Start
O nas
Nasze projekty
Encyklopedia
Kalendarz wydarzeń
Nasze patronaty
Szukaj
Fantazja polska gis-moll op. 19 (Fantazja polska na tematy oryginalne) , Paderewski Ignacy Jan
Powstanie Fantazji polskiej, w oryginale zatytułowanej Fantaisie polonaise sur des thèmes originaux, przypadło na okres największej popularności Ignacego Jana Paderewskiego jako wirtuoza fortepianu. Wychowanek słynnego Teodora Leszetyckiego, zadebiutował na scenie w Wiedniu w roku 1887. Rok później wystąpił z koncertem w Paryżu, co zapoczątkowało jego światową karierę pianistyczną. W 1890 roku koncertował w Anglii, m.in. przed królową Wiktorią, a w 1891 roku udał się w swoje pierwsze tournée po Stanach Zjednoczonych. Do Ameryki powrócił ponownie dwa lata później. W lipcu 1893 roku wyjechał wraz z synem i dalszą rodziną do Normandii. Tu, w miejscowości Yport, w krótkim czasie skomponował Fantazję polską, zadedykowaną księżnej Rachel de Brancovan. Prawykonanie kompozycji miało miejsce 4 października tego samego roku podczas festiwalu w Norwich. Partię solową grał sam Paderewski, a orkiestrę poprowadził Alberto Randegger. Dwa lata później, w czerwcu 1895 roku miało miejsce pierwsze wykonanie utworu w Warszawie, na jednym z koncertów w Dolinie Szwajcarskiej w interpretacji Henryka Melcera i orkiestry pod dyrekcją Zygmunta Noskowskiego.
Fantazję wyróżnia niezwykle bogata inwencja melodyczna – pełne rozmachu, wyraziste tematy muzyczne nawiązują do polskiej muzyki ludowej, choć kompozytor nie zastosował w utworze żadnego cytatu z autentycznego folkloru. Dwudziestokilkuminutowa kompozycja posiada budowę jednoczęściową, ale wyraźny jest w niej podział na cztery ustępy połączone głównym motywem o charakterze mazurka. Materiał melodyczny zaprezentowany na początku, w części drugiej przybiera rysy mazurkowe, w trzeciej – liryczne, a w finale przetworzony zostaje w żywiołowego krakowiaka. Wirtuozowsko potraktowanej partii solowego fortepianu towarzyszy barwna, efektowna instrumentacja.
Fantazja polska obok Koncertu fortepianowego a-moll zaliczana jest do najpopularniejszych utworów w polskiej literaturze pianistycznej. Paderewski wielokrotnie wykonywał ją podczas swoich podróży artystycznych w różnych krajach. W 1895 roku po koncertach w Nowym Jorku i Filadelfii krytycy największych dzienników wskazali, że kompozycja nie tylko przywołuje polski folklor, ale jest także symbolem całego narodu i przypomina o jego istnieniu. Recenzent „Philadelphia Inquirer” napisał:
Fantazję wyróżnia niezwykle bogata inwencja melodyczna – pełne rozmachu, wyraziste tematy muzyczne nawiązują do polskiej muzyki ludowej, choć kompozytor nie zastosował w utworze żadnego cytatu z autentycznego folkloru. Dwudziestokilkuminutowa kompozycja posiada budowę jednoczęściową, ale wyraźny jest w niej podział na cztery ustępy połączone głównym motywem o charakterze mazurka. Materiał melodyczny zaprezentowany na początku, w części drugiej przybiera rysy mazurkowe, w trzeciej – liryczne, a w finale przetworzony zostaje w żywiołowego krakowiaka. Wirtuozowsko potraktowanej partii solowego fortepianu towarzyszy barwna, efektowna instrumentacja.
Fantazja polska obok Koncertu fortepianowego a-moll zaliczana jest do najpopularniejszych utworów w polskiej literaturze pianistycznej. Paderewski wielokrotnie wykonywał ją podczas swoich podróży artystycznych w różnych krajach. W 1895 roku po koncertach w Nowym Jorku i Filadelfii krytycy największych dzienników wskazali, że kompozycja nie tylko przywołuje polski folklor, ale jest także symbolem całego narodu i przypomina o jego istnieniu. Recenzent „Philadelphia Inquirer” napisał:
„Słychać w niej wciąż głos mieszkańców pięknej polskiej ziemi. Tańczą oni nie w takt pełnego powagi menueta, nie są ubrani w jedwabie i koronki, nie zginają się w dwornych ukłonach i nie wymieniają grzeczności. Są w chłopskiej odzieży, znój długiego dnia już minął i grają skrzypce, a oni obracają się, kołyszą i suną w podskokach, zręcznie przytupując w takt muzyki, która wyraża ich proste i skromne radości. […] W powolnej części jest również melodia, która tchnie niewymownym smutkiem. Dla słuchacza jest to requiem umarłej przeszłości rodzinnego kraju kompozytora, requiem chwały minionej.” (cyt. za: Andrzej Piber Droga do sławy. Ignacy Paderewski w latach 1860-1902, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1982, s. 281)
Fantazja polska znalazła się też w repertuarze wielu znanych pianistów i orkiestr na całym świecie. Jednej z pierwszych rejestracji fonograficznych utworu, wydanej na płycie długogrającej przez Polskie Nagrania, dokonał Henryk Sztompka z Orkiestrą Symfoniczną Filharmonii Narodowej pod batutą Zbigniewa Chwedczuka (SX2106). W ostatnich latach, już na płytach CD pojawiły się nagrania w interpretacji Karola Radziwonowicza i Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach pod batutą Antoniego Wita (Polskie Nagrania PNCD105), Janiny Fialkowskiej z tą samą orkiestrą (Naxos 8.554020), Reginy Smendzianki i Orkiestry Filharmonii Krakowskiej pod dyrekcją Rolanda Badera (Koch Schwann 3-1145-2), Earla Wilda i London Symphony Orchestra pod batutą Arthura Fiedlera (Ivory Classics IC 77003), Felicji Blumental z Innsbruck Symphony Orchestra i Robertem Wagnerem w roli dyrygenta (Brana Records BR0028), Ewy Kupiec i Radio Sinfonie-Orchester Frankfurt pod kierownictwem Hugh Wolffa (Koch Schwann 36550-2), czy Iana Hobsona z Sinfonią Varsovią pod dyrekcją Jerzego Maksymiuka (Polskie Radio PRCD141).
Anna Iwanicka-Nijakowska
