiewa cisza - po okazałe dźwiękowe cumulusy, od „nagich” melodii, poprzez polifoniczne, czy wielowarstwowe spiętrzenia - aż po rwące przebiegi, galopady, protuberancje. W ślad za zróżnicowaniem struktur idzie zróżnicowanie kategorii wyrazowych: od refleksyjności, subtelnej liryki, po dramatyczną retorykę. Dominuje wszakże umiar, który nie pozwala kompozytorowi przekroczyć granic dobrego smaku.

Twórczość Zbigniewa Bagińskiego (...) zakorzeniona jest w tradycji. (...) Odwołuje się zwłaszcza do złotego okresu kameralistyki i symfoniki XIX i XX wieku, ale także do baroku, a nawet do renesansu. Ekspresje perkusyjne w orkiestrowych A Few Pictures i kameralnych Cyrkulacjach, które dopiero co słyszeliśmy podczas „Warszawskiej Jesieni”, odsyłają wprost do jazzu. Wyobraźnia kompozytora czerpie więc z niejednego źródła. Jest wśród nich także źródło muzyki ludowej. W dwóch co najmniej utworach odnajdujemy wręcz cytaty, a właściwie quasi cytaty. Mam na myśli fortepianowe Folk studies i A.D. 1988. Niczym zjawa z innego, lepszego świata rozbrzmiewa tam sielankowa melodyjka, zrazu w ciszy, następnie oplatana kontrapunktem bardziej współczesnego rodowodu, zderza się wreszcie z nader burzliwymi, jawnie modernistycznymi przebiegami. Czy jest to wyraz tęsknoty kompozytora XXI wieku do minionych czasów muzycznej Arkadii? Prawdopodobnie.

• Tryptyk na klarnet i fortepian (1968)
• Rubajaty Omara Chajjama na baryton i zespół instrumentalny (1971)
• Miscellanea na fortepian (1972)
• Muzyka symfoniczna (1972)
• Wyprawy na drugą stronę na flet, fortepian i tom-tom (1973)
• Acho na organy (1974)
• Refren na dwa fortepiany (1975)
• Concerto 26 na orkiestrę kameralną (1978)
• Trio na skrzypce, klarnet i wiolonczelę (1980)
• Triad na orkiestrę symfoniczną (1981)
• Hawaiian Songs dla 4 perkusistów (1981)
• Ricercar na dwa fortepiany (1982)
• Dwa utwory z łącznikiem na flet altowy, klarnet, klawesyn i kwartet smyczkowy (1983)
• Trio z kodą. Hommage à Brahms na skrzypce, wiolonczelę i fortepian (1983)
• Menażeria czyli wybryk słonia, musical dla dzieci do libretta kompozytora według Stanisława Ignacego Witkiewicza (1983)
• Solo, Duo, Trio na obój, klarnet i fagot (1984)
• Sinfonia notturna (1984)
• Koncert na klawesyn i orkiestrę (1985)
• Versus do tekstu bez tytułu Zbigniewa Herberta na baryton i zespół kameralny (1985)
• Oh, sweet Baroque!, suita na orkiestrę smyczkową (1985)
• Solo III na kontrabas solo (1985)
• II Kwartet smyczkowy (1986)
• Credo dla 7 wykonawców (1986)
• Wariant podwójny na organy i perkusję (1987)
• Kanony, scherza, epigramaty... dla 13 (12) wykonawców (1987)
• G.P.P. for 7 na flet, skrzypce, perkusję i klawesyn (1987)
• Symfonia w siedmiu odsłonach (1988)
• Inventores rerum na chór mieszany a cappella (1988)
• A. D. 1988 na fortepian (1988)
• Nokturn-Kołysanka dla 12 muzyków (1989)
• Kwartet fortepianowy (1990)
• Blanc et noir na gitarę (1990)
• III Kwartet smyczkowy (1991)
• Solo IV na wiolonczelę (1991)
• Choreae vulgares, „rzecz na głosy męskie (i nie tylko)” do fragmentów Trans-Atlantyku Witolda Gombrowicza (1992)
• Threnody na orkiestrę symfoniczną i chór mieszany (1992)
• Msza na chór mieszany a cappella (1993)
• Mała symfonia elegijna (1995)
• Koncert fortepianowy (1995)
• Koncert na wiolonczelę i orkiestrę smyczkową (1995)
• Hejnał Zamku Królewskiego w Warszawie (1995)
• Ogród Armidy na klarnet, róg i kwintet smyczkowy (1996)
• Cake-Walk Rondo na fortepian na 4 ręce (1996)
• Kwintet fletowy (1998)
• Dwa tańce na orkiestrę smyczkową (1998)
• Liber belli et pacis, kantata na baryton, chór mieszany i orkiestrę symfoniczną (1999)
• A Few Pictures na orkiestrę (2001)
• Duety wiolonczelowe (2001)
• Solo V na klarnet solo (2001)
• Trzy utwory na orkiestrę smyczkową (2002)
• Koncert skrzypcowy (2002)
• Piccolo quartetto na flet piccolo, klarnet, skrzyce i wiolonczelę (2003)
• Kwintet fortepianowy. Dziewiętnaście utworów (2005)
• Danza generale na klarnet, skrzypce i fortepian (2005)
• Hortus inclusus na zespół kameralny (2005)
• Cyrkulacje na flet, perkusję, fortepian i kontrabas (2006)
• Piosnki dla moich przyjaciół [wersja I] na mezzosopran, klarnet, fortepian i kwartet smyczkowy (2007)
• Piosnki dla moich przyjaciół [wersja II] na mezzosopran i fortepian (2007)
• Accor – dance [wersja I] na saksofon sopranowy i akordeon (2008)
• Accor – dance [wersja II] na klarnet i akordeon (2008)
• Dwa preludia na fortepian (2009)
• Double flutter na flet i kontrabas (2010)
• Siedem tchnień na dwa flety (2011)
• IV Symfonia (2012)
• IV Kwartet smyczkowy (2013)
• Uwertura na orkiestrę symfoniczną (2014)
• V Kwartet smyczkowy (2015)
• Solo VI na flet solo (2015)
• Pentaeidos na orkiestrę symfoniczną (2017)
• Aforyzjada - opera w puzzlach (2018)
• Deux morceaux na orkiestrę (2021)

Lindstedt Iwona, Bagiński Zbigniew, w: Encyklopedia Muzyczna PWM (część biograficzna pod red. Elżbiety Dziębowskiej), t. „ab – suplement”, PWM, Kraków 1998

Thomas Adrian, Bagiński Zbigniew, w: The New Grove Dictionary of Music and Musicians. Second Edition (ed. Stanley Sadie), vol. 2, Macmillan Publishers Limited, London 2001

Strzelecki Paweł, Bagiński Zbigniew Stefan, w: Almanach Kompozytorów Akademii Muzycznej im. F. Chopina w Warszawie, t. I, Akademia Muzyczna w Warszawie, Warszawa 2004