Music for Violin and Piano by Pupils of Chopin (Naxos 8.572460)

Płyta, nagrana przez polskiego skrzypka Wojciecha Proniewicza i rosyjskiego pianistę Alexandra Jakobidze-Gitmana z okazji obchodów Roku Chopinowskiego w 2010 roku, daje wyjątkową sposobność do zapoznania się z kompozycjami trzech cenionych przez Fryderyka Chopina uczniów. I choć ich nazwiska rzadko pojawiają się w programach koncertów, warto poznać muzykę artystów, którzy dostąpili zaszczytu bezpośredniego obcowania z wybitnym polskim twórcą i korzystania z jego bezcennych wskazówek dotyczących i komponowania, i interpretacji utworów.

Najmłodszy z całej trójki Carl Filtsch (1830-1845) – pianista i kompozytor, uznawany był za ulubionego i najzdolniejszego z uczniów Chopina. Pobierał u niego lekcje w Paryżu przez półtora roku – od grudnia 1841 do kwietnia 1843. Błyskotliwie rozpoczętą karierę przerwała jednak nagła choroba. Filtsch zmarł w Wenecji, mając zaledwie 15 lat. Jeszcze przed śmiercią wydane zostały drukiem jego kompozycje na fortepian, a wśród nich Romans bez słów, Barkarola i Mazurek, a potem także Impromptu Ges-dur skomponowane pod kierunkiem Chopina, Impromptu b-moll napisane dla Chopina po wyjeździe z Paryża oraz Pożegnanie Wenecji (Adieu!). Prezentowane na płycie Allegretto con variazioni nie ukazało się drukiem za życia młodego kompozytora, niewiele wiadomo także o jego genezie. Prawdopodobnie utwór powstał w Wiedniu, co sugerowałby lekki, błyskotliwy charakter.

Norweski pianista, kompozytor i pedagog Thomas Dyke Acland Tellefsen (1823-1874) przybył do Paryża w roku 1842 specjalnie, aby pobierać lekcje u Chopina. Ostatecznie został on nie tylko uczniem, ale także zaufanym przyjacielem i jednym z kopistów utworów swego mistrza. Po śmierci Chopina znacząco przyczynił się również do spopularyzowania jego twórczości (w 1860 roku w drukarni Richaulta ukazało się jego staraniem 12 tomów z utworami fortepianowymi polskiego artysty). Jako kompozytor Tellefsen pozostawił 44 opusy – muzykę fortepianową, kameralną i dwa koncerty. Pod względem stylistycznym bliskie są one kompozycjom Chopina, o czym świadczą również dwie sonaty skrzypcowe nagrane na płycie. Pierwsza z nich – Sonata G-dur op. 19 – powstała w latach 1955-56, druga – Sonata e-moll op. 37 – jedenaście lat później, około 1867 roku. Obie wyróżnia delikatna i przejrzysta faktura, piękne i liryczne tematy muzyczne (w wolnych częściach), a także ogromna emocjonalność i ekspresja o nordyckim rodowodzie, przywołująca na myśl muzykę innego słynnego norweskiego kompozytora, zwanego „Chopinem Północy” – Edwarda Griega.

Ostatni z trzech prezentowanych artystów – Karol Mikuli (1819-1897) – najaktywniejszy uczeń Chopina, podobnie jak Tellefsen zajmował się także kopiowaniem jego utworów oraz ich publikacją (w 1880 roku nakładem lipskiej drukarni wydał 17 tomów). Po śmierci swego mistrza poświęcił się całkowicie przekazywaniu wiedzy o jego muzyce i sztuce pianistycznej. Przez 30 lat wykładał w Konserwatorium we Lwowie, a w gronie jego wychowanków znaleźli się m.in. Aleksander Michałowski, Maurycy Rosenthal i Raul Koczalski. Czując się spadkobiercą tradycji chopinowskiej, w tym duchu komponował również swoje utwory. Jest autorem około 30 opusów – od kompozycji fortepianowych, poprzez kameralne aż po religijne. Nagrane przez polsko-rosyjski duet Grand Duo op. 26 powstało na początku lat 60. XIX wieku. Utwór wyróżnia niezwykła inwencja, zarówno w zakresie melodyki (liryczny, pogodny temat części drugiej, przypominający pieśni Schuberta, czy też przepełnione niezwykłą ekspresją motywy w ostatniej), jak i kształtowania faktury (gęsta i rozbudowana, zwłaszcza w finałowym Allegro appassionato). Kompozytor dedykował je wybitnemu wirtuozowi skrzypiec – Karolowi Lipińskiemu.

Anna Iwanicka-Nijakowska (2013)