Bazylika Archikatedralna pw. św. Stanisława Kostki

Pod koniec XIX wieku, gdy Łódź stała się miastem przemysłowym liczącym ponad 200 tys. mieszkańców, wzrostło zapotrzebowanie na budowę nowych kościołów. Dwie parafie istniejące w Łodzi nie były w stanie zapewnić właściwej opieki duszpasterskiej swoim wiernym. Jeszcze w 1895 roku ukonstytuował się Komitet Budowy czwartego kościoła katolickiego w Łodzi. Plany i zamysły komitetu szły w kierunku budowy okazałej i reprezentacyjnej świątyni w Łodzi. W 1898 roku ogłoszono otwarty konkurs architektoniczny o zasięgu międzynarodowym. Zgłoszono 38 projektów z prawie całej Europy. Zwyciężył projekt łódzkiej spółki "Wende i Zarske". Po naniesieniu poprawek Józefa Dziekońskiego z Warszawy i Sławomira Odrzywolskiego z Krakowa, projekt został zaakceptowany. Dnia 19 maja 1901 roku poświecono plac budowy i przystąpiono do kopania i murowania fundamentów. Arcybiskup warszawski Wincenty Chościak - Popiel 16 czerwca poświęcił i wmurował kamień węgielny pod nową świątynię (dokument erekcyjny wmurowany został w fundamenty absydy kościoła, w miejscu gdzie znajduje się obecnie kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej). Budowanej świątyni nadano wezwanie św. Stanisława Kostki. Dnia 9 czerwca 1907 roku poświęcono i oddano do użytku wiernych kaplicę po północnej stronie prezbiterium (obecna zakrystia). Dnia 1 stycznia 1909 roku została powołana do istnienia parafia św. Stanisława Kostki - piąta parafia katolicka w Łodzi. W 1910 roku poza wieżą bryła świątyni była prawie gotowa. W 1912 roku poświęcono ołtarze: pw. Św. Stanisława Kostki, pw. Matki Boskiej Różańcowej i ołtarz główny pw. Przemienienia Pańskiego ufundowany przez barona Juliusza Heinzla prezesa Komitetu Budowy. We wrześniu tegoż roku poświęcono organy. Nie udało się wybudować wieży, a wyczerpanie funduszy i I wojna światowa spowodowały przerwanie prac nad jej budową. Po zakończeniu I wojny światowej Papież Benedykt XV bullą "Christi Domini" 10 grudnia 1920 roku utworzył diecezję łódzka, a kościół św. Stanisława Kostki podniósł do rangi katedry. Dnia 15 października 1922 roku katedra została konsekrowana przez biskupa Wincentego Tymienieckiego, dotychczasowego jej proboszcza. Podjął się on również dokończenia budowy wieży. W roku 1924 katedra była świadkiem objawienia się Jezusa Miłosiernego późniejszej Św. Faustynie Kowalskiej. Po wybuchu II wojny światowej do jesieni 1941 roku katedra funkcjonowała normalnie. W 1941 roku władze okupacyjne rozpoczęły politykę prześladowań kościoła rzymsko-katolickiego. Katedrę zamknięto, ograbiono i zamieniono na składnicę wojskową. Zniszczeniu uległy witraże, zrabowano największy dzwon katedry - "Zygmunt", zniszczono również pomnik ks. I. Skorupki stojący przed katedrą. Po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej przywrócono na nowo katedrę do użytku sakralnego i rozpoczęto szereg napraw oraz remontów. Z ważniejszych wydarzeń z historii powojennej katedry trzeba wymienić tragiczną datę 11 maja 1971 roku. Tego dnia około godz. 18.20 wybuchł pożar, który w ciągu kilku godzin strawił całkowicie dach katedry. Podczas pożaru w maju 1971 roku uległy znacznemu zniszczeniu organy. Ustalając plany odbudowy kościoła, podjęto decyzję o budowie nowych organów. Dzięki staraniom ówczesnego biskupa, ks. Józefa Rozwadowskiego instrument ufundowały Episkopaty Niemiec i Austrii. Zaprojektowania i budowy organów podjęła się firma Eisenbarth z Passau (Niemcy). Ostatecznie firma zbudowała dwa instrumenty dla łódzkiej katedry: wielki, 58-głosowy umiejscowiony na głównym chórze z tyłu kościoła oraz mały, 10-głosowy zbudowany na bocznym chórze przy prezbiterium. Organy wielkie na głównym chórze oddane zostały do użytku 3 września 1978 roku.
Dnia 13 czerwca 1987 roku nawiedził katedrę łódzką Ojciec Święty Jan Paweł II odbywając IV pielgrzymkę do Ojczyzny. W 1989 roku po przemianach politycznych w Polsce udało się odbudować pomnik ks. Harcmistrza Ignacego Skorupki, niegdyś stojący przed katedrą. W tym też roku Papież Jan Paweł II nadał katedrze tytuł bazyliki mniejszej, a gdy w wyniku reorganizacji kościoła w Polsce w 1992 roku diecezja łódzka została podniesiona do rangi archidiecezji, świątynia św. Stanisława Kostki stała się bazyliką archikatedralną.
Od kilku lat łódzka archikatedra organizuje wiele koncertów muzycznych, stając się tym samym lokalnym centrum kultury. Dzięki regularnym konserwacjom i przeglądom zarówno duże, jak i małe organy archikatedry utrzymywane są w bardzo dobrym stanie technicznym. W roku 2006 przebudowana została traktura registrowa dużych organów – z pneumatycznej na elektromagnetyczną – co pozwoliło na zainstalowanie pamięci kombinacji głosów typu „setzer” (512 kombinacji). Należycie utrzymane instrumenty, dobra akustyka oraz interesujące wnętrze świątyni sprzyjają organizowaniu cyklicznych koncertów muzycznych. W miesiącu październiku odbywa się festiwal muzyczny „Jesienne Dni Muzyki Organowej i Sakralnej”, prócz tego każdego miesiąca (z wyjątkiem okresu wakacji) odbywają się koncerty w ramach cyklu „Katedralne Wieczory Muzyczne”. W archikatedrze koncertowało wielu wybitnych artystów, m.in. Guy Bovet, Andrzej Chorosiński, Mirosław Pietkiewicz, Chór św. Mateusza ze Sztokholmu.
Przy łódzkiej katedrze działają także dwa chóry: Chór św. Cecylii oraz Katedralny Chór Młodych. W jedną niedzielę miesiąca do udziału w uroczystej mszy zapraszani są łódzcy muzycy. Obecnie funkcję pierwszego organisty oraz kierownika artystycznego odbywających się w katedrze koncertów sprawuje Jakub Garbacz.