Start
O nas
Nasze projekty
Encyklopedia
Kalendarz wydarzeń
Nasze patronaty
Szukaj
Koncert na fortepian i orkiestrę, Kilar Wojciech
Nad Koncertem na fortepian i orkiestrę, zamówionym przez organizatorów Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień”, Wojciech Kilar pracował zaledwie pięć miesięcy – od 23 września 1996 do 14 lutego 1997 roku. Utwór dedykowany został pierwszemu jego wykonawcy, znanemu pianiście Peterowi Jablonskiemu, który dokonał prawykonania wraz z Wielką Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia pod batutą Antoniego Wita, podczas 40. edycji festiwalu dnia 27 września 1997 roku.
Koncert wyszedł spod pióra nie tylko znakomitego kompozytora, ale także pianisty – wszak Kilar studiował grę na fortepianie w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach. Mimo dystansu do poziomu własnych umiejętności pianistycznych, artysta zawarł w utworze całą swoją wiedzę o możliwościach technicznych i brzmieniowych instrumentu. Koncert na fortepian i orkiestrę stanowi w rezultacie mistrzowską syntezę wirtuozerii, indywidualnego stylu kompozytora oraz tradycji gatunku.
Utwór posiada klasyczną, trzyczęściową budowę cykliczną, w której poszczególne części również nawiązują do znanych w historii gatunków: Preludium, Corale i Toccata. Ich układ wskazuje na zastosowanie przez kompozytora koncepcji formy finalnej, w której kulminacja przypada w zakończeniu. Wstępne, impresyjne Preludium ma charakter statyczny – jego materiał melodyczno-harmoniczny wywiedziony został zaledwie z jednego akordu (a-moll septymowy). Część druga Corale, wykonywana wolno, prawie improwizująco, w nastroju medytacji, ewokuje klimat muzyki religijnej. Służy temu również wprowadzony przez Kilara cytat znanej melodii kościelnej Benedictus, wykonywanej powszechnie w polskich kościołach podczas mszy świętej, po Komunii. W finałowej Toccacie czynnikiem dominującym jest rytm i motoryka. Część ta, zachwycająca dynamizmem i witalnością, stanowi kulminację dzieła i syntezę dotychczasowego przebiegu: w zakresie harmoniki (modalnej) i rodzaju brzmieniowości, a w centralnym jej odcinku pojawia się melodia o charakterze chorałowym. Koncert wieńczy pogodny, konsonujący akord A-dur, z którego wywiedziony został „góralski” temat, przynoszący oczekiwane rozluźnienie napięcia i dramaturgii.
Podkreślając mistrzostwo kompozycji Kilara, znany muzykolog Leszek Polony napisał:
Koncert wyszedł spod pióra nie tylko znakomitego kompozytora, ale także pianisty – wszak Kilar studiował grę na fortepianie w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach. Mimo dystansu do poziomu własnych umiejętności pianistycznych, artysta zawarł w utworze całą swoją wiedzę o możliwościach technicznych i brzmieniowych instrumentu. Koncert na fortepian i orkiestrę stanowi w rezultacie mistrzowską syntezę wirtuozerii, indywidualnego stylu kompozytora oraz tradycji gatunku.
Utwór posiada klasyczną, trzyczęściową budowę cykliczną, w której poszczególne części również nawiązują do znanych w historii gatunków: Preludium, Corale i Toccata. Ich układ wskazuje na zastosowanie przez kompozytora koncepcji formy finalnej, w której kulminacja przypada w zakończeniu. Wstępne, impresyjne Preludium ma charakter statyczny – jego materiał melodyczno-harmoniczny wywiedziony został zaledwie z jednego akordu (a-moll septymowy). Część druga Corale, wykonywana wolno, prawie improwizująco, w nastroju medytacji, ewokuje klimat muzyki religijnej. Służy temu również wprowadzony przez Kilara cytat znanej melodii kościelnej Benedictus, wykonywanej powszechnie w polskich kościołach podczas mszy świętej, po Komunii. W finałowej Toccacie czynnikiem dominującym jest rytm i motoryka. Część ta, zachwycająca dynamizmem i witalnością, stanowi kulminację dzieła i syntezę dotychczasowego przebiegu: w zakresie harmoniki (modalnej) i rodzaju brzmieniowości, a w centralnym jej odcinku pojawia się melodia o charakterze chorałowym. Koncert wieńczy pogodny, konsonujący akord A-dur, z którego wywiedziony został „góralski” temat, przynoszący oczekiwane rozluźnienie napięcia i dramaturgii.
Podkreślając mistrzostwo kompozycji Kilara, znany muzykolog Leszek Polony napisał:
„… bodaj w żadnym innym utworze Kilara antyteza lirycznego skupienia, kontemplacji, modlitwy z jednej strony, potężnej zaś, zgoła brutalnej energii, siły, dynamizmu, żywiołu życia i jego «dziania się» z drugiej – nie dochodzi do głosu w tak bezpośredni, jawny i wyostrzony sposób. Utwór ten można więc uznać za swoiste signum personae, syntezę osobowości twórczej i muzyki Wojciecha Kilara.” (Leszek Polony Kilar. Żywioł i modlitwa, PWM, Kraków 2005, s.163)
Koncert fortepianowy już w rok po prawykonaniu, w 1998 roku ukazał się na płycie CD w nagraniu Petera Jablonskiego i Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia pod dyrekcją Wojciecha Rajskiego (Koch International 52033-2). Wkrótce do swojego repertuaru włączyli kompozycję także polscy wirtuozi. W 2002 roku Koncert nagrał Janusz Olejniczak wraz z Sinfonią Varsovią pod batutą Jerzego Maksymiuka (BeArTon CDB020). W 2006 roku nakładem międzynarodowej wytwórni Naxos na płycie CD ukazała się interpretacja Waldemara Malickiego i Orkiestry Filharmonii Narodowej pod batutą Antoniego Wita (8.557813).
Anna Iwanicka-Nijakowska
