kompozytor, pianista i teoretyk muzyki; ur. 9 sierpnia 1930, Cieszyn; zm. 22 grudnia 2020, Bratysława. Od 1949 studiował w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach teorię u Jana Gawlasa i grę na fortepianie w klasie Marty Gabryś-Furmanik. W 1952 został zmuszony przenieść się wraz z rodziną do Bratysławy wskutek represji stalinowskich. Kontynuował tam naukę w Vysokej Škole Muzickich Umeni, studiując grę na fortepianie u Frico Kafendy, a po jego śmierci u Štefana Németh-Šamorinskiego (dyplom w 1956) oraz kompozycję u Dezidera Kardoša (dyplom z wyróżnieniem w 1965).

Od 1956 do 1966 pracował jako wykładowca gry na fortepianie w Bratysławskim Konserwatorium. W latach 1959-1969 pracował nad muzyką do wielu filmów krótkometrażowych, m. in. takich, jak Poznačení tmou (reż. Štefan Uher, 1959), Tokajík (reż. Vlado Kubenko, 1962), Kam nechodil inšpektor (reż. Ladislav Kudelka, 1964), Analógie (reż. Dušan Hanák, 1965) czy Čierna a červená (reż. Ladislav Kudelka, 1967) w ramach współpracy ze Studiem Filmów Dokumentalnych w Bratysławie (Štúdio spravodajských a dokumentárnych filmov). W 1967 związał się zawodowo ze Słowacką Telewizją w Bratysławie. Podjął również zajęcia na macierzystej uczelni – w latach 1965-71 wykładał muzykę współczesną, propedeutykę kompozycji i muzykę elektroniczną na Wydziale Teorii.

W latach 1980-91 pracował w Instytucie Historii Sztuki Słowackiej Akademii Nauk. Od 1984 prowadził tam wspólnie z matematykiem Beloslavem Riečanem nieoficjalne seminaria na temat zastosowania matematyki w muzyce pt. Muzyka i matematyka. Od 1989 był również członkiem zespołu do wypracowania nowych koncepcji edukacji artystycznej przy Ministerstwie Edukacji oraz członkiem Komitetu Doradczego Ministra Kultury (do marca 1991).

Roman Berger czynnie udzielał się w Związku Kompozytorów Słowackich. Od 1966 pełnił funkcję sekretarza. Został jednak wykluczony ze stowarzyszenia w 1968 za udział w „Praskiej Wiośnie”. Członkostwo przywrócono mu dopiero w 1977, ale po 12 latach – w 1989 – Berger sam się go zrzekł. Reaktywował wraz z Markiem Kopelentem i Aloisem Piňosem czechosłowacką sekcję ISCM/SIMC. Związany był również z czeską sekcją Klubu Rzymskiego i grupą „Atelier”. Od 1996 roku był członkiem Krakowskiego Oddziału Związku Kompozytorów Polskich. Byłrównież członkiem Amnesty International.

Na zaproszenie Witolda Lutosławskiego został jurorem Międzynarodowego Konkursu Kompozytorskiego im. W. Lutosławskiego (1990, 1992, 1995, 1998). Brał również udział w obradach jury podczas Międzynarodowego Konkursu im. H. Wieniawskiego w 1990 roku. Zorganizował Międzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej Melos-Ethos, który po raz pierwszy miał miejsce w Bratysławie w 1991 roku.

W 1995 roku, z inicjatywy Jerzego Stankiewicza, zorganizowano po raz pierwszy w Polsce koncert poświęcony w całości twórczości Bergera podczas VII Międzynarodowych Dni Muzyki Kompozytorów Krakowskich. Koncert ten transmitowany był na żywo w Programie Drugim Telewizji Polskiej. Utwory Bergera były również grane w Filharmonii Krakowskiej, Filharmonii Narodowej w Warszawie, podczas IV Forum im. Witolda Lutosławskiego, Warszawskiej Jesieni (m.in. 1998, 1989, 1996, 2002 – koncert poświęcony wyłącznie jego twórczości, 2011) oraz przez Narodową Orkiestrę Symfoniczną Polskiego Radia.

Roman Berger napisał kilkaset tekstów teoretycznych, esejów filozoficznych i innych prac publicystycznych. Część z nich ukazał się w książkach: Hudba a pravda (European Culture Club, Fundacja „Pro Slovakia”, Bratislava 1997), Dráma hudby. Prolegomena k politickej muzikológii (Hudobné centrum, Bratislava 2000), Zasada twórczości (2006). W 2011 roku został wydany zbiór jego pism z lat 1969-2009 pod tytułem Cesta s hudbou. Od Palacha po Obamu – a po Štefánika.

Za swoją twórczość kompozytorską otrzymał wiele nagród i wyróżnień, m.in. w 1967 – Nagrodę Krytyków Czechosłowackich za Transformacje na wielką orkiestrę (1964-65) oraz nagrodę Słowackiego Funduszu Muzycznego im. Jána Levoslava Belli, w 1974 – honorowe wyróżnienie na Konkursie Muzyki Elektroakustycznej w Bourges za Epitafium dla Mikołaja Kopernika na taśmę (1972-73), w 1980 – I nagrodę na Konkursie o Nagrodę Miasta Pieštany za De profundis na bas, fortepian, wiolonczelę i media elektroniczne (1980), a w 1990 – wyróżnienie czeskiej i słowackiej krytyki za Adagio II „Pokuta” na skrzypce i fortepian (1988-89). W 1988 Uniwersytet w Wiedniu przyznał Romanowi Bergerowi Nagrodę im. Herdera za całokształt twórczości kompozytorskiej i teoretycznej. W 1989 przyznano mu nagrodę Związku Kompozytorów Słowackich za Exodus. Artysta jednakże nagrody tej nie przyjął. W 1997 otrzymał nagrodę Słowackiego Stowarzyszenia Krytyków. W 1999 Walny Zjazd Związku Kompozytorów Polskich nadał mu godność członka honorowego. W roku 2002 otrzymał Grand Prix Słowackiego Związku Ochrony Autorów. W 2006 roku został odznaczony Złotym Medalem „Zasłużony kulturze – Gloria Artis”. W 2007 roku otrzymał doroczną Nagrodę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W 2012 roku Związek Kompozytorów Polskich przyznał mu swą doroczną nagrodę w uznaniu dla wybitnej twórczości kompozytorskiej oraz inspirujących prac z dziedziny filozofii i teorii muzyki.

aktualizacja: 2002, 2008 (mk), 2019, 2020 (wa)

Fantasia quasi una sonata na fortepian (1955)

Inwencje na fortepian: I. Pięć bardzo krótkich utworów (1959)

Sonata „1960” na fortepian (1960)

Romanca na skrzypce i fortepian (1960)

Inwencje na fortepian: II. Pięć etiud (1960)

Suita na fortepian (1961)

Inwencje na fortepian: III. Mała suita (1961)

W ciszy tak drogo okupionej na chór mieszany (1962)

Kołysanka na mezzosopran i zespół kameralny (1962)

Trio na flet, klarnet i fagot (1962)

Suita w dawnym stylu na smyczki, perkusję i instrumenty klawiszowe (1963, 1978)

Transformacje na wielką orkiestrę (1964-65)

Czarna i czerwona na chór mieszany, recytatora, instrumenty perkusyjne i media elektroniczne (1967)

Elegia in memoriam Ján Rúčka muzyka elektroakustyczna na taśmę (1969)

Konwergencje I na skrzypce (1969)

Konwergencje II „Medytacje Bachowskie” na altówkę (1970)

Sonata (nr 3) „da camera” in memoriam F. Kafenda na fortepian (1971)

Epitafium dla Mikołaja Kopernika muzyka elektroakustyczna na taśmę (1972-73)

Memento – po śmierci Miroslava Filipa na wielką orkiestrę (1973)

Litania do drzew tryptyk na chór męski (1974)

Konwergencje III na wiolonczelę (1975)

Oscylacje na skrzypce i perkusję (1976-77)

Sonata per organo (1976-77)

En passant muzyka elektroakustyczna na taśmę (1979)

De profundis na bas, fortepian, wiolonczelę i media elektroniczne (1980)

Exodus I – Musica profana. Dies irae na organy (1981)

Exodus II – Labirynt. B-A-C-H. Temat M. Kabeláča na organy (1981)

Exodus IV – Finale „Grodem mocnym” na organy (1982)

Sonata z motywem Karola Szymanowskiego na skrzypce i fortepian (1982-83)

Adagio dla Jána Brannego na skrzypce i fortepian (1987)

Adagio II „Pokuta” na skrzypce i fortepian (1988-89)

November Music na fortepian (1989)

Wiegenlied na alt i fortepian (1991-92)

Torso na alt i fortepian (1991-92)

Transgressus I muzyka elektroakustyczna na taśmę (1993)

Exodus III – Psalm na organy (1997)

Requiem da Camera – z tematem Witolda Lutosławskiego na skrzypce, wiolonczelę i fortepian (1998)

Korczak in memoriam na mezzosopran, altówkę, wiolonczelę, flet, organy, kotły i kwartet smyczkowy

Semplice na fortepian (2000)

Piosenki z Zaolzia na kwartet smyczkowy (2004)

Post Scriptum na orkiestrę smyczkową

Monolog dla Kasandry na mezzosopran i fortepian (2005)

Musica pro defunctis na orkiestrę symfoniczną (2005)

Pathétique na wiolonczelę i fortepian (2006)

Improvisation sur Herbert na mezzosopran, chór i orkiestrę (2006)

Allegro frenetico con reminiscenza na wiolonczelę (2006)

Missa pro nobis na mezzosopran, recytatora, chór, orkiestrę symfoniczną i CD (2007-10)

Epilog. Omaggio a L. v. B. na klarnet, wiolonczelę i fortepian (2010)

Tenebrae na bas i zespół kameralny do tekstu Paula Celana (2011)

książki

Hudba a pravda, European Culture Club, „Pro Slovakia” Foundation, Bratislava 1997

Dráma hudby. Prolegomena k politickej muzikológii, Hudobné centrum, Bratislava 2000

Pociej Bohdan, Roman Berger. Między słowem, pojęciem a muzyką, w: Muzyka źle obecna (red. Krystyna Tarnawska-Kaczorowska), Sekcja Muzykologów Związku Kompozytorów Polskich, Warszawa 1989

Stankiewicz Jerzy, Berger Roman, w: Encyklopedia Muzyczna PWM (część biograficzna pod red. Elżbiety Dziębowskiej), t. „ab – suplement”, PWM, Kraków 1998

Dziadek Magdalena, Berger Roman, w: Die Musik in Geschichte und Gegenwart (Hg. Ludwig Finscher), Personenteil - Band 2, Bärenreiter Kassel / Metzler, Basel - London - New York - Prag / Stuttgart - Weimar 1999

Elita w muzyce trąci pychą i legitymizuje różne wybryki – mówi kompozytor Roman Berger, „Muzyka21” 2004 nr 9, s. 20-27

Stankiewicz Jerzy, Roman Berger,, w: Polish Music. Polish Composers 1918-2010, red. Marek Podhajski, Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku, Katolicki Uniwersytet im. Jana Pawła II w Lublinie, Gdańsk-Lublin 2013

Lindstedt Iwona, Roman Berger,, w: Sto lat muzycznej emigracji. Kompozytorzy polscy za granicą (1918-2018) według koncepcji Marleny Wieczorek, red. Beata Bolesławska Lewandowska, Małgorzata Gamrat, Magdalena Nowicka-Ciecierska, Marlena Wieczorek, MEACULTURA, Gliwice 2018

Milewska Hanna, Roman Berger – muzyczne epitafia, "Hi-Fi i Muzyka" 2021 nr 7-8 (274)