kompozytor i pedagog; ur. 2 marca 1927, Czechowice-Dziedzice; zm. 12 października 2001, Berlin. W latach 1949-56 studiował grę na fortepianie w klasie Wandy Chmielowskiej oraz kompozycję u Bolesława Woytowicza w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach. Studia uzupełniające odbył w latach 1962-63 u Nadii Boulanger w Paryżu. Od 1967 prowadził klasę kompozycji w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach, kierując tam w latach 1970-74 Katedrą Teorii i Kompozycji. W latach 1970-71 przebywał w Berlinie jako stypendysta Deutscher Akademischer Austauschdienst. W 1973 został powołany na stanowisko profesora Hochschule der Künste w Berlinie, gdzie objął klasę kompozycji po Borysie Blacherze.
Witold Szalonek jest odkrywcą „dźwięków kombinowanych” – wielodźwięków o specyficznej barwie, możliwych do uzyskania na instrumentach dętych drewnianych. Od 1970 prowadził seminaria i kursy dotyczące własnych technik kompozytorskich na uczelniach muzycznych i uniwersytetach m.in. w Danii, Niemczech, Finlandii, Polsce i Słowacji. Jego utwory były wykonywane na wielu festiwalach muzyki współczesnej, m.in. na Międzynarodowych Wakacyjnych Kursach Nowej Muzyki w Darmstadt, Światowych Dniach Muzyki Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej (ISCM), „Warszawskiej Jesieni”, „Time of Music” w Vitasaari, Gulbenkian Music Festival w Lizbonie, „Inventionen” w Berlinie, „Alternatywach” w Moskwie, „Kontrastach” we Lwowie.
Witold Szalonek jest laureatem II nagrody w Konkursie Związku Kompozytorów Polskich w 1952 za
Pastorale na obój i fortepian (1952), III nagrody w Konkursie im. Artura Malawskiego w 1966 za
Quattro monologhi per oboe solo (1966) oraz II i III nagrody na tymże konkursie w 1968 za
Mutazioni na orkiestrę kameralną (1966) i
Proporzioni I na flet, altówkę i harfę (1967). W 1964 otrzymał Nagrodę Muzyczną Miasta Katowic, a w 1967 – Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki. W 1990 Uniwersytet Wilhelmiński w Münster przyznał mu tytuł doktora honoris causa. W 1994 został laureatem dorocznej Nagrody Związku Kompozytorów Polskich.
Witold Szalonek należy do grupy kompozytorów XX wieku, którzy w poszukiwaniu nowego materiału dźwiękowego eksperymentują z tradycyjnymi instrumentami, uzyskując z nich niecodzienne brzmienia. Inspiracją do takich poszukiwań było zetknięcie się Szalonka w latach sześćdziesiątych z muzyką pozaeuropejską o brzmieniach całkowicie odmiennych od tradycyjnych brzmień instrumentów europejskich. Te drugie mają określoną strukturę i przewidywalną postać. Pierwsze są niestabilne, nieokreślone i w znacznym stopniu nieprzewidywalne. Właśnie one mogłyby dobrze odpowiadać gwałtownej potrzebie nowego brzmienia dla nowej muzyki. Taki materiał dźwiękowy przyniosła kompozytorom europejskim muzyka elektroniczna, czy w jeszcze większym stopniu - muzyka konkretna. Wielkie nadzieje, jakie wiązano z tymi nowymi rodzajami muzyki jednak się nie spełniły. Wydaje się, że w znacznym stopniu zaważył na tym brak żywego wykonawcy w trakcie odtwarzania utworów z taśmy. Muzyka jest wprawdzie sztuką dźwięku i można jej słuchać z zamkniętymi oczami, ale do właściwego funkcjonowania potrzebuje interakcji pomiędzy wykonawcą i słuchaczem. Potwierdzałaby takie przypuszczenie live electronic music, która brzmienia elektroniczne zhumanizowała, wprowadzając na estradę człowieka obsługującego aparaturę „na żywo”. Dzisiaj znacznie częściej zetknąć się można z elementami technologii elektronicznej wprowadzanymi do żywych wykonań, niż z pustą estradą obstawioną jedynie głośnikami, które odtwarzają utwory nagrane na taśmę. Elektronika występuje też często razem z tradycyjnymi brzmieniami, kiedy elektroniczne urządzenie jest po prostu jednym z instrumentów większego zespołu. Ale i tradycyjne instrumenty odkryły w II połowie XX wieku swoje nowe, nieprzewidywane wcześniej możliwości brzmieniowe. Jednym z odkrywców takich brzmień był Witold Szalonek. Zainteresował się szczególnie instrumentami dętymi drewnianymi, a więc fletem, obojem, klarnetem i fagotem. „Jeszcze w czasach uczniowskich - wspominał kompozytor - uwagę moją zwróciły na siebie dziwne barwą dźwięki «przypadkowe», «koguty», produkowane ku uciesze słuchaczy przez niewprawnych adeptów gry na instrumentach drewnianych. Komponując w roku 1960 Concertino na flet i orkiestrę kameralną miałem zamiar posłużyć się nimi w konstrukcji pewnych płaszczyzn dźwiękowych części drugiej, lecz nie znając gruntownie ich natury z zamiaru tego musiałem zrezygnować i posłużyłem się zastępczo dźwiękami stroikowymi i ustnikowymi blachy i drzewa.” Kompozytor nie zrezygnował jednak z rozpoznania natury owych «kogutów» i podjął nad wszelkimi dziwnymi dźwiękami instrumentów dętych drewnianych systematyczne badania. Zaowocowały one zestawieniem „dźwięków kombinowanych”, jak Witold Szalonek nazwał te nietypowe brzmienia, wraz z metodami ich wydobycia. Okazało się, że stosując specjalne palcowanie i niestandardowe sposoby zadęcia można wydobyć z fletu, oboju, klarnetu czy fagotu nie tylko pojedyncze dźwięki, ale również dwu-, trzy-, a nawet czterodźwięki. Poddany eksperymentom obój wyprodukował ponad 160 dźwięków kombinowanych! Kompozytor opisał wszystko w artykule zamieszczonym w piśmie „Res Facta” z 1973 roku i ze swoich odkryć korzystał obficie we własnych utworach, poczynając od przełomowego dzieła Les Sons napisanego w 1965 roku. Przyniosło mu ono tytuł najbardziej radykalnego i kontrowersyjnego przedstawiciela sonoryzmu. Taką opinię potwierdziły następne utwory: Quattro monologhi per oboe solo (1966), Mutazioni na orkiestrę kameralną (1966), Proporzioni na flet, altówkę i harfę (1967), Ziemio miła... - kantata na głos i orkiestrę symfoniczna do słów Antoniego Gołubiewa (1909), Aarhus Music na kwintet dęty (1970). Prymat brzmienia nad innymi elementami dzieła i formotwórcza rola barwy będą obowiazywały odtąd w całej twórczości Szalonka. Choć zmieniać się będą proporcje „dźwięków kombinowanych” i klasycznych pozostanie on szczególnie wrażliwy na kolor i nastrój swojej muzyki.
Pastorale [wersja I] na obój i fortepian (1952)
Trio na flet, klarnet i fagot (1952)
Pastorale [wersja II] na obój i orkiestrę (1952-65)
Nokturn na baryton, orkiestrę smyczkową i harfę [sł. L. Staff] (1953)
Dzwon, ballada na 2 chóry chłopięce lub mieszane (1953)
Śląska ballada ludowa na sopran i chór mieszany (1953)
Dwie pieśni ludowe na głos i fortepian (1953)
Twarde ręce na fortepian i chór mieszany [sł. W. Broniewski] (1953)
Kołysanka na sopran i fortepian (1953/2001)
Toccata polyphonica na orkiestrę smyczkową (1954)
Suita kurpiowska na alt i 9 instrumentów (1955)
Suita polifoniczna na orkiestrę smyczkową (1955)
Satyra symfoniczna na orkiestrę (1956)
Sonata na wiolonczelę i fortepian (1958)
Wyznania, tryptyk na głos recytujący, chór mieszany i orkiestrę kameralną [sł. K. Iłłakowiczówna] (1959)
Concertino per flauto e orchestra da camera (1962)
Arabeski na skrzypce i fortepian (1964)
Katowicka ballada na sopran i chór mieszany [sł. A. Baumgardten] (1964)
Pozdrowienia na chór męski [sł. K. Przerwa-Tetmajer] (1964)
Les Sons na zespół symfoniczny (1965)
Mutazioni na orkiestrę kameralną (1966)
Quattro monologhi per oboe solo (1966)
Proporzioni I per flauto, viola e arpa (1967)
Pieśni o Śląsku na chór mieszany a cappella [sł. A. Baumgardten] (1967)
Proporzioni II per flauto, violoncello e pianoforte (arpa) (1967-70)
Mutanza per pianoforte (1968)
Improvisations sonoristiques per clarinetto, trombone, violoncello e pianoforte (1968)
Canzonetta na gitarę (1968)
1 + 1 + 1 + 1 na 1-4 instrumentów smyczkowych (1969)
Ziemio miła..., kantata na głos i orkiestrę [sł. A. Gołubiew] (1969)
Aarhus music na kwintet dęty (1970)
Concerto for Strings (1971-75)
Trzy szkice na harfę (1972)
Connections for chamber ensemble (1972)
Proporzioni III per violino, violoncello e pianoforte (arpa) (1977)
Musica concertante per violbasso e orchestra (1977)
Piernikiana per tuba (1977)
Trio per oboe, clarinetto e fagotto (1978)
Mała symfonia B-A-C-H na fortepian i orkiestrę symfoniczną (1979-81)
Take the Game... dla 6 perkusistów (1981)
Alice’s Unknown Adventures in the Fairy Land of Percussion dla jednego perkusisty (1981)
D. P’s Five Ghoulish Dreams na saksofon altowy solo (1985)
Inside? - Outside? na klarnet basowy i kwartet smyczkowy (1987)
Toccata e corale Bolesław Woytowicz in memoriam [wersja I] na organy (1988)
Dialogi na 4 ręce i 4 nogi na fortepian na 4 ręce (1988)
Elegia na śmierć przyjaciela na klarnet i fortepian (1989)
Toccata e corale [wersja II] na fortepian (1990)
Symfonia rytuałów na kwartet smyczkowy (1991-96)
Głowa Meduzy I na 1-3 flety proste (1992)
Invocationi na 2 gitary (1992)
Głowa Meduzy II na 1-3 flety in C (1993)
Dyptyk I na chór mieszany (1993)
Dyptyk II na 16 saksofonów (1993)
Gerard Hoffnung's Six Unpublished Drawings na kwartet saksofonowy (1994)
Fanfary na flet, klarnet, skrzypce, altówkę, wiolonczelę i fortepian (1994)
Sygnały na 4 trąbki i 4 kotły (1994)
W stronę Małego Księcia na flet i gitarę (1995)
Trzy preludia na fortepian (1996)
Suita zakopiańska na ustnik stroikowy (1996)
Meduzy sen o Pegazie I na róg i flet prosty (1997)
Meduzy sen o Pegazie II na róg i flet in C (1997)
Miserere na 12-głosowy mieszany chór solistów (1997)
Chaconne-Fantaisie na skrzypce solo (1997)
Bagattellae di Dahlem II per flauto e pianoforte (1998)
Oberek nr 1 na gitarę (1998)
Drei Liebeslieder na baryton i fortepian (1998)
Oberek nr 2 na gitarę (1998)
Oberek nr 3 na gitarę (1998)
Hautbois mon amour na obój solo, 2 harfy, kotły i orkiestrę smyczkową (1999)
Petite suite na organy (2000)
Gloria na 3 soprany i 3 alty (2000)
Posejdon i Meduza na 2 flety piccolo, flet altowy, krotale i flet basowy (2001)
Agnesissimo africanissimo na marimbę (2001)
Start
O nas
Nasze projekty
Encyklopedia
Kalendarz wydarzeń
Nasze patronaty
Szukaj
