Kotoński Włodzimierz
-
Kompozytor
kompozytor i pedagog; ur. 23 sierpnia 1925, Warszawa; zm. 4 września 2014, tamże. Studiował kompozycję w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie w klasie Piotra Rytla (1945-51) oraz – prywatnie – u Tadeusza Szeligowskiego (1950-51).
W latach 50-tych XX wieku prowadził badania nad polską muzyką ludową w Państwowym Instytucie Sztuki; ich owocem stała się książka pt. Góralski i zbójnicki (PWM, Kraków 1956).
W latach 1957-61 uczestniczył w Międzynarodowych Kursach Wakacyjnych Nowej Muzyki w Darmstadt. W okresie tym rozpoczął eksperymenty z transformacją dźwięku przy użyciu elektroniki. Efektem poszukiwań nowego brzmienia była pierwsza w Polsce kompozycja elektroniczna – Etiuda na jedno uderzenie w talerz (1959). Od 1958 kompozytor należał do stałych współpracowników Studia Eksperymentalnego Polskiego Radia. Pracował również w innych ośrodkach muzyki elektronicznej – w studiu Westdeutscher Rundfunk w Kolonii (1966-67), w Groupe de Recherches Musicales ORTF w Paryżu (1970), w studiu Südwestfunk Baden-Baden we Freiburgu (SWF – 1979), a także w Stiftelsen Elektroakustik Musik i Sverige w Stockholmie (EMS – 1984) i w Groupe de Musique Expérimentale de Bourges (GMEB – 1986). W latach 1970-71 przebywał w Berlinie jako stypendysta Deutscher Akademischer Austauschdienst.
Od 1967 do 1995 był wykładowcą kompozycji w Akademii Muzycznej w Warszawie (od 1972 jako docent, od 1983 jako profesor nadzwyczajny, od 1990 – profesor zwyczajny) oraz kierował Studiem Muzyki Elektronicznej tejże uczelni. Studentami jego byli m.in. tacy kompozytorzy, jak: Paweł Szymański, Hanna Kulenty, Stanisław Krupowicz, Tadeusz Wielecki, Edward Sielicki, Jacek Grudzień i Jarosław Kapuściński. Jako profesor gościnny wykładał również kompozycję i muzykę elektroniczną w Królewskiej Akademii Muzyki w Stockholmie (1971), w State University of New York w Buffalo (1978), w University of Southern California w Los Angeles (1982), w Rubin Academy of Music w Jerozolimie (1990) i w Seulu (1994-95).
W latach 1974-76 był naczelnym redaktorem muzycznym Polskiego Radia oraz naczelnym dyrektorem muzycznym Polskiego Radia i Telewizji. W 1983 został prezesem Polskiego Towarzystwa Muzyki Współczesnej (polskiej sekcji ISCM/SIMC); funkcję tę pełnił do 1989.
W 1963 opublikował książkę pt. Instrumenty perkusyjne we współczesnej orkiestrze (PWM, Kraków 1963; wyd. II – 1981; tłum. węg. pt. A modern zenekar ütöhangszerei, Zenemükiadó, Budapest 1967; tłum. niem. pt. Schlaginstrumente im modernen Orchester, Schott, Mainz 1968), w 1989 pracę pt. Muzyka elektroniczna (PWM, Kraków 1989; wyd. II – 2002), a w 1999 – Leksykon współczesnej perkusji (PWM, Kraków 1999).
Był członkiem honorowym Związku Kompozytorów Polskich, Polskiego Towarzystwa Muzyki Współczesnej oraz Międzynarodowej Konfederacji Muzyki Elektroakustycznej CIME-ICEM.
Włodzimierz Kotoński został uhonorowany Nagrodą Ministra Kultury i Sztuki (1973, 1989 i 2000), Nagrodą Związku Kompozytorów Polskich (1976), Nagrodą Przewodniczącego Komitetu do Spraw Radia i Telewizji (1979) oraz Prix Magisterium w Bourges (1998), a także odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1955), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1974) i Krzyżem Oficerskim O. O. Polski (1982), Złotym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2006).
aktualizacja: 2001, 2008 (Małgorzata Kosińska), 2014, 2015 (Anna Iwanicka)
Twórczość
Włodzimierz Kotoński, klasyk muzyki elektroakustycznej, pierwszy współpracownik założonego w 1957 roku Studia Eksperymentalnego Polskiego Radia, ważnego dla światowej muzyki ośrodka twórczości na taśmę. Był autorem pierwszego powstałego w Polsce autonomicznego utworu na taśmę - Etiudy konkretnej (na jedno uderzenie w talerz). Podstawą tej trwającej 2 minuty i 41 sekund kompozycji było w istocie jedno, wybrane z wielu nagranych uprzednio uderzeń miękką pałką w średniej wielkości talerz. Nagrany dźwięk poddany został skomplikowanym przekształceniom, w wyniku których powstał bogaty materiał, wykorzystany do stworzenia utworu o precyzyjnie zaplanowanej strukturze każdego elementu. Etiuda Kotońskiego była jednym z najczystszych przykładów muzyki konkretnej, sztuki szukającej nowych środków wyrazu i adaptującej dla celów artystycznych najnowsze zdobycze elektroakustyki. Utwór wykonany został na Festiwalu "Warszawska Jesień” w 1960 roku, potem pojawiał się na wielu imprezach w kraju i za granicą, trafił też na karty podręczników. Włodzimierz Kotoński funkcjonuje w nich jako jeden z czołowych polskich twórców nowej muzyki.
Oprócz Etiudy skomponował jeszcze wiele innych utworów na taśmę. Również w utworach o tradycyjnej obsadzie wykonawczej wykorzystywał często dźwięki elektroniczne bądź to nagrane uprzednio na taśmę, bądź też produkowane w formie "live electronic music” podczas koncertu.
Kompozycje
- Toccata na harfę
- Poemat na orkiestrę (1949)
- Tańce góralskie na orkiestrę (1950)
- Quartettino na 4 rogi (1950)
- Preludium i passacaglia na orkiestrę (1953)
- Sześć miniatur na klarnet i fortepian (1957)
- Muzyka kameralna na 21 instrumentów i perkusję (1958)
- Musique en relief, cykl 5 miniatur na 6 grup orkiestrowych (1959)
- Etiuda na jedno uderzenie w talerz, muzyka konkretna (1959)
- Trio na flet, gitarę i perkusję (1960)
- Concerto per quattro [wersja I] na harfę, klawesyn, gitarę, fortepian i orkiestrę kameralną (1960)
- Canto per complesso da camera (1961)
- Selection I dla 4 wykonawców jazzowych (1962)
- Pezzo per flauto e pianoforte (1962)
- Musica per fiati e timpani (1963)
- Mikrostruktury na taśmę (1963)
- Monochromia na obój solo (1964)
- Kwintet na instrumenty dęte (1964)
- Concerto per quattro [wersja II] na harfę, klawesyn, gitarę, fortepian i orkiestrę kameralną (1965)
- A battere na gitarę, altówkę, wiolonczelę, klawesyn i perkusję (1966)
- Pour quatre na klarnet, puzon, wiolonczelę i fortepian (1968)
- Muzyka na 16 talerzy i smyczki (1969)
- AELA czyli gra struktur aleatorycznych na jednym dźwięku harmonicznym, muzyka elektroniczna (1970)
- Multiplay, teatr instrumentalny na sześć instrumentów dętych blaszanych (1971)
- Albumblatt, Hermann Moeck zum 75-ten Geburstag, na flet solo (1971)
- Concerto per oboe na obój (także obój miłosny), 6 instrumentów dętych i orkiestrę (1972)
- Promenada I, teatr instrumentalny na 4 wykonawców (1973)
- Promenada II, teatr instrumentalny na 3 syntezatory, klarnet, puzon i wiolonczelę (1973)
- Harfa Eola na sopran i 4 instrumentalistów (1973)
- Musical Games na kwintet dęty (teatr instrumentalny) (1973)
- Róża wiatrów na orkiestrę (1976)
- Muzyka wiosenna na flet, obój, skrzypce i syntezator (ew. taśmę) (1978)
- Pełnia lata na klarnet, fortepian, wiolonczelę i dźwięki elektroniczne (1979)
- Bora na orkiestrę (1979)
- Sirocco na orkiestrę (1980)
- Pieśń jesienna na klawesyn i taśmę (1981)
- Terra incognita na orkiestrę (1984)
- Sceny liryczne na 9 instrumentów (1986)
- Tlaloc na klawesyn i perkusję (1986)
- Ptaki, 8 krótkich utworów na klarnet, wiolonczelę i fortepian (1988)
- Cadenze e arie na gitarę solo (1988)
- Antiphonae na taśmę (1989)
- Bucolica (Morton Feldman in memoriam) na flet solo (1989)
- Trzy etiudy rytmiczne na fortepian (1990)
- La gioia na orkiestrę smyczkową lub 9 instrumentów smyczkowych (1991)
- Tierra caliente na taśmę (1992)
- Motu proprio na fagot i fortepian (1992)
- Sonant na kwartet puzonowy (1992)
- 7 Haiku na głos żeński i 5 instrumentów (1993)
- Koncert na gitarę elektryczną i zespół instrumentalny (1993)
- Podróż zimowa na flet, obój, klarnet, klawesyn, skrzypce, wiolonczelę i taśmę (1995)
- Symfonia nr 1 (1995)
- Mijikayo na zespół instrumentów japońskich (1996)
- Speculum vitae na taśmę i orkiestrę (1996)
- Koncert na skrzypce i orkiestrę (1996)
- Trzy pieśni niemieckie do tekstów Josepha von Eichendorffa i Dursa Grünbeina na baryton i gitarę (1997)
- Trzy pieśni do słów Dursa Grünbeina na baryton i gitarę (1997)
- Northern Lights (Aurora Borealis) na klawesyn amplifikowany i taśmę (1998)
- Sekstet na kwintet dęty i fortepian (1998)
- Zmienne struktury na klarnet, puzon, fortepian i wiolonczelę (2000)
- Symfonia nr 2 (2001)
- Kwartet smyczkowy nr 1 (2002)
- Wilanowskie pejzaże na kwartet smyczkowy i flet (2002)
- Concerto per clarinetto e orchestra (2002-2003)
- Madrygały polskie na sopran i zespół instrumentów dawnych do wierszy staropolskich poetów (2004)
- Symfonia nr 3 na orkiestrę (2004-2005)
- Partita na organy i (lub) klawesyn (2008-2009)
- One minute Valse na orkiestrę (2009)
- Chorea polonica na 4 viole da gamba (2011)
- Kwartet smyczkowy nr 3 (2013)
Muzyka filmowa
Muzyka do filmu Pieśń o Hajawacie w reż. L. Hornika
Publikacje
książki
Instrumenty perkusyjne we współczesnej orkiestrze, PWM, Kraków 1963
Leksykon współczesnej perkusji, PWM, Kraków 1999
Muzyka elektroniczna, PWM, Kraków 2002
Literatura
Baculewski Krzysztof, Kotoński Włodzimierz, w: Encyklopedia Muzyczna PWM (część biograficzna pod red. Elżbiety Dziębowskiej), t. „klł”, PWM, Kraków 1997.
Goniarska Barbara, Kotoński Włodzimierz Wojciech, w: Almanach Kompozytorów Akademii Muzycznej im. F. Chopina w Warszawie, t. I, Akademia Muzyczna w Warszawie, Warszawa 2004.
Homma Martina, Włodzimierz Kotoński, w: Komponisten der Gegenwart (Hg. Hanns-Werner Heister, Walter-Wolfgang Sparren), edition text + kritik, München 1992.
Jaraczewska-Mockałło, Włodzimierz Kotoński. Katalog twórczości i bibliografia, Akademia Muzyczna w Warszawie, Warszawa 1995.
Thomas Adrian, Kotoński Włodzimierz, w: The New Grove Dictionary of Music and Musicians. Second Edition (ed. Stanley Sadie), vol. 13, Macmillan Publishers Limited, London 2001.