kompozytor i pedagog; ur. 6 grudnia 1933, Czernica koło Rybnika; zm. 12 listopada 2010, Katowice. Regularną naukę muzyki rozpoczął w 1952 w Średniej Szkole Muzycznej w Rybniku na wydziale instruktorsko-pedagogicznym. Następnie studiował kompozycję w klasie Bolesława Szabelskiego w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach (1955-60). 27 lutego 1958 odbył się koncert kompozytorski Góreckiego, pierwszy w historii tej uczelni studencki koncert monograficzny – wykonano wówczas po raz pierwszy pięć jego utworów, m.in. I wersję Pieśni o radości i rytmie op. 7 na dwa fortepiany i orkiestrę kameralną (1956) oraz Koncert na pięć instrumentów i kwartet smyczkowy op. 11 (1957). W tym samym roku zadebiutował na II Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień”, gdzie wykonano jego Epitafium op. 12 na chór mieszany i zespół instrumentalny (1958). Dzięki temu utworowi Górecki zyskał opinię jednego z najbardziej radykalnych kompozytorów awangardowych w Polsce. W 1960 ukończył studia, otrzymując dyplom z najwyższym odznaczeniem. Tego samego roku jego Monologhi op. 16 na sopran i trzy grupy instrumentalne (1960) zdobyły I nagrodę na Konkursie Młodych Kompozytorów Związku Kompozytorów Polskich. 21 września 1960 na IV Festiwalu „Warszawska Jesień” zostały zaprezentowane Scontri op. 17 na orkiestrę (1960), wywołując duże poruszenie wśród audytorium. W 1961 Górecki działał na polu muzycznym w Paryżu, gdzie jego I Symfonia „1959” op. 14 (1959) zdobyła I nagrodę na II Biennale Młodych. W stolicy Francji spotkał się również z Pierrem Boulezem, a w Kolonii – z Karlheinzem Stockhausenem. Od 1965 Górecki pracował w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach, od 1968 – jako wykładowca, od 1972 – na stanowisku docenta, uczył czytania partytur, instrumentacji i kompozycji. W latach 1973-74 dzięki pomocy Deutscher Akademischer Austauschdienst przebywał w Berlinie. W 1975 został rektorem katowickiej uczelni muzycznej i funkcję tę pełnił przez cztery lata. W 1977 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego. Jego studentami byli m.in.: Eugeniusz Knapik, Andrzej Krzanowski, Rafał Augustyn. Lata te przyniosły Góreckiemu wiele sukcesów na polu muzyki: w 1967 jego Refren op. 21 na orkiestrę (1965) zajął III miejsce na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu, w 1968 Kantata op. 26 na organy (1968) zdobyła I nagrodę na Szczecińskim Konkursie Kompozytorskim, w 1973 Ad Matrem op. 29 na sopran solo, chór mieszany i orkiestrę (1971) uzyskała I nagrodę na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu. Ponadto Górecki otrzymał: Nagrodę Muzyczną Województwa Katowickiego (1958 i 1975), Nagrody Ministra Kultury i Sztuki (III stopnia – 1965, I stopnia – 1969 i 1973), Nagrody Państwowe I stopnia (1967, 1970), Nagrodę Związku Kompozytorów Polskich (1970), Nagrodę Komitetu do Spraw Radia i Telewizji (1974), Nagrodę Ministra Spraw Zagranicznych (1992), Złoty Krzyż Legii Honorowej Związku Narodowego Polski w Stanach Zjednoczonych (1994), Nagrodę TV Polonia (1995), Award of Highest Honor Uniwersytetu Soka w Tokio (1996), Nagrodę „Totus”, przyznaną przez Fundację Nowego Tysiąclecia Episkopatu Polski (2002), Nagrodę Muzyczną Polskiego Radia (2003), Nagrodę „Lux ex Silesia” („Światło ze Śląska”), której fundatorem był abp Damian Zimoń, metropolita katowicki (2003), Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2003), najwyższe odznaczenie papieskie – Order świętego Grzegorza Wielkiego (2009). Kompozytor otrzymał doktoraty honoris causa Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie (1993), Uniwersytetu Warszawskiego (1994), Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (2000), Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (2004), Akademii Muzycznej w Katowicach (2004), Akademii Muzycznej w Krakowie (2008), a także Uniwersytetu Katolickiego w Waszyngtonie, Uniwersytetu Michigan w Ann Arbor, Uniwersytetu Victoria w Victorii i Uniwersytetu w Montrealu.
Ożeniony z pianistką Jadwigą Rurańską miał dwoje dzieci: córka Anna jest pianistką, a syn Mikołaj – kompozytorem.

aktualizacja: maj 2018 (iz)

Henryk Mikołaj Górecki rozpoczynał swoją kompozytorską karierę jako skrajny awangardzista. Jego utwór Scontri, wykonany po raz pierwszy na Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień” w 1960 roku, był wyzwaniem dla słuchaczy i ze swoimi szokującymi nowoczesnością brzmieniami stał się symbolem polskiej awangardy muzycznej. W 1976 roku Górecki rzucił nowe wyzwanie: w III Symfonii „Symfonii pieśni żałosnych”, wykonanej również na „Warszawskiej Jesieni” przeszedł na pozycje radykalnie odmienne, upraszczając swój język i redukując środki wyrazu. Jedni okrzyczeli go geniuszem, inni uznali za dyletanta. Kompozytor pozostałby jednak jednym z wielu „nawróconych” na tradycję awangardzistów, gdyby nie niezwykłe wydarzenia, które miały miejsce szesnaście lat później. W 1992 roku III Symfonia trafia na pierwsze miejsca amerykańskich i angielskich list przebojów, a o Góreckim mówi cały świat. Sprawiła to płyta amerykańskiej firmy Elektra Nonesuch z nagraniem Symfonii w wykonaniu amerykańskiej śpiewaczki Dawn Upshaw i zespołu London Sinfonietta pod batutą mało znanego dyrygenta Davida Zinmana. Angielskie radio „Classic FM” na żądanie słuchaczy nadawało fragmenty utworu Góreckiego na okrągło. Słuchali III Symfonii melomani i ludzie nie mający na codzień nic wspólnego z muzyką poważną, młodzież i kierowcy długodystansowych ciężarówek. Górecki ze swoją prostą, ale żarliwą muzyką trafił do nich wszystkich, odsłaniając świat najbardziej podstawowych emocji.

Cztery preludia op. 1 na fortepian (1955)

Toccata op. 2 na dwa fortepiany (1955)

Trzy pieśni op. 3 na głos średni i fortepian (1956)

Wariacje op. 4 na skrzypce i fortepian (1956)

Quartettino op. 5 na dwa flety, obój i skrzypce (1956)

Sonatina w jednej części op. 8 na skrzypce i fortepian (1956)

Z ptasiego gniazda op. 9a na fortepian (1956)

Kołysanka op. 9 na fortepian (1956, 1980)

Dwie pieśni do słów Federico Garcii Lorci op. 42 na głos średni i fortepian (1956, 1980)

Sonata na fortepian nr 1 op. 6 (1956, 1990)

Utwory różne op. 52 na fortepian (1956-61,19)

Sonata na dwoje skrzypiec op. 10  (1957)

Koncert na pięć instrumentów i kwartet smyczkowy op. 11 (1957)

Epitafium op. 12 na chór mieszany i zespół instrumentalny (1958)

Pięć utworów op. 13 na dwa fortepiany (1959)

Symfonia nr 1 „1959” op. 14 na orkiestrę smyczkową i perkusję (1959)

Trzy diagramy op. 15 na flet solo (1959)

Pieśni o radości i rytmie op. 7 na dwa fortepiany i orkiestrę kameralną (1959-60,19)

Monologhi op. 16 na sopran i trzy grupy instrumentów (1960)

Scontri op. 17 na orkiestrę (1960)

Diagram IV op. 18 na flet solo (1961)

Chorał w formie kanonu na kwartet smyczkowy (1961, 1984)

Genesis – I. Elementi op. 19 nr 1 per tre archi (1962)

Genesis – II. Canti strumentali op. 19 nr 2 per 15 esecutori (1962)

Genesis – III. Monodramma op. 19 nr 3 per soprano, metalli di percussione e sei violbassi (1963)

Trzy utwory w dawnym stylu na orkiestrę smyczkową (1963)

Choros I op. 20 per strumenti ad arco (1964)

Refren op. 21 na orkiestrę (1965)

Muzyczka I op. 22 na dwie trąbki i gitarę (1967)

Muzyczka II op. 23 na 4 trąbki, 4 puzony, 2 fortepiany i perkusję (1967)

Muzyczka III op. 25 na altówki (1967)

Muzyka staropolska op. 24 na instrumenty dęte blaszane i smyczki (1967-69)

Kantata op. 26 na organy (1968)

Canticum graduum op. 27 na orkiestrę (1969)

Muzyczka IV „Koncert puzonowy” op. 28 na klarnet, puzon, wiolonczelę i fortepian (1970)

Ad Matrem op. 29 na sopran solo, chór mieszany i orkiestrę (1971)

Dwie pieśni sakralne op. 30 na baryton solo i orkiestrę (1971)

Dwie pieśni sakralne op. 30bis na baryton solo i orkiestrę (1971)

Symfonia nr 2 „Kopernikowska” op. 31 na sopran i baryton solo, chór mieszany i orkiestrę (1972)

Dwie piosenki op. 33 na chór 4 równych głosów (1972)

Euntes ibant et flebant op. 32 na chór mieszany a cappella (1972-73)

Trzy tańce op. 34 na orkiestrę symfoniczną (1973)

Amen op. 35 na chór mieszany a cappella (1975)

Symfonia nr 3 „Symfonia pieśni żałosnych” op. 36 na sopran solo i orkiestrę (1976)

Trzy małe utworki op. 37 na skrzypce i fortepian (1977)

Beatus vir op. 38, psalm na baryton solo, chór mieszany i wielką orkiestrę (1979)

Szeroka woda op. 39, 5 pieśni na chór mieszany a cappella (1979)

Koncert na klawesyn (lub fortepian) i orkiestrę smyczkową op. 40 (1980)

Mazurki op. 41 na fortepian (1980)

Błogosławione pieśni malinowe op. 43 na głos i fortepian (1980)

Wieczór ciemny się uniża op. 45, 5 pieśni ludowych na chór mieszany a cappella (1981)

Wisło moja, Wisło szara op. 46, pieśń ludowa na chór mieszany a cappella (1981)

Miserere op. 44 na chór mieszany a cappella (1981-87)

Kołysanki i tańce op. 47 na skrzypce i fortepian (1982)

O Domina Nostra – Medytacje o Jasnogórskiej Pani Naszej op. 55 na sopran solo i organy (1982-85,19)

Śpiewy do słów Juliusza Słowackiego op. 48 na głos i fortepian (1983)

Ach, mój wianku lewandowy op. 50, 7 pieśni ludowych na chór mieszany a cappella (1984)

Idzie chmura, pada deszcz op. 51, 5 pieśni ludowych na chór mieszany a cappella (1984)

Recitativa i ariosa „Lerchenmusik” op. 53 na klarnet, wiolonczelę i fortepian (1984, 1986)

Trzy kołysanki op. 49 na chór mieszany a cappella (1984, 1991)

Pieśni Maryjne op. 54, 5 pieśni na chór mieszany a cappella (1985)

Pod Twoją obronę op. 56, pieśń maryjna na 8-głosowy chór mieszany a cappella (1985)

Na Anioł Pański biją dzwony op. 57 na chór mieszany a cappella (1986)

Dla Ciebie, Anne-Lill op. 58 na flet i fortepian (1986, 1990)

Aria (scena operowa) op. 59 na tubę, fortepian, tam-tam i wielki bęben (1987)

Totus Tuus op. 60 na chór mieszany a cappella (1987)

Przybądź Duchu Święty op. 61 na chór mieszany a cappella (1988)

Już się zmierzcha. Kwartet smyczkowy nr 1 op. 62 (1988)

Dobranoc op. 63 na sopran, flet altowy, 3 tam-tamy i fortepian (1988-90)

Intermezzo na fortepian (1990)

Quasi una fantasia. Kwartet smyczkowy nr 2 op. 64 (1990-91)

Concerto-Cantata op. 65 na flet solo i orkiestrę (1991-92)

Małe Requiem dla pewnej Polki (Kleines Requiem für eine Polka) op. 66 na fortepian i 13 instrumentów (1993)

Piece for String Quartet (1993)

Lento cantabile na flet, skrzypce i wiolonczelę (1994)

Moment musical na fortepian (1994)

U okienka, u mojego na głos i fortepian (1995)

Trzy fragmenty do słów Stanisława Wyspiańskiego op. 69 na głos i fortepian (1995-96)

Valentine Piece op. 70 na flet i dzwonek (1996)

Mała fantazja op. 73 na skrzypce i fortepian (1997)

Salve Sidus Polonorum. Kantata o Św. Wojciechu op. 71 na wielki chór mieszany, dwa fortepiany, organy i zespół instrumentów perkusyjnych (1997-2000)

Hej, z góry, z góry! Kóniku bury op. 75, 5 pieśni kurpiowskich na chór a cappella (1999)

„... pieśni śpiewają”. Kwartet smyczkowy nr 3 op. 67 (1999-2005)

Lobgesang op. 76 na chór mieszany i dzwonki orkiestrowe (2000)

Niech nam żyją i śpiewają na zespół wokalny (2000)

Quasi una fantasia op. 78 na orkiestrę smyczkową (2002)

Dla Jasiunia op. 79, 3 małe utwory na skrzypce i fortepian (2003)

Po co żeś tu przyszło Siwa Mgło op. 80, drobne utwory na dwie grupy skrzypiec (2003)

Pieśń Rodzin Katyńskich op. 81 na chór mieszany a cappella (2004)

Symfonia nr 4 "Tansman Epizody" op. 85 na wielką orkiestrę, organy i fortepian (2006)

Droba Krzysztof, Górecki Henryk Mikołaj, w: Encyklopedia Muzyczna PWM (część biograficzna pod red. Elżbiety Dziębowskiej), t. „efg”, PWM, Kraków 1987

Helman Zofia, Górecki Henryk Mikołaj, w: Komponisten der Gegenwart (Hg. Hanns-Werner Heister, Walter-Wolfgang Sparrer), edition text + kritik, München 1992-

Jacobson Bernard, A Polish Renaissance, Phaidon Press Ltd., London 1996

Thomas Adrian, Górecki, Clarendon Press, Oxford 1997

Thomas Adrian, Górecki, PWM, Kraków 1998

Droba Krzysztof, Między wzniosłością a cierpieniem. O muzyce Henryka Mikołaja Góreckiego, "Ruch Muzyczny" 2008 nr 25, s. 6-8.

Doksa Magdalena, Całe moje życie to muzyka, Henrykowi Mokołajowi Góreckiemu z okazji 75. rocznicy urodzin, "Kultura i Biznes" nr 45, listopad - grudzień 2008, s. 12-13.