kompozytor i pisarz; ur. 1 listopada 1901, Warszawa; zm. 11 grudnia 1983, Paryż. Początkowo studiował matematykę na Uniwersytecie im. Stefana Batorego w Wilnie (1919-21). Następnie, w latach 1921-24, odbył studia kompozycji i kontrapunktu pod kierunkiem Romana Statkowskiego, harmonii u Piotra Rytla oraz dyrygentury w klasie Henryka Melcera w Konserwatorium Warszawskim. Równocześnie uczęszczał na Uniwersytet Warszawski, gdzie – jako wolny słuchacz – studiował matematykę i filozofię. W 1926 wyjechał do Paryża. Tam, w latach 1927-29, uzupełniał studia w zakresie kompozycji pod kierunkiem Paula Vidala i dyrygenturę u Henri’ego Rabauda w Conservatoire National de Musique. Od 1927 związany był ze Stowarzyszeniem Młodych Muzyków Polaków w Paryżu.

Początek II wojny światowej spędził w stolicy Francji. Aresztowany przez Niemców w 1941 został internowany w obozie pod Orleanem, a następnie w 1942 deportowany do Oświęcimia-Brzezinki. Przebywał tam dwa lata (był członkiem kapeli oświęcimskiej, a następnie jej dyrygentem). Od 1944 do końca wojny więziony był w obozie w Dachau.

Po wyzwoleniu wrócił do Paryża i przyjął francuskie obywatelstwo. Swoje przeżycia z okresu wojny i pobytu w obozach spisał w książce Musiques d’un autre monde (wydanej w 1948), za którą w 1947 w Paryżu otrzymał nagrodę za najlepsze świadectwo wydarzeń współczesnych, a potem w Grach oświęcimskich (wydana w 1979). Komponował niewiele, początkowo zajmował się głównie twórczością o charakterze użytkowym. Później, po dłuższej przerwie spowodowanej następstwami przeżyć obozowych i chorobą, w latach 60-tych podjął ponownie pracę kompozytorską przede wszystkim w zakresie liryki wokalnej, inspirowany współpracą ze śpiewaczką Haliną Szymulską. Od 1972 zajmował się prawie wyłącznie działalnością publicystyczną i pisarską (pisał artykuły m.in. do „Ruchu Muzycznego”).

Szymon Laks za swoją twórczość kompozytorską otrzymał wiele nagród i wyróżnień, m.in. w 1928 – wyróżnienie za fantazję jazzową Blues symphonique na orkiestrę z saksofonem (1928) na Konkursie Kompozytorskim Stowarzyszenia Młodych Muzyków Polaków w Paryżu, w 1949 – wyróżnienie na Konkursie Kompozytorskim Związku Kompozytorów Polskich za Balladę „Hommage à Chopin” na fortepian (1949) oraz nagrodę za pieśń do słów Adama Mickiewicza Polały się łzy me na głos i fortepian (1949) na Konkursie Ministra Kultury i Sztuki i Polskiego Radia w Warszawie, a w 1964 – I nagrodę za Concerto da camera na fortepian, 9 instrumentów dętych i perkusję (1964) na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim w Divonne-les-Bains.

Farys, poemat symfoniczny (1924)

Scherzo na orkiestrę (1925)

Mała suita na kwartet smyczkowy (1926)

Sonatina na fortepian (1927)

Kwartet smyczkowy nr 1 (1928)

Blues symphonique, fantazja jazzowa z saksofonem (1928)

Kwintet na instrumenty dęte (1929)

Sonata koncertowa na skrzypce i fortepian (1929)

Kwartet smyczkowy nr 2 (1932)

Sonate pour violoncelle et piano (1932)

Trois pièces de concert na wiolonczelę i fortepian (1933)

Suita polska [wersja I] na skrzypce i fortepian (1935)

Sinfonietta na orkiestrę smyczkową (1936)

Suita polska [wersja II] na orkiestrę (1936)

Pięć pieśni do wierszy Juliana Tuwima na głos i fortepian (nr 1, 2, 3) (1936-38)

L’enfant qui avait volé une montre na głos i fortepian (1938)

Polskie echa, 8 pieśni na chór męski lub mieszany (1939)

Z mroków i świtów, 20 piosenek popularnych na głos i fortepian (1939-46)

Kwartet smyczkowy nr 3 „na polskie tematy ludowe” (1945)

Z naszych łanów, wiązanka pieśni i tańców ludowych na orkiestrę (1945)

Passacaille (Vocalise) [wersja I] na wiolonczelę i fortepian (1946)

Passacaille (Vocalise) [wersja II] na głos i orkiestrę (1946)

Kolęda śląska na głos i fortepian (1946)

Huit chantes populaires juifs na głos i fortepian (1947)

Sonate brève na klawesyn (1947)

Ballada „Hommage à Chopin” na fortepian (1949)

Bezdomna na głos i fortepian (1949)

Polały się łzy me na głos i fortepian (1949)

Od strzechy do strzechy, wiązanka melodii ludowych na mały zespół (1950)

Poemat na skrzypce i orkiestrę (1954)

Trois poèmes chantés pour voix élevée et piano (1960)

Petite suite légère na orkiestrę (1960)

Elegia żydowskich miasteczek na głos i fortepian (1961)

La rue na głos i fortepian (1961)

Pięć pieśni do wierszy Juliana Tuwima na głos i fortepian (nr 4, 5) (1961-62)

Kwartet smyczkowy nr 4 (1962)

Prośba o piosenkę na głos i fortepian (1962)

Pogrzeb na głos i fortepian (1962)

Deszcz na głos i fortepian (1962)

Kwartet smyczkowy nr 5 (1963)

Portrait de l’oiseau-qui-n’existe-pas pour chant et piano (1964)

Concerto da camera na fortepian, 9 instrumentów dętych i perkusję (1964)

Symfonia na orkiestrę smyczkową (1964)

Dialog na dwie wiolonczele (1964)

Concertino na trio stroikowe (1965)

Suite dans le goût ancien na fortepian (1966)

Divertimento [wersja I] na flet, skrzypce, wiolonczelę i fortepian (1966)

Divertimento [wersja II] na skrzypce, klarnet, fagot i fortepian (1966)

L’hirondelle inattendue, 1-aktowa opera komiczna (1966)

Suita concertante per trombone e pianoforte (1967)

Kwintet fortepianowy (1967)

Cztery pieśni do słów Tadeusza Śliwiaka na głos i fortepian (1967)

Chorał na 4 puzony (1973)

Pocałunki na głos i fortepian (1974)

La chanson de l’héritier na głos i fortepian (ca 1939)

Aniołowe lica na głos i fortepian (ca 1940)

Ballada starofrancuska na głos i fortepian (ca 1940)

Dyzio marzyciel na głos i fortepian (ca 1940)

Trzy polonezy warszawskie [wersja I] nieznanego autora z XVIIIw. na orkiestrę kameralną (ca 1944)

O Grzesiu kłamczuchu, melorecytacja na głos i fortepian (ca 1949)

Prélude na fortepian (ca 1950)

Staruszkowie na głos i fortepian (ca 1963)

Rozmowa z Szymonem Laksem, „Ruch Muzyczny” 1964 nr 21, s. 15-16

Poniatowska Irena, Laks – Szymulska. Przystanek do dziejów przyjaźni artystycznej (1), „Ruch Muzyczny” 1985 nr 9, s. 3-4

Poniatowska Irena, Laks – Szymulska. Przystanek do dziejów przyjaźni artystycznej (2), „Ruch Muzyczny” 1985 nr 10, s. 19-20

Bilica Krzysztof, Muzyka w obozie według Szymona Laksa i innych, w: Muzyka źle obecna (pod red. Krystyny Tarnawskiej-Kaczorowskiej), t. I, Związek Kompozytorów Polskich, Warszawa 1989

Nowak Anna, Powojenne pieśni Szymona Laksa. Motywacje – idee – tradycje, w: Muzyka źle obecna (pod red. Krystyny Tarnawskiej-Kaczorowskiej), t. I, Związek Kompozytorów Polskich, Warszawa 1989

McCoy Molly Jane, Szymon Laks – 3 pieśni do wierszy Juliana Tuwima („Przymierze”, „Staruszkowie”, „Erratum”), (pod red. Krystyny Tarnawskiej-Kaczorowskiej), t. I, Związek Kompozytorów Polskich, Warszawa 1989

Helman Zofia, Laks Szymon, w: Encyklopedia Muzyczna PWM (część biograficzna pod red. Elżbiety Dziębowskiej), t. „klł”, PWM, Kraków 1997