skrzypaczka i pedagog; ur. 26 września 1899, Inowrocław; zm. 1 czerwca 1989, Warszawa. Naukę gry na skrzypcach rozpoczęła w wieku 5 lat. W 1912 ukończyła Konserwatorium im. Juliusa Sterna w Berlinie, uzyskując dyplom ze złotym medalem. W latach 1917-19 odbyła studia uzupełniające pod kierunkiem Bronisława Hubermana, a po 1920 zasięgała konsultacji u Carla Flescha.

Zadebiutowała w 1908 w Wittenberdze. W 1919 koncertowała po raz pierwszy w Warszawie, wykonując z orkiestrą pod dyrekcją Emila Młynarskiego Koncert skrzypcowy D-dur op. 77 Johannesa Brahmsa. W latach 1919-21 grała w kwartecie z Mieczysławem Fliederbaumem (II skrzypce), Emilem Młynarskim (altówka) i Elim Kochańskim (wiolonczela). Do 1939 występowała w wielu krajach Europy, często z Bronisławem Hubermanem w repertuarze na dwoje skrzypiec. W 1922 odniosła sukces w Wiedniu, grając z orkiestrą pod batutą Grzegorza Fitelberga Koncert skrzypcowy A-dur op. 8 Mieczysława Karłowicza. W 1927, koncertem w Wilnie, rozpoczęła wspólne występy z Karolem Szymanowskim.

W 1930 założyła Kwartet Polski, nazwany później Kwartetem im. Karola Szymanowskiego, w składzie: Dubiska i Fliederbaum (skrzypce), Mieczysław Szaleski (altówka) oraz Zofia Adamska (wiolonczela). W latach 1945-47 koncertowała w kwartecie ze skrzypaczką Wandą Wiłkomirską, altowiolistą Mieczysławem Szaleskim i wiolonczelistą Kazimierzem Wiłkomirskim.

Lata II wojny światowej artystka spędziła w Warszawie – tu grała w kawiarni Lardellego i w kawiarni Bolesława Woytowicza „Salon Sztuki” oraz w zespołach, m.in. w kwartecie z Szaleskim (altówka), Dezyderiuszem Danczowskim (wiolonczela) i Jerzym Lefeldem (fortepian).

Irena Dubiska działalność pedagogiczną rozpoczęła w 1913 lekcjami prywatnymi. Od 1919 prowadziła klasę skrzypiec w Konserwatorium Warszawskim, a po wojnie równolegle – w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Łodzi (1945-51 i od 1973) oraz Warszawie (1946-69), od 1956 na stanowisku profesora zwyczajnego. W latach 1957-69 pełniła jednocześnie funkcję kierownika Katedry Instrumentów Smyczkowych warszawskiej uczelni. Wykształciła wielu znakomitych skrzypków – jej absolwentami byli m.in. Zenon Bąkowski, Zenon Brzewski, Maria Brylanka, Josif Chasyd, Stefan Herman, Zenon Hodor, Igor Iwanow, Julia Jakimowicz, Piotr Janowski, Janusz Kucharski, Tomasz Michalak, Zenon Płoszaj, Stefan Rachoń, Edward Statkiewicz, Wanda Wiłkomirska. Była wielokrotnie zapraszana do jury takich międzynarodowych konkursów skrzypcowych, jak: Konkurs im. Henryka Wieniawskiego w Poznaniu (1935, 1952, 1957, 1962, 1967, jako przewodnicząca jury – 1972 i 1977), Konkurs w Scheveningen (1948), Konkurs Bachowski w Lipsku (1950), Konkurs im. George Enescu w Bukareszcie (1958, 1961, 1970), Konkurs w Genewie (1960, 1965), Konkurs im. Piotra Czajkowskiego w Moskwie (1970, 1978).

Prowadziła także aktywną działalność społeczną, pełniąc wiele funkcji we władzach Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków SPAM, Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego i Stowarzyszenia Polskich Artystów Lutników.

Od 1945 zajmowała się również działalnością edytorską w zakresie literatury skrzypcowej – opracowała ok. 50 utworów, w tym Koncert skrzypcowy E-dur i Koncert d-moll na dwoje skrzypiec Johanna Sebastiana Bacha, Koncert skrzypcowy A-dur Mieczysława Karłowicza, Koncert skrzypcowy fis-moll i Fantazję „Faust” Henryka Wieniawskiego (wspólnie z Eugenią Umińską), Kaprysy Karola Lipińskiego, Cztery melodie śląskie Witolda Lutosławskiego, Mazur G-dur op. 7 i Polonez D-dur op. 4 nr 1 Emila Młynarskiego, Dumkę, Krakowiaka, Mazurek F-dur op. 8 nr 2 i Mazurek a-moll op. 8 nr 3 Romana Statkowskiego, Dwie pieśni kurpiowskie Karola Szymanowskiego, Romans i Mazurek G-dur Aleksandra Zarzyckiego, Sonatę na skrzypce solo Romana Padlewskiego, Koncert skrzypcowy D-dur „Adelaida” Wolfganga Amadeusa Mozarta (z własnymi kadencjami), a także utwory dydaktyczne.

Irena Dubiska została uhonorowana wieloma nagrodami i odznaczeniami, m.in. otrzymała Złoty Krzyż Zasługi (1931), Nagrodę Państwową II stopnia (1947), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1956), Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki (1964, 1969), Złotą Odznakę Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków SPAM (1972).

aktualizacja: 2007 (Małgorzata Kosińska)