etnograf, folklorystka; ur. 17 kwietnia 1944, Siedlce. W Siedlcach ukończyła szkołę podstawową i średnią. W latach 1970-1975 studiowała polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim, a w latach 1985-86 etnografię na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika Toruniu. W latach 1980-2015 pracowała w Centrum Kultury i Sztuki w Siedlcach początkowo na stanowisku kierownika Działu Amatorskiego Ruchu Artystycznego, po 1986 roku na stanowisku instruktora do spraw kultury ludowej i teatru obrzędowego, jednocześnie od 2000 roku pracuje w Muzeum Regionalnym w Siedlcach na stanowisku kustosza zbiorów etnograficznych. W Centrum Kultury i Sztuki zajmowała się działalnością związaną z ujawnianiem, upowszechnianiem i dokumentowaniem zjawisk z kręgu ludowej kultury tradycyjnej południowego Podlasia i wschodniego Mazowsza. Organizowała serie pokazów tradycji ludowych (zwyczajów i obrzędów dorocznych), realizowała badania terenowe, kwerendy związane z tradycyjną muzyką ludową (kapele i śpiewacy), tradycjami kolędowania, zwyczajami ostatkowymi i wielkanocnymi. Zajmowała się również organizacją i realizacją konkursów adresowanych do wycinankarek z regionu kołbielskiego i powiśla garwolińskiego, strojami ludowymi regionów otaczających Siedlce.

Jest autorką i realizatorką cyklu imprez dorocznych – ŻYWA TARDYCJA – PAMIĘĆ POKOLEŃ, które ukazują lokalne tradycje ludowe. Za realizacje tego cyklu otrzymała w 1998 roku nagrodę im. Oskara Kolberga „Za zasługi dla kultury ludowej”. Do cyklu należały następujące prezentacje i konkursy:
„Kolędnicy” – tradycje Bożego Narodzenia, „Kusaki” – tradycje ostatkowe, zapustne, „Tradycje wielkanocne”, Przegląd Zespołów i Solistów Ludowych woj. Siedleckiego kontynuowany jako Mazowiecki Festiwal Kapel Śpiewaków Ludowych „Powiślaki” – konkurs kapel i śpiewaków ludowych regionów nadwiślańskich w Maciejowicach,
„Przy źródełku” – ludowe pieśni religijne i opowiadania o cudach i niezwykłych wydarzeniach przy cudownych źródełkach w sanktuariach Diecezji Siedleckiej (realizowane do 2000), „Jesienne wieczory” – prezentacje teatrów obrzędowych, „Adwentowe granie” – regionalny konkurs gry na ligawkach, gawędy o ligawkach oraz kiermasz ligawek.
Zorganizowała trzy obozy etnograficzne, wspólnie z katedrą Etnolingwistyki UMCS w Lublinie, dwa konkursy na wycinanki („Mistrzynie i uczennice” w 1990 i „Mazowieckie Tradycje Wielkanocne – zdobnictwo i wycinanki w 1992, zakończone wystawami w Garwolinie, Łukowie, Mińsku Mazowieckim i Siedlcach), wystawę „Stroje ludowe regionów województwa siedleckiego” w 1985 oraz dwa konkursy na zapis tekstów kolędniczych w latach 1988 i 1989.
Wspólnie z zespołami opracowała i doprowadziła do realizacji (współpracując z wiejskimi tkaczkami) projekty ubiorów ludowych dla 12 zespołów KGW, na podstawie starych fotografii, ubiorów zachowanych we wsi lub najbliższej okolicy i zbiorów muzealnych.
Przeprowadziła systematyczne poszukiwania wykonawców pieśni i muzyki ludowej, znajdując utalentowanych i nagradzanych najwyższymi nagrodami, uczestników Festiwalu Kapel Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu.
Prowadzi dokumentację swej działalności; posiada fonotekę zawierającą 587 kaset audio z wywiadami, nagraniami terenowymi i nagraniami prezentacji scenicznych.

Spośród kapel, instrumentalistów i śpiewaków, którymi zajmowała się i przygotowywała do występów, wiele otrzymało nagrody im. Oskara Kolberga „Za zasługi dla kultury ludowej”. Są to: kapela Tadeusz Zygadło z Goniwilka Starego i Stefan Trzpil z Mierżączki, kapela Braci Cicheckich z Grądek-Oblina, kapela Stefana Nowaczka z Podłęża i Stanisława Łoskota z Samogoszczy, kapela Stefana Nowaczka i braci Sławomira i Piotra Rutkowskich, kapela Władysława Zarzyckiego z Maciejowic, skrzypek Czesław Zarzycki z Sobolewa, śpiewaczka, gawędziarka, autorka widowisk obrzędowych Marianna Bienias z Woli Koryckiej Górnej, zespół ludowy KGW z Trzcińca, kapela Stanisława Ptasińskiego z Wielgolasu.

Otrzymała „Dyplom za niezwykłe oddanie i wielki wkład pracy w utrzymanie ludowej tradycji i pielęgnowanie rodzimej kultury” nadany przez Sejmową Komisję Kultury i Środków Przekazu w 2001, z okazji 35-lecia festiwalu w Kazimierzu, dyplom honorowy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Za szczególne zasługi w upowszechnianiu kultury ludowej,„Medal Czterdziestolecia Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą „Za szlachetną, pełną pasji i poświęcenia pracę, dzięki której trwają spotkania z autentycznym dziedzictwem kultury ludowej”, odznakę „Zasłużony dla kultury polskiej” za prace z teatrami obrzędowymi, na wniosek MRS Dyplom Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Za wkład pracy w zachowanie i pielęgnowanie kultury ludowej Podlasia i Mazowsza” nagrodę prezydenta miasta Siedlce „Siedlecki wawrzyn” oraz brązowy medal „Gloria Artis” w 2016 roku.
Zainteresowała dwadzieścia pięć Kół Gospodyń Wiejskich poszukiwaniem i prezentacją tradycji lokalnych z kręgu tradycyjnej kultury ludowej. Jest inspiratorką powstania teatrów obrzędowych w powiatach otaczających Siedlce. Przygotowuje, wspólnie z zespołami, scenariusze widowisk na tematy ogłaszane w regulaminie prezentacji. Tematami widowisk były: wspólne zajęcia kobiet, lecznictwo ludowe, targi jarmarki - wiejski handel, urodziny dziecka, śmierć i pogrzeb, kojarzenie małżeństw, wesele, budowa domu, pożary we wsi, młyny i młynarze, Żydzi i kontakty z Żydami, diabeł, cuda i niezwykłe wydarzenia, dziady – żebracy, nieślubne dziecko, święto Matki Boskiej Zielnej, chrzciny. Dzięki inspiracji i systematycznym konsultacjom repertuarowym i teatralnym z inicjatywy Wandy Księżopolskiej powstało wiele cennych poznawczo i interesujących artystycznie widowisk, które są oglądane w najbliższej okolicy, zapraszane na pokazy do szkół i parafii.

Wanda Księżopolska przygotowuje wydawnictwa zawierające opracowane teksty źródłowe (na podstawie zasobów archiwalnych). Jest to seria „Zwyczaje i obrzędy, wierzenia ludowe, wschodnie Mazowsze i południowe Podlasie” obejmująca: „HERODY z Dębego Wielkiego” (2007), „POŚNIK HERODY z Trzcińca” (2009), „HERODY, KRAKOWSKIE WESELE Gręzów, gm. Kotuń” (2012), „Śpiewnik wg rękopisów Heleny Zielińskiej z Trzcińca” (pogrzebowy) (2008), „Pieśni Marianny Rokickiej i zespołu z Rudzienka” (2009), „Tradycje wielkanocne w Gręzowie” (2011), „Tradycje Wielkanocne w Podcierniu” (2011), „Tradycje wielkanocne w Karczach” (2012), „Tradycje wielkanocne w Trzcińcu” (2014), „Gręzów. Kronika działalności Koła Gospodyń Wiejskich i zespołów artystycznych, 1971-2011” (2012), w składzie „Kolędowanie. Południowe Podlasie i wschodnie Mazowsze”, druk w 2017.

W Muzeum Regionalnym w Siedlcach przygotowała wiele wystaw czasowych: „Sztuka ludowa południowego Podlasia i wschodniego Mazowsza” (pokonkursowa) prezentowana w Muzeum w Siedlcach i Łukowie, „Zmienność i trwanie” – sztuka ludowa południowego Podlasia i wschodniego Mazowsza, prezentowana w muzeach w Siedlcach i Łukowie, „W polu i w zagrodzie”, wystawa sprzętów gospodarskich ze zbiorów Muzeów Regionalnych w Siedlcach i w Łukowie, „Modlitwy domowe i polne. Znaki ludowej religijności, Podlasie i Mazowsze, XIX, XX w.”, (wystawa zdobyła w 2007 roku „Srebrną wierzbę”, II nagrodę w konkursie „Mazowieckie Zdarzenia Muzealne – Wierzba”, organizowanym dla muzeów w województwie mazowieckim), „Tęsknota za białą chatą. Obraz wsi w twórczości współczesnych ludowych artystów południowego Podlasia i wschodniego Mazowsza”, „Od adwentu do zapustów”.
Jest też autorką dwóch wystaw stałych: „Podsiedlecka wieś, I poł. XX wieku” – izba regionalna oraz „W szlacheckim zaścianku, druga izba, XIX/ XX wiek”.

aktualizacja: styczeń 2017
(mkk)