Katowice | NOSPR kameralnie: Muzyka polska za mało znana

10 maja 2018 roku o godz. 19.30 w katowickiej siedzibie Narodowej Orkiestry Polskiego Radia będzie miał miejsce koncert z cyklu „Muzyka polska za mało znana”, podczas którego publiczność będzie miała możliwość usłyszeć kompozycje Szymona Laksa, Krzysztofa Pendereckiego, Kazimierza Serockiego i Zygmunta Stojowskiego w interpretacji Tomasza Hajdy, Karola Gajdy, Michała Mazurkiewicza, Zdzisława Stolarczyka i Mirelli Malorny.

Suita koncertowa na puzon i fortepian to jedna z ostatnich kompozycji Szymona Laksa, wykształconego w konserwatoriach w Warszawie i Paryżu. Twórczość Szymona Laksa włącza się do nurtu neoklasycznego. Nawiązuje do gatunków i form epoki baroku i klasycyzmu. Konstrukcja jego utworów jest jasna i klarowna, nierzadko sięga do faktury kontrapunktycznej i typowych dla neoklasycyzmu środków harmonicznych.

Do oryginalnych i chętnie wykonywanych przez puzonistów utworów należy Fantazja na puzon i fortepian Zygmunta Stojowskiego, skomponowana na początku XX wieku. Utrzymana jest w stylu neoromantycznym i operuje szeroką skalą możliwości ekspresyjnych tego instrumentu – zarówno piękną kantyleną, jak przebiegami figuracyjnymi o wydźwięku często podniosłym, a nawet triumfalnym.

Kazimierzowi Serockiemu puzoniści zawdzięczają istotne wzbogacenie repertuaru. Trzy kompozycje, które do dzisiaj należą w nim do pozycji „żelaznych”, to Koncert, Sonatina i Suita na 4 puzony. Koncert powstał dzięki wrażeniu, jakie na kompozytorze zrobił kunszt wykonawczy Juliusza Pietrachowicza. Pierwsze wykonanie nowego dzieła odbyło się w ramach koncertu dyplomowego młodego puzonisty, pod dyrekcją Witolda Rowickiego. Uznanie, z jakim spotkał się Pietrachowicz na finiszu swoich studiów, zachęciło go do zamówienia u Serockiego kolejnej kompozycji – tym razem dla całej grupy puzonowej pracującej w Filharmonii. Suita na 4 puzony złożona jest z 7 części, spośród których nieparzyste utrzymane są w nastroju żartobliwym, wywołanym cierpką harmonią, nieregularnym rytmem i zmiennym, przekornym metrum. Kompozytor z upodobaniem sięga do ludowych motywów, a w niektórych częściach (Intrada, Toccatina, Chorał, Kanon) stosuje zabiegi archaizujące. W 1954 roku Serocki dał się namówić Pietrachowiczowi na jeszcze jedną kompozycję z udziałem solowego puzonu – Sonatinę na puzon i fortepian (po 20 latach powstała też wersja na puzon z orkiestrą). Utwór stanowi kolejną próbę łączenia motywiki ludowej z nowoczesną harmonią. Ma charakter wybitnie wirtuozowski, wykorzystuje atuty puzonu jako instrumentu solowego, jednak znaczącą rolę odgrywa w nim także partia towarzysząca.

Tuba, w orkiestrze dołączana z reguły do grupy puzonów, również nie należy do instrumentów często wykorzystywanych w funkcji solistycznej, chociaż wydaje się, że w muzyce ostatniego półwiecza narastają tendencje w kierunku doceniania jej wirtuozowskich możliwości. W tym czasie powstało też nieco utworów na tubę solo, do których należy skomponowane przez Krzysztofa Pendereckiego w 1980 roku Capriccio. Podtytuł utworu, dedykowanego wybitnemu polskiemu tubiście, Zdzisławowi Piernikowi – Scherzo alla polacca – jest zapewne aluzją do jednej z nowel filmu w reż. Andrzeja Munka pt. Eroika. W przekonaniu tym utwierdza heroikomiczny nastrój kompozycji i jej zamysł przeciwstawienia lekkiej, ruchliwej figuracji, z odległymi skokami w melodii, trylami i glissandami skojarzeniom, które w naturalny sposób wywołują w nas masywne gabaryty tego instrumentu. Mocno ograniczony krąg wykonawców, którzy są w stanie sprostać wymaganiom technicznym tej kompozycji, rozszerza się nieco dzięki przyswojeniu jej przez puzonistów basowych.

Patronat medialny nad koncertami NOSPR objęło Polskie Centrum Informacji Muzycznej POLMIC.

Szczegółowy program – na stronie: http://www.nospr.org.pl