Bargielski Zbigniew
-
kompozytor
kompozytor, pedagog, poeta; ur. 21 stycznia 1937, Łomża. Studiował prawo na Uniwersytecie im. Marii Skłodowskiej-Curie w Lublinie (1954-57). W roku 1956 dziewiętnastoletni Bargielski z powodzeniem zadebiutował w Filharmonii Lubelskiej Suitą kolędową na orkiestrę. W 1958 rozpoczął studia kompozytorskie w warszawskiej Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej początkowo pod kierunkiem Piotra Perkowskiego, a po roku u Tadeusza Szeligowskiego. Zaangażowanie Bargielskiego w działalność społeczną (w ramach Zrzeszenia Studentów Polskich) przyczyniło się do zawieszenia go w prawach studenta warszawskiej PWSM na rok akademicki 1962/1963 i w rezultacie – do zmiany uczelni na Państwową Wyższą Szkołę Muzyczną w Katowicach, gdzie kontynuował studia pod kierunkiem Bolesława Szabelskiego, uzyskując dyplom w 1964 na podstawie kompozycji orkiestrowej Parades. W latach 1966-67 odbywał studia uzupełniające u Nadii Boulanger w Paryżu, a w 1972 – w Hochschule für Musik w Grazu. W 1986 był stypendystą Deutscher Akademischer Austauschdienst.
Jest laureatem wielu konkursów kompozytorskich. W 1965 otrzymał I nagrodę na Konkursie Młodych Związku Kompozytorów Polskich za Parades na orkiestrę (1970). Jego Kwartet smyczkowy nr 1 "Alpejski” (1976) uzyskał II nagrodę na Konkursie Kompozytorskim im. Artura Malawskiego w Krakowie w 1976 oraz otrzymał rekomendację w 1981 Międzynarodowej Trybuny Kompozytorów UNESCO w Paryżu. Sen mara na tenor i fortepian do słów Kazimierza Wierzyńskiego (1982) zdobył III nagrodę na Konkursie im. Karola Szymanowskiego w 1982. W 1995 utwór Trigonalia na gitarę, akordeon, perkusję i orkiestrę kameralną (1994) był rekomendowany przez Międzynarodową Trybunę Kompozytorów UNESCO w Paryżu.
W latach 1967-2002 mieszkał w Austrii. Jego żoną – skrzypaczka Maria Magdalena z Rosińskich – otrzymała w 1967 pracę w orkiestrze symfonicznej w Klagenfurcie. Ok. roku 1970 rodzina Bargielskich zamieszkała w Grazu, gdzie żona kompozytora otrzymała angaż w Grazer Philharmonisches Orchester. W roku 1976 Zbigniew Bargielski zatrudniony został w charakterze nauczyciela gry na fortepianie w szkole muzycznej (Städtische Musikschule) w Bruck an der Mur, gdzie pracował do roku 2003. W 1984 roku kompozytor otrzymał obywatelstwo austriackie. W roku 1989 kompozytor zamieszkał w Wiedniu, ale nie przerwał pracy w szkole muzycznej w Brucku.
Dorobek kompozytorski Zbigniewa Bargielskiego obejmuje kilkaset kompozycji reprezentujących rozmaite gatunki i formy. Jego utwory były wykonywane w wielu krajach Europy, w Stanach Zjednoczonych, Japonii, Australii i Ameryce Południowej.
Takie dzieła, jak Koncert na fortepian, perkusję i orkiestrę, Fonoplasticon, Aforyzjada - opera w puzzlach, Clavertett i Kilka minut obecności - poemat domniemany powstały w ramach programu "Zamówienia kompozytorskie", realizowanego przez Narodowy Instytut Muzyki i Tańca.
Zbigniew Bargielski obok kompozycji zajmuje się poezją, publicystyką i pedagogiką muzyczną. Jest profesorem zwyczajnym Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy, od 2002 roku pełnił funkcję kierownika Katedry Teorii Muzyki i Kompozycji przy Wydziale Kompozycji, Teorii Muzyki i Reżyserii Dźwięku tejże uczelni; w latach 2005-2014 prowadził klasę kompozycji w Akademii Muzycznej w Krakowie. W roku 2011 kompozytor uzyskał tytuł profesora sztuk muzycznych.
Utwory Zbigniewa Bargielskiego niejednokrotnie ukazywały się na płytach CD, m.in. Polskiego Radia w serii "Muzyka Naszych Czasów”(2006), a w roku 2012 firma CD Accord wydała jego kwartety smyczkowe w wykonaniu Kwartetu Śląskiego; płyta ta była rekomendowana jako Critics’ Choice for February 2013 przez "MusicWeb International” i otrzymała nominację do nagrody "Fryderyk" w 2013. Kompozycja Bargielskiego Trigonalia na gitarę, akordeon, perkusję i orkiestrę (1994) znalazła się w projekcie muzyczno-publicystycznym 100 na 100. Muzyczne dekady wolności zrealizowanego przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne w 2018 roku.
Swoje rękopisy Zbigniew Bargielski ofiarował Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego w 2019 roku.
W 2022 roku nakładem wydawnictwa Musica Iagellonica ukazała się poświęcona mu monografia Violetty Przech W labiryncie wyobraźni. Zbigniew Bargielski – twórca i dzieło.
Zbigniew Bargielski przez wiele lat działał w Związku Kompozytorów Polskich, pełniąc różne funkcje w Zarządzie Głównym, Komisji Kwalifikacyjnej, Komisji Repertuarowej Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej "Warszawska Jesień”, był jurorem (niejednokrotnie w funkcji przewodniczącego) Konkursów Kompozytorskich. Jest członkiem Steirischer Tonkünstlerbund (od 1978) i Der Österriechischer Komponistenbund (od 1985),
Za wybitne osiągnięcia w dziedzinie kultury muzycznej został wielokrotnie wyróżniony prestiżowymi nagrodami i odznaczeniami, m.in.: "Förderungspreis” (Graz 1983), medalem "Zasłużony dla kultury polskiej” (1990) oraz Krzyżem Oficerskim Polonia Restituta (1995). W Wiedniu otrzymał Anton-Benya-Preis (2000). Został uhonorowany Nagrodą Doroczną Związku Kompozytorów Polskich (2001), nagrodą Polonii Austriackiej "Złota Sowa” (Wiedeń 2008), Złotym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis (2011), a w 2017 - Nagrodą Artystyczną Prezydenta Miasta Bydgoszczy oraz Nagrodą Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za całokształt dorobku.
aktualizacja: 2002, 2008 (Małgorzata Kosińska), 2017 (Iza Zymer), 2022 (Wiktoria Antonczyk)
Twórczość
Twórczość Zbigniewa Bargielskiego jest na tle współczesnej muzyki polskiej zjawiskiem w znacznym stopniu autonomicznym, rozwijającym się niezależnie od mód, trendów i tendencji. Bargielski bardzo umiejętnie korzysta z różnych zdobyczy nowoczesnego języka kompozytorskiego, nie zrywa też radykalnie z tradycją, zachowuje jednak swoisty dystans zarówno wobec modernizmu, jak i postmodernizmu. Charakterystyczny rys nadaje muzyce Bargielskiego koncepcja systemu "centralnego”, organizującego zazwyczaj wysokość dźwięków, ale niekiedy stosowanego przez kompozytora również do organizacji rytmu lub barwy. "Procedura taka zakłada wyodrębnienie dominujących dźwięków - mówi kompozytor, które funkcjonują jako centra dla poszczególnych segmentów formy. Są one wydobywane na pierwszy plan poprzez częste repetycje, podczas gdy inne dźwięki, bardziej neutralne, tworzą strukturalne tło”.
W komentarzu do utworu Slapstick Zbigniewa Bargielskiego, zamieszczonym w książce programowej festiwalu "Warszawska Jesień” z roku 1998, Andrzej Chłopecki pisał: "To jasne, że twórczość Bargielskiego wciąż ewoluuje. Jest to jednak ewolucja, która biegnie jakby po okręgu, poszerzając swój estetyczny wymiar, wzbogacając się niuansowo, a nie skokowo. Warto na to zwrócić uwagę: w ostatnim dwudziestoleciu dziś sześćdziesięciojednoletni kompozytor nie przeszedł przez kryzys zmiany estetycznej orientacji ani gwałtownej (przykładem Penderecki), ani zawoalowanej, lecz równie czytelnej (przykładem Lutosławski). Jeśli jest w tej twórczości jakiś próg, to prawdopodobnie wyznacza go Koncert skrzypcowy z roku 1976. Intensywny walor liryczny tego utworu, choć nie zarażonego bakcylem ani nowej prostoty, ani nowego romantyzmu (który właśnie w tamtym - urastającym do rangi symbolu - roku, nie tylko zresztą polską muzykę frontalnie zaatakował) jest dyskretnym śladem wrażliwości Bargielskiego na powiew Zeitgeistu. Z owej estetycznej zawieruchy muzyka Zbigniewa Bargielskiego wyszła bez szwanku”.
Kompozycje
- Romans dla Fryderyka na zespół kameralny
- Walc na kontrabas i fortepian
- Siedem studiów na fortepian (1957)
- Sinfonia na orkiestrę (1957)
- 3 compositions de chamber (1958)
- Neosonatina na skrzypce i fortepian (1958-1959)
- Sonatina na fortepian (1959)
- Consensus I na kameralną orkiestrę smyczkową (1961)
- Tryptyk polowy na orkiestrę i chór męski (1961-1962)
- Pięć sonetów na skrzypce (1962)
- Consensus II na wibrafon, altówkę, puzon i flet (1964)
- Les desinvoltures na 3 zespoły instrumentów (1964)
- Mały książę, opowiadanie muzyczne (1964)
- Parades na orkiestrę symfoniczną (1964-1965)
- Servert na 1-3 instrumentów smyczkowych, perkusję i fortepian (1966)
- Tarcza Achillesa na mezzosopran (alt), altówkę i klarnet basowy (1967)
- Męczeństwo i śmierć Marata, opera (1968)
- Danton czyli Kilka obrazów z dziejów Wielkiej Rewolucji Francuskiej, opera pseudohistoryczna (1968-1969)
- W kręgu na sopran, alt, baryton, bas solo i zespół kameralny do słów Alicji Patey-Grabowskiej (1969)
- Parades 1970 na orkiestrę (1970)
- Mała suita dziecięca na zespół kameralny (1970)
- Cztery pieśni miłosne na mezzosopran (alt) i fortepian do słów Alicji Patey-Grabowskiej (1971)
- Różany ogród na baryton lub alt i klarnet basowy do słów T. S. Eliota (1971)
- Gespenster Lügen nicht, opera (1971)
- Alicja w krainie czarów, opera kameralna dla młodzieży (1972)
- Nature Morte I (Martwa natura I) na skrzypce, gitarę i taśmę (1972)
- Nature Morte II (Martwa natura II) na skrzypce, altówkę, wiolonczelę, flet, harfę i taśmę (1972)
- Krzesiwo na zespół kameralny (1972-1973)
- Ein Zimmer [wersja I] na klarnet, puzon, wiolonczelę, fortepian i głos recytujący lub taśmę (1973/1987)
- Ein Zimmer [wersja II] na klarnet, puzon, wiolonczelę, fortepian, głos recytujący lub taśmę i metronom (1973/1987)
- Ein Zimmer [wersja III] na klarnet, puzon, wiolonczelę, fortepian, marimbę, głos recytujący lub taśmę i metronom (1973/1991)
- Trauermusik na orkiestrę kameralną (1974)
- Koncert na perkusję i orkiestrę (1975)
- Impromptu na perkusję solo (1975)
- Ballade na skrzypce i fortepian (1975)
- Koncert na skrzypce i orkiestrę (1975-1976)
- Ballade na skrzypce i akordeon (1975/2016)
- Rapsodia polska na instrumenty dęte i perkusję (1976)
- Kwartet smyczkowy nr 1 „Alpejski” (1976)
- Dolina bielejących kości [wersja I] na zespół instrumentalny i perkusję (1977)
- Stilleben mit Rose na instrumenty dęte i perkusję (1977)
- Dolina bielejących kości [wersja II] na fortepian improwizowany, zespół instrumentalny i perkusję (1977/1993)
- Dolina tęczowych dzwonów na fortepian i taśmę (1977/2008)
- I zapłoną oboje a nikt nie ugasi na orkiestrę smyczkową (1978)
- Klatka dla motyli na kwintet dęty (1978)
- W małym dworku, opera według Stanisława Witkiewicza (1979-1980)
- Nilpferde na 2 akordeony (1979-1982)
- Zapfenstreich na trzy akordeony i perkusję (1979-1982)
- Es ist noch Nacht, noch ein Laut na mezzosopran, perkusję i orkiestrę (1980)
- Traumvogel na akordeon i perkusję (1980)
- Kwartet smyczkowy nr 2 „Wiosenny” (1980)
- Wieczór z przeszłości na gitarę, klawesyn i czelestę (1980)
- Drewniane skrzydła na 6 perkusistów (1980)
- Zyklopenblick na tubę i fortepian (1980-1981)
- Nokturn w błękicie na skrzypce i orkiestrę smyczkową (1981)
- Ikar na klarnet basowy lub saksofon altowy i marimbafon lub wibrafon (1981)
- Vienna G'schichten na 2 fortepiany (1981)
- Dwie pieśni na mezzosopran i fortepian (1981)
- Halo, panie Mozart!, zabawa fortepianowa dla 3 uczniów (1981)
- Spielendes Alphabet na 2 fortepiany i instrumenty perkusyjne (1981-1983)
- Rozmowa z cieniem na 2 akordeony (1982)
- Gemalte Wolken na akordeon solo (1982)
- Sen mara [wersja I] na tenor i fortepian do słów Kazimierza Wierzyńskiego (1982)
- Sen mara [wersja II] na baryton i fortepian do słów Kazimierza Wierzyńskiego (1982)
- Epitaphium na 2 skrzypiec (1982)
- Cztery drzewa z rogiem na kwintet dęty (1982)
- W czwórkę po drodze na kwartet saksofonowy (1982)
- Portret z pamięci na sekstet smyczkowy: 2 skrzypiec, 2 altówki, 2 wiolonczele (1982)
- Pięciu po drodze, kwartet saksofonowy z marimbą (1982-1986)
- Epitaffio secondo na skrzypce i wiolonczelę (1982/1999)
- Rondo alla polacca na małą orkiestrę (1983)
- Sonnenlieder na mezzosopran, baryton, bas, chór i zespół kameralny (1983)
- Labirynt na fortepian (1983)
- Totenklage na baryton i dowolne instrumenty (1983)
- Noc pożegnań na akordeon i kwartet smyczkowy (1983/1995)
- Trzy polskie suity na akordeon solo (1984)
- Czarne lustro na gitarę i akordeon (1984)
- Inne głosy na obój i klarnet (1984)
- Notturno na skrzypce i gitarę (1984)
- Notturno'81 na skrzypce i fortepian (1984)
- Labyrinth der vergessenen Blicke na wiolonczelę i fortepian (1984)
- Notturno na flet i gitarę (1984/1986)
- Zatopiony płomień na skrzypce, wiolonczelę i akordeon (1985)
- Ogród namiętności na sopran, klarnet basowy (i saksofon altowy), perkusję i akordeon (1985)
- Arc-en-ciel na mandolinę i harfę celtycką (1985)
- Muzyka ludowa na dwoje skrzypiec (1985)
- Taniec polski na skrzypce (1985)
- Ateliermusik II na perkusję i taśmę (1985)
- Kwartet smyczkowy nr 3 „Martwa natura z krzykiem” (1985-1986)
- Suita pieśni i tańców na akordeon (1986)
- Sprawozdanie z lasku wiedeńskiego na zespół wokalno-instrumentalny (1986)
- Quatuor à l’heure dite na kwartet smyczkowy (1986)
- Grazer variationen na orkiestrę akordeonową (1987)
- Sonata na skrzypce i fortepian (Sonata zapomnienia) (1987)
- Nocne ptaki na kwintet klarnetowy (1987)
- Panopticum na fortepian na 4 ręce (1987)
- Labyrinth na wiolonczelę i akordeon (1987)
- Temat z wariacjami na fortepian (1987/2015)
- Iluzje na organy i perkusję (1988)
- Kaleidoskop na akordeon (1988)
- Bildnis na skrzypce (1988)
- Aria z kupletem na 2 akordeony (1988)
- W ziemi niczyjej, oratorium (1988-1989)
- Kwartet smyczkowy z klarnetem "Po drugiej stronie lustra” (1988/2003)
- Kwartet smyczkowy z fletem "Po drugiej stronie lustra" (1988/2009)
- Kwintet obojowy "Po drugiej stronie ciszy" (1988/2014)
- Krąg cieni na kwartet saksofonowy (1989)
- Taniec drwali na klarnet, tubę i fortepian (1989)
- Cha-ord na orkiestrę (1990)
- Egad na akordeon i wibrafon (1991)
- Młyn dźwiękowy na orkiestrę akordeonową i perkusję (1991)
- Zwischenspiel na 2 fortepiany na 8 rąk (1991)
- Konzert für Trompette und Orchester (1991/2005)
- Requiem na orkiestrę (1992)
- Mutationen 92' na taśmę (1992)
- Przechadzka Beethovena do księcia Lichnowskiego na fortepian (1992)
- Muzyka linii nieskończonych na taśmę (1992)
- Trigonalia na gitarę, akordeon, perkusję i orkiestrę kameralną (1994)
- Kwartet smyczkowy nr 4 „Le temps ardent” (1994)
- Concertino for piano and chamber orchestra (1995)
- Taniec na granicy światła na zespół kameralny (1995)
- Noc-Dzień, 5 pieśni na sopran i fortepian (1995)
- Zagubione-odnalezione na skrzypce solo (1996)
- Orfeusz na baryton, skrzypce i dzwonki (1996)
- W poszukiwaniu straconego dźwięku na flet solo (1996)
- Krajobraz wspomnień (Witold Lutosławski in memoriam) na skrzypce, wiolonczelę i fortepian (1996)
- Hierofania dla 5 perkusistów (1996)
- A la espagnola na gitarę (1996)
- Tango na zespół kameralny (1997)
- Slapstick na orkiestrę kameralną (1997)
- Tango na fortepian (1997/2015)
- Shrine for Anonymous Victim, muzyka elektroniczna (1999)
- Music for Children na fortepian (1999-2001)
- Light Cross, muzyka elektroniczna (2000)
- Tangoroso na fortepian na 4 ręce lub 2 fortepiany (2000)
- Pchli targ [wersja II] na zespół instrumentalny (2000)
- Tango na akordeon (2000)
- Pchli targ [wersja I], cykl miniatur fortepianowych na 2 i 4 rąk (2000/2015)
- Notturno, ballata e fantasia na fortepian (2000/2015)
- Towards Organic Geometry, muzyka elektroniczna (2001)
- Kwartet smyczkowy nr 5 „Le temps qui n'est plus” (2001)
- Elegeia na fortepian (2001/2015)
- Le cristal flamboyant na klawesyn i taśmę (2002)
- Jeux à trois na 3 akordeony (2003)
- A.S.K. Autoportret na taśmę (2004)
- List do Mileny na sopran, skrzypce i fortepian (2005)
- L’espace attrapè (Schwytana przestrzeń) na orkiestrę (2005-2006)
- Nokturn w czerwieni i błękicie na skrzypce i orkiestrę smyczkową (2006)
- Kwartet smyczkowy nr 6 „Dramatyczny” (2006)
- Za horyzontem na chór, orkiestrę i taśmę (2008)
- Zmyślenia i dziwostany na małą orkiestrę symfoniczną (2009)
- Non omnis... na zespół kameralny (2010)
- Suita w dawnym stylu na orkiestrę smyczkową (2010)
- Misterium przestrzeni na orkiestrę symfoniczną, chór i taśmę elektroniczną (2010-2011)
- Das schöne Zimmer na sopran, baryton i zespół kameralny (2011)
- Trans-sonans na taśmę (2011)
- Hierofania II "decoupage" na perkusję i małą orkiestrę (2011-2012)
- Schizofonia na kwartet smyczkowy i fortepian (2012)
- Monodia dla Andrzeja [Chłopeckiego] na orkiestrę smyczkową (2012)
- Polichromia, czyli EGAD [wersja II] dla Wiener Glass Armonica Duo (2013)
- Apokalipsa na taśmę (2013)
- Koncert na fortepian, perkusję i orkiestrę symfoniczną (2013/2016)
- Otwartym oknem nocy na baryton, klarnet basowy, gitarę i perkusję (2014)
- Scrabble na fortepian (2015-2016)
- Aria i kuplet na fortepian (2015rev.)
- Fonoplasticon na kwintet dęty i fortepian (2016)
- Blues na 4 puzony (2016)
- Tango na 4 puzony (2016)
- Chciałem napisać list do Ciebie dla rapera z towarzyszeniem zespołu kameralnego (2016)
- Monodia dla Andrzeja, wersja na flet, obój, klarnet, fagot lub saksofon tenorowy, róg, gitarę i orkiestrę smyczkową (2016)
- Kilka minut obecności, poemat domniemany na głos i akordeon (2017)
- Domino na flet, skrzypce i wiolonczelę (2017)
- Aforyzjada - opera w puzzlach (2018)
- Kołysanka na fortepian i harfę celtycką (2018)
- anilo-Vi – klänge na skrzypce, altówkę, wiolonczelę, flet, klarnet, fortepian i perkusję do tekstu Hugo Balla (2018)
- Histe(O)ryjki. Mozaika 21 kamieni na fortepian (2018-2019)
- Clavertett na klawesyn i kwartet smyczkowy (2020-2021)
- Dyptyk krotochwilny dla aktora, na kwintet dęty i perkusję (2021)
- Rapsodia 2022 na fortepian i orkiestrę smyczkową (2022)
Muzyka filmowa
- Muzyka do filmu Gorzki chleb obczyzny (1985)
- Muzyka do filmu Powszedni dzień Warszawskiego Getta (1993)
- Muzyka do filmu Habsburgowie polscy (2001-2002)
- Muzyka do filmu Dobry jest wspólny posiłek, bo zbliża oddalonych (2007)
- Muzyka do filmu Ventzki, czyli Dzieci sprawców – dzieci ofiar (2009)
- Muzyka do filmu Mordechaj Gebirtig, czyli bądź zdrów mój Krakowie (2012)
Muzyka teatralna
- Muzyka do sztuki Ostatnie dni ludzkości (2006-2007)
- Muzyka do sztuki Alpejskie zorze (2008)
- Muzyka do sztuki Badenheim 1939 (2009)
- Muzyka do sztuki Schody Strudlhofu (2009)
Literatura
Perkowska Małgorzata, Bargielski Zbigniew, w: Encyklopedia Muzyczna PWM (część biograficzna pod red. Elżbiety Dziębowskiej), t. „ab”, PWM, Kraków 1979
Podobińska Klaudia, Bargielski Zbigniew, w: Encyklopedia Muzyczna PWM (część biograficzna pod red. Elżbiety Dziębowskiej), t. „ab - suplement”, PWM, Kraków 1998
Ledzińska Agnieszka, Przech Violetta, Zbigniew Bargielski. Katalog tematyczny utworów, Akademia Muzyczna im. Feliksa Nowowiejskiego / Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina, Bydgoszcz - Warszawa, 2012
Sto lat muzycznej emigracji: kompozytorzy polscy za granicą (1918-2018), redakcja naukowa: Beata Bolesławska-Lewandowska, Małgorzata Gamrat, Magdalena Nowicka-Ciecierska, Marlena Wieczorek, Warszawa, Beginning, 2019
Violetta Przech, W labiryncie wyobraźni. Zbigniew Bargielski – twórca i dzieło, Kraków, Musica Iagellonica, 2022
Aneta Derkowska, Operowe laboratorium: hybrydy gatunkowe w polskiej twórczości operowej drugiej połowy XX wieku, Toruń, Marszałek Development & Press, 2024