skrzypek, kompozytor i pedagog; ur. 10 lipca 1835, Lublin; zm. 31 marca 1880, Moskwa. Jego ojciec Tadeusz był znanym chirurgiem, matka Regina, córka warszawskiego mecenasa sztuki Józefa Wolffa, pianistką. Dom Wieniawskich odwiedzali wybitni artyści, tu odbywały się koncerty, spotkania literackie i dyskusje. Zaważyło to nie tylko na późniejszej drodze życiowej Henryka Wieniawskiego, ale także dwóch jego braci, z których starszy, Julian (pseudonimem Jordan), został pisarzem i publicystą, natomiast młodszy, Józef, poświęcił się karierze pianistycznej.
W wieku pięciu lat Henryk rozpoczal naukę gry na skrzypcach pod kierunkiem Jana Hornziela, ucznia Ludwika Spohra, następnie w tajniki gry na tym instrumencie wprowadzał go Stanisław Serwaczyński, koncertmistrz Opery Budapesztańskiej. W 1843, mając osiem lat, wyjechał do Paryża, gdzie studiował pod kierunkiem Lamberta-Josepha Massarta w Konserwatorium Paryskim, będąc stypendystą cara Mikołaja I. Konserwatorium ukończył jako 11-letni chłopiec w 1846 uzyskując Premier Prix jako najmłodszy laureat w klasie skrzypiec. Po studiach koncertował w Rosji, występował na dworze carskim w Petersburgu, w miastach nadbałtyckich i w Wilnie, gdzie poznał Stanisława Moniuszkę. Koncertując w Niemczech nawiązał znajomość z Karolem Lipińskim, u którego pobierał lekcje prywatne. W 1849 udał się ponownie do Paryża, gdzie w Konserwatorium pod kierunkiem Hipolita Colleta podjął studia kompozycji, które ukończył z wyróżnieniem w następnym roku.
W 1850 rozpoczął, wraz z bratem Józefem, działalność koncertową, występując początkowo we wszystkich większych miastach carskiego imperium, następnie w wielu krajach europejskich, wszędzie wzbudzając nieopisany entuzjazm. Współpracę z bratem zakończył w 1855. Po wielu dalszych sukcesach (w Paryżu, Brukseli, Dreźnie, Londynie i in.) przeniósł się do Rosji i w 1860 otrzymał tytuł Solisty jego imperatorskiej mości, co się wiązało z pełnieniem funkcji solisty w Dyrekcji Teatrów Imperatroskich oraz wykładaniem w Szkole Teatralnej. Został również członkiem Rosyjskiego Towarzystwa Muzycznego: występował jako solista podczas koncertów, kierował kwartetem Towarzystwa, uczył gry na skrzypcach w tzw. klasach muzycznych Towarzystwa, przekształconych w 1862 w Konserwatorium Petersburskie. Według najnowszych danych pracował na stanowisku profesora klasy skrzypiec i zespołów kameralnych w latach 1862 - 1866. Tu swoją kilkuletnią owocną działalnością pedagogiczną stworzył zalążek petersburskiej szkoły skrzypcowej, rozwiniętej przez Leopolda Auera we wspaniałą szkołę rosyjską. Każdego roku przez co najmniej 4 miesiące koncertował w innych krajach Europy.
W 1872, po 12 latach, opuścił Rosję i udał się z Antonim Rubinsteinem na wielkie tournée koncertowe po Stanach Zjednoczonych. W ciągu 8 miesięcy artyści dali 215 koncertów. Wieniawski pozostał w Ameryce do 1874, koncertując m. in. w Kalifornii. Po powrocie do Europy w 1874 podjął pracę pedagogiczną w konserwatorium w Brukseli, jako następca chorego Henriego Vieuxtempsa i kontynuował ją do września 1877; wśród jego prywatnych uczniów był Eugène Ysaÿe. Henryk Wieniawski był zapraszany do współpracy przez znanych wykonawców i prestiżowe instytucje koncertowe. W 1879 ciężko już chory artysta wyruszył w kolejne tournée do Rosji. Zmarł w Moskwie, w domu mecenaski sztuki Nadieżdy von Meck, zaprzyjaźnionej z Piotrem Czajkowskim. Pochowany został w Warszawie na cmentarzu Powązkowskim. W manifestacyjnym pogrzebie uczestniczyło 40 tysięcy osób.

Od 1935 roku odbywa się co 5 lat (z wyjątkiem okresu okupacji) Międzynarodowy Konkurs Skrzypcowy im. Henryka Wieniawskiego – w 1935 w Warszawie, zaś od 1952 w Poznaniu. Nieprzerwanie od 1960 działa w Poznaniu Towarzystwo Muzyczne im. Henryka Wieniawskiego. Jest ono inicjatorem i współorganizatorem Międzynarodowego Konkursu Lutniczego im. Wieniawskiego, pielęgnuje i upowszechnia pamięć o swoim patronie. Gromadzi dokumenty i pamiątki, jest wydawcą publikacji na temat jego życia i twórczości, organizuje seminaria i konferencje naukowe.
 

aktualizacja: marzec 2016 (Wiktoria Antonczyk)

Grand caprice fantastique sur un thème original na skrzypce i fortepian, op. 1 (1846/1847)
Allegro de sonate, presto pour violon et piano concertant op. 2 (1848)
Rondo Russe na skrzypce i fortepian (1848)
Wielki duet na tematy hymnu rosyjskiego A. Lwowa na skrzypce i fortepian (1850)
Grand duo concertant na skrzypce i fortepian (1851)
Kujawiak a-moll na skrzypce i fortepian (1851)
Première polonaise de concert na skrzypce i orkiestrę, D-dur op. 4 (1852)
Adagio élégiaque na skrzypce i fortepian, A-dur op. 5 (1852)
Souvenir de Moscou, deux romances russes na skrzypce i orkiestrę op. 6 (1852)
Capricio-Valse na skrzypce i fortepian, E-dur op. 7 (1852)
Grand duo polonais pour violon et piano concertant, op. 8 (1852)
Romance sans paroles et Rondo élégant na skrzypce i fortepian, op. 9 (1852)
Le Carnaval russe, improvisations et variations humoresques na skrzypce i fortepian, op. 11 (1852)
Deux mazourkas de salon: 1. La champêtre, 2. Chanson polonaise na skrzypce i fortepian, op. 12 (1853)
L’école moderne, etudes-caprices na skrzypce solo, op. 10 (1853-1854)
Fantaisie pastorale na skrzypce i fortepian, op. 13 (ok. 1853)
Koncert I na skrzypce i orkiestrę, fis-moll op. 14 (1853)
Souvenir de Posen na skrzypce i fortepian, op. 3 (1854?)
Thème original varié na skrzypce i fortepian, op. 15 (1854)
Rozumiem, pieśń na głos z fortepianem (1854)
Rêverie na altówkę i fortepian, fis-moll (1855)
Scherzo-Tarantelle na skrzypce i fortepian, g-moll op. 16 (1855)
Légende na skrzypce i orkiestrę, op. 17 (1859)
Deux mazourkas caractéristiques: 1. Obertas, 2. Le Ménétrier na skrzypce i fortepian, op. 19 (ok. 1860)
Romance d'Antoine Rubinstein (1860)
Etudes-Caprices na dwoje skrzypiec, op. 18 (1862)-Koncert II na skrzypce i orkiestrę, d-moll op. 22 (1862)
Fantaisie brillante sur „Faust” opéra de Charles Gounod na skrzypce i orkiestrę, op. 20 (1865)
Polonaise brillante na skrzypce i orkiestrę A-dur op. 21 (1870)
Souvenir de San Francisco na skrzypce i fortepian (1874)
Gigue na skrzypce i fortepian, e-moll op. 23 (ok. 1876)
Fantaisie orientale na skrzypce i fortepian, a-moll op. 24 (1876)
Zołotaja rybka (?)

Grabkowski Edmund,, Henryk Wieniawski, Interpress, Warszawa 1985

Grabkowski Edmund,, Henryk Wieniawski 1835 – 1880. Kalendarium, Towarzystwo Muzyczne im. H. Wieniawskiego, Poznań 1986

Grigorev Vladimir,, Henryk Wieniawski. Życie i twórczość, Tłum. I.Winiarska, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, Poznań 1986

Suchowiejko Renata,, Henryk Wieniawski: kompozytor na tle wirtuozowskiej tradycji skrzypcowej XIX wieku, Towarzystwo Muzyczne im. Henryka Wieniawskiego, Poznań 2005

Jazdon Andrzej,, Henryk Wieniawski. Katalog tematyczny dzieł: dzieła wszystkie, Towarzystwo Muzyczne im. Henryka Wieniawskiego, Poznań 2009

Suchowiejko Renata,, Henryk Wieniawski: wirtuoz w świetle XIX-wiecznej prasy, Towarzystwo Muzyczne im. Henryka Wieniawskiego, Poznań 2011