etnolog, socjolog, badacz historii kultury polskiej; ur. 20 października 1892, Kraków; zm. 18 listopada 1964, Warszawa. Urodził się w ewangelickiej rodzinie o rodowodzie chłopskim. Był synem filologa, nauczyciela gimnazjalnego i wnukiem Andrzeja Cinciały, działacza narodowego i oświatowego ze Śląska Cieszyńskiego, zbieracza pieśni i przysłów ludowych. Jeszcze przed egzaminem maturalnym włączył się w działalność społeczną, wstępując do Związku Młodzieży Polskiej „Zet”. Studiował polonistykę i slawistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim, a przez krótki czas uczęszczał równolegle do Polskiej Szkoły Nauk Politycznych. W 1912 roku otrzymał prestiżowe stypendium zagraniczne, dzięki któremu mógł uczęszczać na wykłady z filozofii, socjologii i etnologii w Ecole Pratique des Hautes Etudes i na Sorbonie. Po ukończeniu studiów i obronie pracy doktorskiej, opublikowanej później pod tytułem O rzeczywistości społecznej (1915), przeniósł się do Wiednia, gdzie pełnił funkcję sekretarza Zarządu Polskiego Archiwum Wojennego. Został zwolniony z czynnej służby wojskowej podczas pierwszej wojny światowej ze względu na słabe zdrowie. Po powrocie do Krakowa w 1918 roku pracował jako referent prasowy Polskiej Komisji Likwidacyjnej. W 1919 roku został docentem prywatnym w Uniwersytecie Jagiellońskim, a trzy lata później otrzymał profesurę etnografii i etnologii Uniwersytetu Poznańskiego. Katedrę w Poznaniu zajmował do 1925 roku, następnie wrócił do Krakowa, by objąć stanowisko kierownika Katedry Etnologii i Etnografii (pięć lat później przemianowanej na Katedrę Etnologii i Socjologii).
W połowie lat trzydziestych Bystroń przeniósł się na Uniwersytet Warszawski. Równocześnie pełnił obowiązki szefa Departamentu Studiów Uniwersyteckich w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Był członkiem wielu stowarzyszeń naukowych, m. in. Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Współpracował z Polską Akademią Umiejętności, angażował się w prace redakcyjne w periodykach naukowych, takich jak „Przegląd Socjologiczny” czy „Biblioteka Socjologiczna”. Reprezentował środowisko naukowe na ważnych międzynarodowych kongresach i konferencjach. Pod koniec życia został wybrany na członka Polskiej Akademii Nauk.
aktualizacja: luty 2015 (mkk, ab)
książki
Zwyczaje żniwiarskie w Polsce, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1916
Człowiek i książka, Gebethner i Wolff, Kraków 1916
Słowiańskie obrzędy rodzinne: obrzędy związane z narodzeniem dziecka, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1916
Artyzm pieśni ludowej, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań-Warszawa 1921
Megalomania narodowa. Źródła - teorie - skutki, Gebethner i Wolff, Kraków 1924
Pieśni ludu polskiego, Orbis, Kraków 1924
Nazwiska polskie, nakład K. S. Jakubowskiego, Lwów 1927
Dzieje obyczajów w dawnej Polsce. Wiek XVI-XVIII, Trzaska, Evert i Michalski, Warszawa 1933
Przysłowia polskie, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1933
Kultura ludowa, Nasza Księgarnia, Warszawa 1936
Łancuch szczęścia i inne ciekawostki, Towarzystwo Wydawnicze „Rój”, Warszawa 1938
Publiczność literacka, Książnica-Atlas, Lwów-Warszawa 1938
Komizm, Książnica-Atlas, Lwów 1939
Etnografia Polski, Czytelnik, Warszawa 1947
Warszawa, Wydawnictwo L. Fiszer, Warszawa 1949
Tematy, które mi odradzano. Pisma etnograficzne rozproszone, wybór i opracowanie: L. Stomma, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1980
edycje krytyczne, redakcje naukowe
Polska pieśń ludowa: wybór, opr. J. S. Bystroń, Krakowska Spółka Wydawnicza, Kraków 1921
Pieśni ludowe z polskiego Śląska. Z rękopisów zebranych przez Emila Szramka oraz zbiorów dawniejszych A. Cinciały i J. Rogera, z. 1 Pieśni balladowe, z. 2 Pieśni o zalotach i miłości balladowe red. J.S. Bystroń, J. Ligęza, M. Stoiński, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1927-34
Kutrzeba-Pojnarowa A., Jan Stanisław Bystroń jako historyk i teoretyk kultury ludowej, "Polska Sztuka Ludowa" 1965 nr 2
Chałasiński J. , Jan Stanisław Bystroń, historyk kultury, etnograf, socjolog, "Przegląd Socjologiczny" 1976 nr 28
Nowakowski S., Jan Stanisław Bystroń - sylwetka uczonego, w: Sylwetki polskich socjologów, przedmowa: J. Szczepański, przygotowanie do druku i wstęp: I. Nowakowska, Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1992
Chodak J., Jan Stanisław Bystroń - historyk kultury, etnograf, socjolog, w: "Annales UMCS" vol. XXIV, Lublin 1999
Bieńkowski W., Bystroń Jan Stanisław, w: Etnografowie i ludoznawcy polscy. Sylwetki, szkice biograficzne, t. I pod red. E. Fryś-Pietraszkowej, A. Kowalskiej-Lewickiej, A. Spiss, Wydawnictwo Naukowe DWN, Oddział Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego w Krakowie, Kraków 2002
Start
O nas
Nasze projekty
Encyklopedia
Kalendarz wydarzeń
Nasze patronaty
Szukaj
