Pikulik Jerzy

Nawigacja Publikacje Literatura

Muzykolog

ksiądz, organista, muzykolog; ur. 7 kwietnia 1928, Grzybowice (k. Wągrowca), zm. 12 lutego 2015. Po studiach w Arcybiskupim Seminarium Duchownym w Poznaniu (1947-53) przyjął święcenia kapłańskie w 1953 roku. W latach 1956-60 studiował muzykologię u ks. prof. Hieronima Feichta w Zakładzie Muzykologii Kościelnej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, gdzie w 1961 roku obronił pracę doktorską Oficja rymowane, hymny i sekwencje o św. Wojciechu w polskich rękopisach przedtrydenckich. W latach 1964-65 uzupełniał studia mediewistyczne w zakresie muzykologii w paryskiej Sorbonie pod kierunkiem prof. Solange Corbin, jednocześnie kontynuując naukę gry organowej u prof. Józefa Pawlaka w poznańskiej Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej. Od 1961 roku wykładał śpiew, liturgikę i prowadził chór klerycki w Arcybiskupim Seminarium Duchownym w Poznaniu, a także pracował jako wykładowca w Papieskim Fakultecie Teologicznym, a od 1969 roku - w Akademii Teologii Katolickiej (później UKSW), gdzie utworzył specjalizację Muzykologii Kościelnej. Po habilitacji (Sekwencje polskie. Studium muzykologiczne, 1970) uzyskał stopień docenta, następnie został profesorem nadzwyczajnym (1976) i zwyczajnym (1987). Od 1976 roku redagował serię publikacji "Muzyka Religijna w Polsce", a na początku lat 80., jako kierownik Katedry Źródeł i Analiz Muzyki Dawnej, zainicjował badania źródłowe nad muzyką liturgiczną w dawnej Polsce. Wykładał na Wydziale Teologicznym Towarzystwa Jezusowego "Bobolanum" w Warszawie oraz na uniwersytetach w Moguncji, Mediolanie, Bolonii i w konserwatorium w Moskwie. Wypromował ok. 200 magistrów i 30 doktorów muzykologii. Organizował konferencje i sympozja muzykologiczne poświęcone muzyce religijnej i roli, jaką odgrywała w historii muzyki, prowadził zajęcia z historii i muzyki średniowiecza, chorału gregoriańskiego, historii systemu tonalnego, paleografii muzycznej i estetyki.
Zainteresowania badawcze ks. Jerzego Pikulika obejmowały problematykę związaną z kulturą muzyczną średniowiecznej Polski, w szczególności z chorałem liturgicznym. Jego badania repertuarowe, dotyczące zawartego w średniowiecznych polskich graduałach zasobu śpiewów mszalnych i ich form (m.in. śpiewy ordinarium missae, sekwencja, śpiewy allelujatyczne), przyczyniły się do rozwoju polskiej mediewistyki muzycznej i stworzyły podstawę do opracowania powiązań łączących różne kodeksy liturgiczne, opisania kultywowanych w różnych ośrodkach diecezjalnych i zakonnych tradycji liturgiczno-muzycznych, sformułowania tezy o polistrukturalnym charakterze religijnej kultury muzycznej oraz podkreślenia roli liturgii i jej form w kształtowaniu się muzyki liturgicznej w średniowiecznej Polsce. Szczególne miejsce wśród jego wielu prac naukowych zajmuje źródłowo-dokumentacyjne opracowanie zbioru sekwencji polskich, zawierające dokładną identyfikację materiału muzycznego wraz z próbą określenia czasu i miejsca ich powstania oraz opracowanie kompozycji poświęconych św. Wojciechowi i św. Stanisławowi.
Był kapelanem IX Pułku Piechoty Armii Krajowej Ziemi Zamojskiej i przewodniczącym Rady Fundacji Artibus-Wurlitzer. Zaangażowany w prace Związku Kompozytorów Polskich pełnił liczne funkcje, m.in. w Zarządzie Sekcji Muzykologów ZKP, w Zarządzie Głównym i w Zarządzie Oddziału Warszawskiego. Działał w wielu gremiach doradczych (m.in. w dziale badań źródłoznawczych UNESCO), był członkiem International Musicological Society i Komitetu Doradczego Kongresu "Musica Antiqua Europae Orientalis" w Bydgoszczy, ekspertem i konsultantem w Instytucie Badań Literackich PAN, a także przeprowadzał ekspertyzy dla Biblioteki Narodowej przy nabywaniu rękopisów muzycznych. Został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1974), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1979), Krzyżem AK (1985), Krzyżem Partyzanckim (1996), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1998) oraz nagrodą Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki (1974, 1976).

aktualizacja: marzec 2015 (ab)

Publikacje

książki

Radujcie się w Panu: modlitewnik dla dzieci, (współautor: B. Jabłońska, R. Michałek), Księgarnia św. Wojciecha, Poznań 1973

Indeks sekwencji w polskich rękopisach muzycznych, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1974

Sekwencje zespołu rękopisów tarnowskich, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1974

Śpiewy Alleluja o Najświętszej Maryi Pannie w polskich graduałach przedtrydenckich, seria "Muzyka Religijna w Polsce", Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1984

Śpiewy alleluia de sanctis w polskich rękopisach przedtrydenckich, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1995

Święty Wojciech w polskiej muzyce średniowiecznej, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1996

Polskie graduały średniowieczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2001

artykuły

U źródeł polskiej kultury muzycznej, "Przewodnik Katolicki" 1966 nr 18

Ksiądz Profesor Hieronim Feicht, "Przewodnik Katolicki" 1967 nr 38

Ks. Wacław Gieburowski, "Przewodnik Katolicki" 1968 nr 46

Chwalcie Pana w świątyni Jego /ps.150,1/. Dzieje muzyki w katedrze poznańskiej, "Przewodnik Katolicki" 1968 nr 25

Grzegorz Wielki – reformator muzyki liturgicznej?, "Przewodnik Katolicki" 1969 nr 46

Najstarsza sekwencja o św. Wojciechu: Annua recolanus, w: Musica Medii Aevi, t. 3, red. J. Morawski, PWM, Kraków 1969

Sekwencje Notkera Balbulusa w polskich rękopisach muzycznych, "Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne" 1969 nr 18

Muzyczna działalność Grzegorza Wielkiego, "Collectanea Theologica" 1970 nr 40

Sekwencje Adama z St. Victor w Paryżu w polskich rękopisach muzycznych, "Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne" 1970 nr 20

Franciszkańskie Ordinarium Missae w średniowiecznej Polsce, "Studia Theologica Varsaviensia" 1971 nr 2

Monodia liturgiczna w średniowiecznej Polsce. Stan badań, metoda, postulaty, w: Stan badań nad muzyką religijną w kulturze polskiej, red. J. Pikulik, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1973

Polskie oficja rymowane o św. Wojciechu, w: Stan badań nad muzyką religijną w kulturze polskiej, red. J. Pikulik, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1973

Sekwencje polskie, w: Musica Medii Aevi, t. 4, red. J. Morawski, PWM, Kraków 1973

Les offices polonais de st. Adalbert, w: Etat des recherches sur la musique réligieuse dans la culture polonaise, red. J. Pikulik, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1973

Alleluja of Easter Cycle in Medieval Poland, "Collectanea Theologica" 1975 nr 45

Polistrukturalny charakter polskiej kultury muzycznej w średniowieczu na podstawie proprium de tempore, sekwencji i ordinarium missae, w: Musica antiqua IV: Acta scientifica, Bydgoszcz 1975

Druga sekwencja brata Marka, "Muzyka" 1976 nr 4

Sekwencje polskie. Edycja melodii, w: Musica Medii Aevi, t. 5, red. J. Morawski, PWM, Kraków 1976

Solange Corbin de Mangoux, w: Muzyka religijna w Polsce. Materiały i studia, t. 2, red. J. Pikulik, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1978

Śpiewy allelujatyczne na niedzielę po Zesłaniu Ducha Świętego jako kryterium ustalenia proweniencji polskich rękopisów muzycznych, w: W kierunku chrześcijańskiej kultury, red. B. Bejze, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1978

Indeks śpiewów Ordinarium missae w graduałach polskich do 1600 roku, w: Muzyka religijna w Polsce. Materiały i studia, t. 2, red. J. Pikulik, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1978

Śpiewy allelujatyczne na niedzielę i święta od Adwentu do Zesłania Ducha Świętego jako kryterium ustalenia proweniencji rękopisów polskich, w: Musica antiqua V: Acta scientifica, Bydgoszcz 1978

Wiersze allelujatyczne cyklu wielkanocnego w średniowiecznej Polsce, w: Muzyka religijna w Polsce. Materiały i studia, t. 3, red. J. Pikulik, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1979

Volkst der polnischen Weinachts Und Marienlieder in 15. Jahrhundert, w: Historische Volksmusikforschung. Bericht über die 4. Arbeitstagung der Studiengruppe zur Erfoschung und Edition Historischer Volksmusikquellen im International Folk Music Council vom 7. bis 12. April 1975 in Kazimierz Dolny, red. L. Biela, PWM, Instytut Sztuki PAN, Kraków 1979

Śpiewy „Ungaricum” w polskich rękopisach przedtrydenckich, "Muzyka" 1980 nr 3

Święty Stanisław w polskiej muzyce średniowiecznej, "Studia Theologica Varsaviensia" 1980 nr 2

Rękopis BRA – jeden z najstarszych mszałów polskich, w: Muzyka religijna w Polsce. Materiały i studia, t. 4, red. J. Pikulik, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1980

Les Chant del "Ungaricum" dans les manuscrits polonais ant tridentine, "Collectanea Theologica" 1980 nr 50

Polska pieśń religijna w XV wieku, "Analecta Cracoviensia" 1984 nr 16

Rorantyści wawelscy oraz ich graduał, w: Tradycje muzyczne Katedry Wawelskiej, red. J. Berwaldt, PWM, Kraków 1985

Franciszkanie – nosicielami laterańskiej tradycji liturgiczno-muzycznej, "Studia Theologica Varsaviensia" 1987 nr 7

Polskie sekwencje w graduałach tynieckich z XV wieku, "Roczniki Teologiczno-Kanoniczne" 1987 nr 7

Dokumenty Stolicy Apostolskiej o muzyce w XX wieku, w: Muzyka religijna w Polsce. Materiały i studia, t. 10, red. J. Pikulik, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1988

Graduał benedyktyński z Tyńca Ms. b. s. z Biblioteki Narodowej w Warszawie. Studium źródłoznawcze, w: Muzyka religijna w Polsce. Materiały i studia, t. 9, red. J. Pikulik, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1988

Melodia a tekst liturgiczny w koncepcji kompozytora średniowiecznego, w: Pogranicza i konteksty literatury polskiego średniowiecza, red. T. Michałowska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1989

Les tropes du Kyrie et du Sanctus dans les graduels polonais médiévaux, w: La tradizione dei tropi liturgici, ed. C. Leonardi, E. Menesto, Spoleto 1990

Kodeks ms. 5786 z Biblioteki Akademii Nauk we Lwowie. Refleksja źródłoznawcza, w: Musica antiqua IX: Acta scientifica, Bydgoszcz 1991

Wkład benedyktynów tynieckich do polskiej kultury muzycznej XV wieku, w: Literatura i kultura późnego średniowiecza w Polsce, red. T. Michałowska, Wydanictwo IBL, Warszawa 1993

Życie muzyczne benedyktynów na św. Krzyżu w XV wieku, w: Z przeszłości ppactwa łysogórskiego, Poznań 1995

Klasyczne formy chorału gregoriańskiego oraz monodii liturgicznej, w: Muzyka sakralna. Materiały z seminariów "Gaude Mater", red. J. Masłowska, Warszawa 1998

Kultura muzyczna kręgu katedry poznańskiej na przełomie XV i XVI wieku, w: Jan Lubrański i jego dzieło. Kronika Miasta Poznania 1999 R. 69 nr 2, red. J. Wiesiołowski, Wydawnictwo Miejskie, Poznań 1999

Przesłanie o świętym Wojciechu w polskiej muzyce średniowiecznej, w: Kanonizacja św. Wojciecha i dziedzictwo jego kultu, red. J. Strzelczyk, Cz. Pest, W. Polak, Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin 2001

Polskie hymny i muzyka kościelna, w: Historia chrześcijaństwa, red. T. Dowley (red. wydania polskiego B. Bojar, P. Wacławik, P. Woszczenko), Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2002

edycje krytyczne, redakcje naukowe

Stan badań nad muzyką religijną w kulturze polskiej, red. J. Pikulik, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1973

Muzyka religijna w Polsce. Materiały i studia, t. 1-10, red. J. Pikulik, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1975-88

M. i A. Szypowscy "Gdy wchodzisz w progi katedry. Archikatedra św. Jana Chrzciciela w Warszawie stolicy Polski", oprac. J. Pikulik, A. Rottermund, Fundacja Artibus, Warszawa 1999

hasła encyklopedyczne

Il tropo, w: La Musica. Enciclopedia Storica, a cura di A. Basso, UTET, Torino 1966

Sequenza, w: La Musica. Enciclopedia Storica, a cura di A. Basso, UTET, Torino 1966

Literatura

Morawski Jerzy, Pikulik Jerzy, w: Encyklopedia Muzyczna PWM, część biograficzna pod red. E. Dziębowskiej, t. Pe-R, PWM, Kraków 2004

Pikulik Jerzy

Pikulik Jerzy

Publikacje

książki

artykuły

edycje krytyczne, redakcje naukowe

hasła encyklopedyczne

Literatura

Wsparcie projektu

Nasze projekty

Nasze social media

Inne