Przejdź do głównej treści

Chętnik Adam

Chętnik Adam

Nawigacja Publikacje
  • muzykolog
etnograf, badacz kultury kurpiowskiej, działacz społeczny i polityczny; ur. 20 grudnia 1895, Nowogród n. Narwią; zm. 29 maja 1967, Warszawa. Urodził się małym miasteczku na Ziemi Łomżyńskiej w rodzinie rolniczo-rzemieślniczej. Od najmłodszych lat życia uczestniczył w pracy zarobkowej swojego ojca, brał też aktywny udział w pracy społeczno-kulturalnej na rzecz swojego środowiska.Jego ojciec był cenionym w okolicy skrzypkiem, wytwarzał także instrumenty ludowe – skrzypce, basetle, fujarki, klarnety, ligawki. Chętnik ukończył szkołę początkową w Nowogrodzie, następnie uczęszczał do Państwowego Gimnazjum w Łomży. Z własnych oszczędności i składek młodzieży założył w 1903 roku pierwszą polską bibliotekę w Nowogrodzie. W wieku 23 lat ukończył w Warszawie kursy pedagogiczne i po złożeniu w Petersburgu egzaminu nauczycielskiego kontynuował w Warszawie studia na wyższych Kursach Naukowych. Od 1912 roku wydawał pismo dla młodzieży wiejskiej pt. „Drużyna” (z przerwami publikowane przez 12 lat) i „Bibliotekę Drużyny”, która składała się z osobnych książeczek o tematyce krajoznawczej, etnograficznej i historycznej. W ramach tej serii drukował także podręczniki dla teatrów amatorskich i organizacji młodzieży wiejskiej. Wydawał również pismo dla Kurpiów „Gość Puszczański” oraz dla Kurpiów i Mazurów - „Goniec Pograniczny”.
W okresie I wojny światowej prowadził ożywioną działalność społeczno-polityczną na Kurpiowszczyźnie i na pograniczu kurpiowsko-mazurskim. W pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości był posłem Ziemi Łomżyńskiej na Sejm I kadencji. W latach 1925-1926 wycofał się z działalności politycznej, by poświęcić się pracy naukowej i organizacyjnej przy zakładaniu muzeów oraz przygotowywaniu wystaw etnograficznych. Część własnych zbiorów jeszcze przed I wojną światową przekazał do tworzących się wówczas dwóch muzeów regionalnych w Ostrołęce i Łomży. Niestety w czasie wojny zbiory uległy rozproszeniu i zniszczeniu. W roku 1927, po kilku latach przygotowań, otworzył wraz z żoną w Nowogrodzie nad Narwią Muzeum Kurpiowskie na wolnym powietrzu - drugie tego typu muzeum w Polsce (pierwsze powstało na Pomorzu).
Pogłębiając swoją wiedzę etnograficzną, Adam Chętnik studiował muzealnictwo, etnografię, etnologię na Uniwersytecie Warszawskim (1928-30). Studia etnograficzne kontynuował na tajnych kompletach podczas II wojny światowej, które zakończył doktoratem i habilitacją w 1946 roku. Odbywał liczne podróże zagraniczne, miał również muzyczne zainteresowania – był muzykiem-amatorem grającym na wielu instrumentach (skrzypcach, basetli, harmonii, skrzypcach diabelskich), twórcą i reżyserem zespołu pieśni i tańca, lutnikiem, dokumentalistą i propagatorem muzycznego folkloru Kurpiów, a także autorem monograficznego opracowania Instrumenty muzyczne na Kurpiach i Mazurach.
Podczas drugiej wojny światowej cały jego dorobek - ośrodek muzealny i naukowy w Nowogrodzie uległ zniszczeniu. Po wojnie podjął pracę nad odbudową placówki muzealnej. Wznowił działalność Stacji Naukowo-Badawczej Narwi Środkowej, przenosząc jej siedzibę z Nowogrodu do Łomży. Tu również zorganizował Muzeum Regionalne, które zostało otwarte w roku 1948. Został rzeczoznawcą do spraw regionu kurpiowsko-łomżyńskiego przy muzeum w Łomży i Nowogrodzie. Oprócz prac z zakresu muzealnictwa, krajoznawstwa, publikował również liczne utwory literackie i poetyckie o tematyce zaczerpniętej z życia regionu. Był badaczem i piewcą kultury kurpiowskiej. W 1923 roku został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Polonia Restituta i Złotym Krzyżem Zasługi, a w 1966 roku Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za zasługi dla muzealnictwa regionalnego.
 
listopad 2014 (ab)

Publikacje

książki

Puszcza Kurpiowska, Księgarnia Polska, Warszawa 1913

Chata Kurpiowska, Gebethner i Wolff, Warszawa 1915

O Kurpiach, M. Arct, Warszawa 1919

Kurpie, Księgarnia Geograficzna "Orbis", Kraków 1924

Z Kurpiowskich borów. Szkice, opowiadania, obrazki i gadki, Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Lwów 1930

Krótki przewodnik po Kurpiach, Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, Warszawa 1932

Spław na Narwi: tratwy, oryle i orylka: studium etnograficzne, Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego, Warszawa 1935

Obrazki sceniczne i piosenki kurpiowskie, Nowogród 1937

Mazurskim szlakiem, Biblioteka Dobrych Książek, Łomża 1939

Życie Puszczańskie Kurpiów, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1971

Instrumenty muzyczne na Kurpiach i Mazurach, opr. S. Olędzki, Wydawnictwo Pojezierze, Olsztyn 1983

Polmic

Rynek Starego Miasta 27
00-272 Warszawa
e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

tel: +48 785 370 000

Wsparcie projektu

Modernizacja strony odbywa się dzięki wsparciu Ministra Edukacji i Nauki w ramach programu Nauka dla społeczeństwa II.

Logo Ministerstwa NiSW program Nauka dla społeczeństwa

Nasze social media



© All rights reserved. POLMIC
Do góry