pianista i kompozytor. ur. 25 września 1816, Kraków; zm. 7 grudnia 1899, Iwanczyce (Ukraina). Pochodził z rodziny muzycznej: jego ojciec Grzegorz Kątski, inspektor Liceum Warszawskiego, był skrzypkiem i kompozytorem-amatorem. W 1824 roku w Wiedniu w ciągu pięciu miesięcy pobierał prywatne lekcje gry na fortepianie u Ludwiga van Beethovena. Koncertując od 5 roku życia, Antoni wcześnie zdobył europejskie uznanie przede wszystkim jako wybitny wirtuoz. Równie wcześnie zaczął komponować, a jego pierwsze utwory – Taniec polski i anglez, Taniec polski i mazur – ukazały się drukiem w Polsce w 1825 roku. W 1827 roku otrzymał od cara Mikołaja I trzyletnie stypendium, wynoszące 3000 rubli, oraz zezwolenie na wyjazdy zagraniczne. Ta pomoc finansowa miała istotne znaczenie dla kariery Kątskich tak w Imperium Rosyjskim, jak i w Europie Zachodniej. W 1829 roku, po kolejnych występach całej muzycznej rodziny Kątskich w Petersburgu, stypendium przedłużono na trzy lata. Już jako „cudowne dziecko” Antoni Kątski został członkiem Towarzystwa Muzycznego w Krakowie i Towarzystwa Muzycznego w Wiedniu. Podczas pobytu w Rosji był prywatnym uczniem Johna Fielda, a od 1832 roku studiował kompozycję w Konserwatorium Wiedeńskim w klasie Simona Sechtera i grę na fortepianie pod kierunkiem Sigismunda Thalberga. Po wykonaniu utworu dyplomowego Antoniego Kątskiego, oratorium Das Lied von der Glocke, nadano mu w Konserwatorium tytuł doktora muzyki.

W paryskim okresie swego życia (1836–1848) uzyskał w tamtejszym Konserwatorium stanowisko sędziego konkursowego. W tej uczelni rozwinął się jego talent pedagogiczny, co zaowocowało powstaniem prac i projektów dydaktycznych. Opracowana przez Antoniego Kątskiego szkoła gry na fortepianie L’indispensable du pianiste op. 100 była wydana po raz pierwszy w 1846 roku w Paryżu, w 1851 – w Berlinie i w wersji poszerzonej w 1854 roku w Petersburgu: Nieobchodimyj rukowoditiel dla pianista. Jeżedniewnyje uprażnienija na fortiepiano. Soczinienije Antona Kontskowo (Niezbędne wytyczne dla pianisty. Codzienne ćwiczenia na fortepianie. Opus Antoniego Kątskiego). Ten podręcznik oraz stworzone dla pracy nad różnego rodzaju problemami technicznymi etiudy Kątskiego op. 25 (12 Etudes difficiles) oraz op. 77 (Fleurs mélodiques) zostały zatwierdzone przez konserwatoria w Paryżu i Berlinie, jako obowiązkowe w programie nauczania. W Paryżu Antoni Kątski działał w kręgu wybitnych przedstawicieli emigracji polskiej (poznał m. in. Adama Mickiewicza i Fryderyka Chopina). Odbywał liczne podróże artystyczne z bratem Apolinarym.

Lata 1849–1851 spędził w Hiszpanii i Portugalii, koncertując i prowadząc działalność pedagogiczną. Doświadczenie w pracy na wysokim stanowisku w strukturze wyższej uczelni muzycznej umożliwiło Kątskiemu stworzenie projektu reorganizacji Konserwatorium w Lizbonie na zamówienie króla Fernanda II, który uhonorował pianistę Orderem Niepokalanego Poczęcia.

Największe wyróżnienie jako pedagog Antoni Kątski zdobył w Berlinie, otrzymując tytuł pianisty nadwornego Fryderyka Wilhelma IV i stanowisko nauczyciela księżniczki pruskiej Ludwiki (1851–1853). Odbył ponadto podróże koncertowe do Polski, Grecji, Turcji, Egiptu i Włoch.

W ciągu 13 lat (1854–1867), równocześnie z bratem Apolinarym, pracował w stolicy Imperium Rosyjskiego. W petersburskim okresie, koncentrując się na wykonawstwie i pracy pedagogicznej, stworzył w 1858 roku drugie dzieło dydaktyczne: Sistiematiczeskoje izłożenije igry na fortiepianoosnowannoje na tieorii muzyki s priłożenijem rukowodstwa k izuczeniju gienierałbasa i primierow, wziatych iz proizwiedienij kłassiczeskich kompozitorow, sostawlennoje Antonom Kontskim, pianistom Jego K.W. Korola Prusskogo op. 180 (Systematyczne przedstawienie gry na fortepianie bazujące na teorii muzyki z dodaniem wytycznych do studiowania generałbasu i przykładów, wziętych z utworów kompozytorów klasycznych, ułożone przez Antoniego Kątskiego, pianistę Jego K. M. Króla Pruskiego), wydane w Petersburgu u M. Bernarda. Metoda Antoniego Kątskiego zyskała wielką popularność w Petersburgu. Pianista nie otworzył w Petersburgu własnej szkoły muzycznej, ale, prowadząc prywatne lekcje w swoim salonie, najwybitniejsze artystyczne rezultaty uczniów eksponował podczas koncertów publicznych. Jednym z jego najbardziej znanych uczniów w Petersburgu został Wiktor Czeczott, w przyszłości znany w środowisku petersburskim krytyk muzyczny. W Kazaniu udzielał lekcji również Milijowi Bałakiriewowi, założycielowi Nowej Rosyjskiej Szkoły Muzycznej („Potężnej gromadki”). Był współpracownikiem czasopisma „Muzykalnyj i tieatralnyj wiestnik” („Kurier Muzyczny i Teatralny"), którego twórcą i głównym redaktorem był Maurycy Rappoport.

Podczas angielskiego okresu życia i działalności (1867–1883) kontynuował pracę pedagogiczną, kompozytorską i wykonawczą, odbywając podróże koncertowe po Europie.

W latach 1883–1897 działał w Stanach Zjednoczonych; utrzymywał kontakty z tamtejszymi organizacjami polonijnymi. Pełnił stanowisko profesora konserwatorium w Grand Rapids. Oprócz występów w Ameryce Północnej odbył tournée w Japonii (1890). Promował muzykę polską, organizując koncerty z odczytami, w tym o twórczości Fryderyka Chopina.

Ostatnim jego słynnym tournée koncertowym była podróż dookoła świata: wystąpił kolejno w Australii, Nowej Zelandii, Indiach, Chinach, Japonii, Syjamie i Imperium Rosyjskim.

Zdaniem Włodzimierza Poźniaka, kompozycjom Antoniego Kątskiego, efektownym i bardzo trudnym technicznie, brak było głębszej treści artystycznej. Niektóre z nich mają dziś przede wszystkim wartość historyczną. Na duży dorobek kompozytora – około 400 opusów – składa się wariacje, fantazje, etiudy, mazurki, polonezy, krakowiaki, nokturny, walce, gawoty, polki, kadryle, kaprysy, ballady, romanse, 2 sonaty fortepianowe, programowe utwory fortepianowe, kwartet smyczkowy, trio fortepianowe, programowe utwory symfoniczne, 3 symfonie, 2 koncerty fortepianowe, 5 uwertur na orkiestrę, utwory chóralne, dwie opery i dwie operetki. W jego spuściźnie kompozytorskiej przeważają koncertowe utwory wirtuozowskie i fortepianowe miniatury salonowe, wśród których największą popularnością cieszył się kaprys Przebudzenie lwa op. 115.

Władcy Portugalii, Prus, Grecji uhonorowali go medalami i orderami.

Wiktoria Antonczyk

WAŻNIEJSZE KOMPOZYCJE:

12 Etudes difficiles, op.25

Caprice fantastique, op.28

Variations sur deux thêmes favoris du “Le perruquier de la régence”, op.29

Les violettes, op.30 for piano 4-hands

3 Méditations, op.33

Fantaisie sur “Le planteur”, op.34

Fantaisie sur l’opera “La Mantille”, op.35

Valse infernale, op.36

 Grande fantaisie sur “La Vendetta”, op.43

Une polonaise et six mazurkas, op.44 for piano

Grande fantaisie sur “Lucia di Lammermoor”, op.46

Fantaisie sur “La reine d’un jour”, op.48

Grande Fantaisie sur l’Opéra de Donizetti “Lucrezia Borgia”, op.50

12 Etudes, op.53

Fantaisie sur “Les premières fleurs”, op.54

Grande Fantaisie sur “Guido et Ginevra”, op.60

Grand duo sur “I Puritani”, op.61 for 2 pianos

Grande Fantaisie sur l’opéra “Robert Devereux” de Donizetti, op.68 for piano 4-hands

Grande Fantaisie sur l’opéra “Montano et Stéphanie” de Berton, op.80

Polka nationale variée, op.81

Impressions de voyage, 6 Méditations, op.83

La Cerrito. Mazurka favorite, op.84

Les Reflets de mon pays, op.85

Grande Fantaisie sur “Don Pasquale” de Donizetti, op.97

La folatre, Polka, op.98

L’Indispensable du Pianiste, op.100 for piano

Grande fantaisie sur “La Sonnambula”, op.101

Souvenir de Bordeaux, Valse brillante, op.102

 Fantaisie de concert sur “I due Foscari” de G.Verdi, op.103

Airs de Ballet de l’opéra “Jérusalem” de Verdi, op.113

Le Réveil du Lion, Caprice héroïque, op.115

Grande Fantaisie sur des Motifs de l’Opéra “Attila” de Verdi, op.133

Fantaisie de concert sur des Motifs de l’Opéra “Ernani” de Verdi, op.134

Souvenir de Glienicke, Valse brillante, op.141

Souvenir de Dantzic, Romance sans paroles, op.142

La sensitive, Romance sans paroles, op.147

Le Carneval de Berlin. Galopp brilliant, op.149

Souvenir de Cracovie, Improvisation sur les Krakowiaks nationaux, op.150

Le Carneval de Varsovie, Mazourka, op.153

Piano Sonata No.1 (Grande Sonate [No.1]), op.156

La violette, Mazurka, op.172

Grande Fantaisie sur des Airs russes, op.173

Les ruines de Hapsal, Méditation, op.174

Fantaisie sur des Motifs fav. de l’Opéra “Simon Boccanegra” de Verdi, op.176

Fleurs lithuaniennes, 3 morceaux charactéristiques, op.178

Transcription sur des Motifs de l’Opéra “Rigoletto”, op.185

Grande polonaise, op.194 for piano 4-hands

Souvenir d’Odessa. 2me Sérénade, op.196

Wilhelmus. Krönungs-Marsch, op.200

Le Tombeau de Lianata. Fleur d’amour, élégie, op.205

La Bavarde. Caprice-Etude, op.210

Berceuse, in E major, op.218 for piano

Sinfonie héroïque in A minor, op.220 for orchestra

Plaintes d’une Fileuse, romance sans paroles, op.233

Les Adieux à Athènes. Elégie, op.236

Sultane Fatima, Grande valse, op.245

Chilpérie. Impromptu sur des motifs de l’Opera de Hervé, op.247

Ballade, op.253 for piano

Souvenir de Naples. Tarantelle, op.257

Souvenir de l’Opéra “Aida”, op.261

The Persian national anthem, op.265

La Revue de Windsor. Morceau caratéristique, op.269

Souvenir de Milan. Valse mélancolique, op.277

Souvenir de Wiesbade, Valse, op.290

Souvenir de Roscoff, Romance sans paroles, op.293

La Contemplation, Nocturne, op.305

Piano Sonata No.2, op.310

Gavotte No.1, in A minor, op.311

Menuet de la Comtesse, op.313

Six easy Studies, op.314

La sultana, Valse brillante, op.318

Grant Funeral March, op.326

Gavotte No.2, in A minor, op.327

Grande tarantelle, op.329

Danse des sorcières, op.331

Toccata, op.359 for piano

Persian march, op.369

Minuet Louis XV, op.370

Ladies Gossip, étude charactéristique, op.373

Polish National Alliance March, op.374

Polish Patrol, op.401 for piano

Hugh Reginald Haweis, Anton Grigorjewicz Kontskij, pianist jego wieliczestwa impieratora giermanskogo, I. I. Rodziewicz, Moskwa 1898.

Grzegorz Kątski, Listy Imć pana Grzegorza Kątskiego do Filharmoniey Krakowskiey, Nakładem miesięcznika „Muzyka i Śpiew”, druk „Głosu Narodu”, Kraków 1930.

Włodzimierz Poźniak, Kątski Antoni,, w: Polski słownik biograficzny, t. 12, red. E. Rostworowski, Wrocław – Warszawa – Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1966–1967, s. 309-311.

Zofia Lissa, Jakow Milsztejn, Kontskij Anton,, w: Muzykalnaja encyklopiedija, red. J. Kiełdysz, t. 2, Moskwa 1974, s. 921.

Zofia Chechlińska, Kątski Antoni,, w: Encyklopedia Muzyczna PWM, t. 5, red. E. Dziębowska, Kraków, PWM, 1997, s. 56-57.

Irena Poniatowska, Antoni Kątski jako pianista i kompozytor muzyki fortepianowej,, w: Chopin w kręguprzyjaciół, red. Irena Poniatowska, Danièle Pistone, t. 5, Warszawa 1999, s. 104-125.

Antonczyk Wiktoria, Muzyczne dary polskich kompozytorów (nuty z bibliotek nadwornych Petersburga, 1799–1912), „Muzyka”, 2015, nr 2, s. 25–55.