kompozytor i kapelmistrz, monogramista M. M. Nie jest znana data ani miejsce jego urodzenia, a także nic nie wiadomo o latach młodości. Co najmniej od 1632 był muzykiem króla Władysława IV Wazy (prawdopodobnie instrumentalistą). W 1644 lub 1645 został kapelmistrzem Karola Ferdynanda Wazy, najmłodszego brata Władysława IV, biskupa wrocławskiego i płockiego. Biskup-królewicz miał jeden z najlepszych zespołów muzycznych w ówczesnej Rzeczypospolitej, złożony z muzyków włoskich i polskich, a kapelmistrzostwo Mielczewskiego było najbardziej prestiżowym stanowiskiem muzycznym zajmowanym przez Polaka. Funkcję tę pełnił do końca życia, nie zrywając jednak kontaktów z dworem królewskim. Karol Ferdynand starał się mieć zawsze swoją kapelę do dyspozycji, dlatego można przypuszczać, że Marcin Mielczewski zmieniał miejsca pobytu wraz ze swym chlebodawcą. Rezydował głównie w Wyszkowie, Broku, Ujazdowie i Warszawie, a także odbywał podróże, m.in. do Gdańska (1646) oraz Nysy i Opola (1650), gdzie prawdopodobnie spędził około pół roku. Był dwukrotnie żonaty – z pierwszą żoną, Urszulą Manuszówną, miał syna Stanisława i 3 córki: Elżbietę, Dorotę i Agnieszkę, z drugą – Jadwigą Kołaczkówną, jednego syna, Franciszka Sylwestra. Cały swój dorobek kompozytorski mocą testamentu, z datą 8 września 1651, przekazał Karolowi Ferdynandowi. Do naszych czasów nie dotrwał ani zbiór muzykaliów, ani wzmiankowany w ostatniej woli spis jego utworów. Zmarł między 8 a 30 września 1651 w Warszawie.
Marcin Mielczewski był najbardziej znanym w Europie polskim kompozytorem XVII w. Jego utwory znano w ośrodkach niemieckich, w Danii, Gdańsku, na Śląsku, Morawach i Słowacji, Ukrainie, w Rosji i przypuszczalnie w Paryżu. Za życia kompozytora drukiem ukazał się jedynie jego kanon – w Xenia Apollinea, dodatku nutowym do Cribrum musicum ad triticum Siferticum Marco Scacchiego (Wenecja 1643). W 1659, osiem lat po śmierci, w publikacji Johanna Havemanna Jesu Hilf! Erster Theil Geistlicher Concerten... aus den berühmtesten Italiänischen und anderen Autoribus zamieszczony został jego solowy koncert kościelny Deus in nomine tuo. Pozostałe utwory Mielczewskiego znalazły się w rękopiśmiennych kopiach (na ogół nie datowanych, ale pochodzących w większości z II połowy XVII w.), które są obecnie w bibliotekach i archiwach zagranicznych – w Berlinie (m.in. zbiór z dawnej Biblioteki Miejskiej we Wrocławiu), Paryżu, Kromieryżu, Lewoczy i Wilnie, a także polskich – Gdańsk, Warszawa i Kraków. Niektóre kompozycje, znajdujące się do II wojny światowej w naszym kraju, uważa się za zaginione i znane są tylko z XX-wiecznych kopii lub fotografii.

KOMPOZYCJE:

– wokalne i wokalno-instrumentalne:
Adoramus te Christe, zachowany głos sopranowy
Anima mea in aeterna, zachowane dwa głosy sopranowe i bas
Ante thorum huius Virginis (zachowane także jako niemiecka kontrafaktura O Heiliger Geist, o Herre Gott) – 2 soprany, alt, tenor, bas, 2 skrzypiec, 3 puzony, violone, organy
Audite et admiramini – 2 soprany, 2 alty, 2 tenory, 2 basy, 2 skrzypiec, 3 puzony, fagot, basso continuo
Audite gentes et exsultate – 2 soprany, alt, 2 tenory, bas, 2 skrzypiec, 3 puzony, trombone grosso lub fagot, violone, basso continuo
Ave Florum Flos Hyacinthe (zachowane jako niemiecka kontrafaktura Halleluja. Nun freud euch Gottes) – 2 soprany, 2 alty, 2 tenory, 2 basy, 4 skrzypiec, 4 puzony, violone, basso continuo
Beata Dei Genitrix (zachowane jako niemiecka kontrafaktura Diß ist vom Herrn geschehen – 2 soprany, 2 alty, 2 tenory, 2 basy, violone, basso continuo
Beatur vir – 2 soprany, 2 alty, 2 tenory, 2 basy, skrzypce, 2 puzony, fagot, basso continuo
Benedictio et claritas – 2 soprany, alt, 2 tenory, bas, 2 skrzypiec, 4 puzony, basso continuo
Benedictus sit Deus – 2 soprany, 2 alty, 2 tenory, 2 basy, violone, basso continuo
Confitebor – 2 soprany, 2 alty, 2 tenory, 2 basy, 2 skrzypiec, 4 puzony, 2 fagoty, basso continuo
Confitemini Domino – sopran, alt, 2 tenory, bas, basso continuo
Credidi – sopran, alt, 2 tenory, bas, 2 skrzypiec, viola, basso continuo
Credidi – 2 soprany, alt, 2 tenory, bas, 2 skrzypiec, 4 puzony, basso continuo
Currite populi – 2 soprany, 2 alty, 2 tenory, 2 basy, 2 skrzypiec, 4 puzony, violone, basso continuo
Deus in nomine tuo – bas, 2 skrzypiec, fagot, violone, basso continuo
Dixit Dominus – 4 soprany, 4 alty, 4 tenory, 4 basy, basso continuo
Dixit Dominus – 4 soprany, 2 alty, 4 tenory, 2 basy, 2 skrzypiec, 4 puzony, violone, basso continuo
Dixit Dominus a 4, zachowany głos altowy
Exaudi Domine, zachowany głos sopranowy
Gaude Dei Genitrix – sopran, alt, 2 tenory, bas
Gaudete omnes et exsultate – 2 soprany, 2 alty, 2 tenory, 2 basy, instrument sopranowy, 6 puzonów, kornet/skrzypce, basso continuo
Grates nunc omnes – alt, 2 tenory, bas
Ingredimini omnes – 4 soprany, 2 alty, 4 tenory, 2 basy, 2 skrzypiec, 3 puzony, fagot, basso continuo
Iste cognovit – 2 soprany, 2 alty, 2 tenory, 2 basy, skrzypce, instrument sopranowy, puzon, trombone grosso lub fagot, basso continuo
Jesu du bist unser Leben [wersja I] – 2 soprany, alt, 2 tenory, bas, 2 skrzypiec, 3 puzony, fagot, violone, basso continuo
Jesu du bist unser Leben [wersja II] – 2 soprany, alt, 2 tenory, bas
Jesu meine Freud und Wonne – 4 soprany, 2 alty, 2 tenory, 2 basy, 2 skrzypiec, instrument sopranowy, instrument altowy, 2 puzony, violone, basso continuo
Jubilate Deo – 3 soprany, 3 alty, 3 tenory, 3 basy, violone, basso continuo
Jubilate Deo a 8, zachowany głos tenorowy chóru II
Kanon – 4 głosy
Laetatus sum – 3 soprany, 2 alty, 3 tenory, 2 basy, 2 skrzypiec, 3 puzony, puzon lub fagot, basso continuo
Lauda Ierusalem – 4 soprany, 2 alty, 4 tenory, 2 basy, 2 skrzypiec, 4 puzony, basso continuo
Laudate Dominum in sanctis eius – 2 soprany, 2 alty, 2 tenory, 2 basy, 4 skrzypiec, fagot, basso continuo
Laudate pueri – 4 soprany, 2 alty, 4 tenory, 2 basy, 2 skrzypiec, 3 puzony, fagot, basso continuo
Laudate pueri – 2 soprany, 2 alty, 2 tenory, 2 basy, 2 skrzypiec, 4 puzony, 2 fagoty, basso continuo
Magnificat I toni – 2 soprany, alt, 2 tenory, bas, 2 skrzypiec, 4 puzony, basso continuo
Magnificat III toni [wersja I] – 2 soprany, 2 alty, 2 tenory, 2 basy, instrument sopranowy, 3 puzony, 3 skrzypiec, kornet, violone, basso continuo
Magnificat III toni [wersja II] – 2 soprany, 2 alty, 2 tenory, 2 basy, 4 skrzypiec, 3 puzony, fagot, basso continuo
Magnificat VI toni – 2 soprany, 2 alty, 2 tenory, 2 basy, 2 soprany/2 kornety, 2 alty/2 puzony, 2 tenory/2 puzony, bas/puzon, bas/fagot, basso continuo
Magnificat VI toni cum Rotulis – 2 soprany, 2 alty, 2 tenory, 2 basy, 2 soprany/2 kornety, 2 alty/2 puzony, 2 tenory/2 puzony, 2 basy/2 puzony, basso continuo
Magnificat VIII toni – 4 soprany, 2 alty, 4 tenory, 2 basy, 2 skrzypiec, 3 puzony, fagot, basso continuo
Missa Cerviensiana a 12 vel 18 – 4 soprany, 2 alty, 4 tenory, 2 basy, 2 skrzypiec, 4 puzony, basso continuo
Missa concertata II toni, zachowany głos sopranowy II, altowy, tenorowy II, basowy chóru cappella
Missa a cinque voci, zachowany głos sopranowy, tenorowy I i II, basowy, basso continuo
Missa a 8, zachowany głos tenorowy chóru II
Missa a 8 voci VI toni, zachowane 2 głosy sopranowe, altowy, tenorowy, basowy
Missa de BMV = Missa Rorate caeli – alt, 2 tenory, bas
Missa de Immaculata Conceptione BMV = Missa Salve Sancta Parens – alt, 2 tenory, bas
Missa Salve Sancta Parens II – 2 alty, 2 tenory, bas
Missa de S. Ioanne = Missa In medio Ecclesiae – alt, 2 tenory, bas
Missa de SS. Eucharistiae Sacramento = Missa Cibavit eos – alt, 2 tenory, bas
Missa pro Nativitate Domini – sopran, alt, tenor, bas
Missa Requiem = Missa di Morto – alt, 2 tenory, bas
Missa Sancta Anna – 4 soprany, 2 alty, 4 tenory, 2 basy, 2 skrzypiec, 3 puzony, fagot, basso continuo
Missa a 6 et 12 = Missa super ,,Nun bitten wir den Heiligen Geist”, zachowane basso continuo
Missa super ,,O gloriosa Domina” – 2 soprany, alt, 2 tenory, bas, basso continuo
Missa Triumphalis – 2 soprany, 2 alty, 2 tenory, 2 basy, 2 skrzypiec, 4 puzony, basso continuo
Missa Triumphalis a 8, zachowany głos sopranowy, tenorowy, basowy, basso continuo
Nisi Dominus aedificaverit domum (zachowane także jako niemiecka kontrafaktura Wo der Herr nicht das Hauss bauet) – 4 soprany, 2 alty, 4 tenory, 2 basy, 2 skrzypiec, 3 puzony, puzon/fagot, basso continuo
O lumen Ecclesiae (zachowane także jako niemiecka kontrafaktura Alls Christus gebohren war) – 2 soprany, 2 alty, 2 tenory, 2 basy, 4 skrzypiec, fagot, 4 instrumenty, trombone grosso, basso continuo
O seelig ist der Tag – 4 soprany, 2 alty, 4 tenory, 2 basy, 2 skrzypiec, 3 puzony, fagot, violone, basso continuo
Pange lingua, zachowany głos tenorowy I i II, basowy
Plaudite manibus – 4 soprany, 2 alty, 4 tenory, 2 basy, 2 skrzypiec, 3 puzony, fagot, violone, basso continuo
Quem terra, pontus, aethera (zachowane także jako niemiecka kontrafaktura Kom höchsten Gutt vom Himmelsthron) – 4 soprany, 2 alty, 4 tenory, 2 basy, 2 skrzypiec, 3 puzony, fagot, basso continuo
Salve Virgo Puerpera – alt, tenor, bas, 2 skrzypiec, fagot, basso continuo
Sub tuum praesidium – alt, tenor, bas, basso continuo
Triumphalis dies – 2 soprany, 2 alty, 2 tenory, 2 basy, 4 skrzypiec, 3 puzony, fagot, basso continuo
Veni Domine – 2 soprany, bas, basso continuo
Vesperae Dominicales – 2 soprany, 2 alty, 2 tenory, 2 basy, 2 skrzypiec, fagot, basso continuo
Victimae paschali laudes – 3 soprany, 3 alty, 3 tenory, 3 basy, violone, basso continuo
Virgo prudentissima – sopran, bas, 2 soprany, alt, 3 tenory, 2 basy, 3 skrzypiec, 2 puzony, fagot, viola, basso continuo

– instrumentalne:
Canzona prima a 2 – 2 skrzypiec, basso continuo
Canzona seconda a 2, zachowana partia skrzypiec I, basso continuo
Canzona prima a 3 – 2 skrzypiec, fagot/viola, basso continuo
Canzona seconda a 3, zachowana partia skrzypiec I, puzon, basso continuo
Canzona terza a 3 – 2 skrzypiec, fagot, basso continuo
Canzona quarta a 3, zachowana partia skrzypiec I, fagot, basso continuo
Canzona quinta a 3, zachowana partia skrzypiec I, fagot, basso continuo
Taniec I – 3 głosy
Taniec II – 3 głosy

W wytwórni Pro Musica Camerata ukazało się 6 płyt CD ze wszystkimi dziełami Marcina Mielczewskiego, w wykonaniu zespołu Musicae Antiquae Collegium Varsoviense pod kierownictwem Lilianny Stawarz:
1. Koncerty kościelne i motety I (1998)
2. Koncerty kościelne i motety II (1999)
3. Koncerty kościelne i motety III (2000)
4. Canzony i koncerty kościelne (1999)
5. Vesperae Dominicales, Vesperae Dominicales II (1999)
6. Msze (2000)