Start
O nas
Nasze projekty
Encyklopedia
Kalendarz wydarzeń
Nasze patronaty
Szukaj
Lissa Zofia
Lissa Zofia
-
Muzykolog
Po wybuchu II wojny światowej pracowała w radiu lwowskim. W 1940 objęła funkcję dziekana wydziału teorii muzyki w lwowskim konserwatorium. W 1941, po ataku wojsk hitlerowskich na Lwów, znalazła się w Namanganie (Uzbekistan), gdzie pracowała jako nauczyciel w technikum muzycznym. Jako jedna z pierwszych wstąpiła w 1943 do Związku Patriotów Polskich. Przebywając w Moskwie zajęła się organizowaniem koncertów w radiu, wydawaniem śpiewników i wydawnictw nutowych, pisaniem recenzji z koncertów muzyki polskiej. Opracowała i wydała zbiory: Śpiewnik dzieci polskich w ZSRR (1944), Śpiewnik żołnierza polskiego (1944), Piosenki i gry dla polskich przedszkoli w ZSRR (1945). Po wojnie pozostała w Moskwie, gdzie objęła funkcję attaché kulturalnego ambasady polskiej.
W 1947 powróciła do Warszawy i objęła stanowisko wicedyrektora Departamentu Muzyki w Ministerstwie Kultury i Sztuki. Zajęła się działalnością naukową oraz organizowaniem życia muzycznego. W 1947 uzyskała habilitację na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W 1948 zorganizowała Zakład Muzykologii na Uniwersytecie Warszawskim i została jego kierownikiem. W 1951 otrzymała tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1957 - profesora zwyczajnego. W latach 1958-75 pełniła funkcję dyrektora Instytutu Muzykologii UW. Pod jej kierownictwem odbyło się wiele sesji muzykologicznych, m.in. sesja Prokofiewowska (1959), pierwszy międzynarodowy kongres Chopinowski (1960) oraz sesja poświęcona twórczości Karola Szymanowskiego (1962). Zainicjowała organizowanie festiwalu „Musica Antiqua Europae Orientalis” w Bydgoszczy (1963) oraz towarzyszącego mu międzynarodowego kongresu muzykologicznego, któremu przewodniczyła. W 1966 - wspólnie z Hieronimem Feichtem - zorganizowała ośrodek dokumentacji i inwentaryzacji dawnej muzyki polskiej, którego działalność umożliwiła wydawanie serii „Antiquitates Musicae in Polonia”.
Już w okresie studiów związała się ze środowiskami lewicowymi i później – z racji swoich poglądów politycznych czynnie uczestniczyła w dyskusji ideologicznej dotyczącej estetyki i metodologii estetyki marksistowskiej w muzykologii.
Była członkiem zarządu (1947-48) oraz wiceprezesem (1949-54) Związku Kompozytorów Polskich. Z jej inicjatywy Związek Kompozytorów Polskich przyjął do swego grona muzykologów oraz powstało Koło Młodych ZKP. Była członkiem prezydium Międzynarodowego Towarzystwa Muzykologicznego (1965-77). W 1955 została członkiem-korespondentem Akademie der Künste w Berlinie, w 1963 - Sächsische Akademie der Wissenschaften w Lipsku, w 1972 - Akademie der Wissenschaften und der Literatur w Moguncji.
Za swoją działalność naukową została uhonorowana: Nagrodą Związku Kompozytorów Polskich (1950), Nagrodą państwową II stopnia (1953), Nagrodą Komitetu do spraw Radia i Telewizji (1966), Srebrnym medalem na Biennale w Wenecji (1969), Nagrodą Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego I stopnia (1965 i 1977) oraz II stopnia (1971 i 1976) i Nagrodą International Music Council (1979).
Twórczość
Zofia Lissa wprowadziła do polskiego piśmiennictwa muzykologicznego nowe podejście do wielu problemów: zrywała z autonomicznym podejściem do utworu muzycznego, rozważała zjawiska muzyczne w ich wzajemnych związkach i podkreślała społeczną funkcję muzyki.
Publikacje
książki
Zarys nauki o muzyce, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Lwów 1934
Muzyka i film. Studium z pogranicza ontologii, estetyki i psychologii muzyki filmowej, Księgarnia Lwowska, Lwów 1937
Zarys nauki o muzyce, PWM [wyd. II zmienione], Kraków 1948
Uwagi o metodzie. Z zagadnień metodologicznych współczesnej muzykologii, PIS, Warszawa 1950
Zarys nauki o muzyce, PWM [wyd. III zmienione], Kraków 1952
Muzykologia polska na przełomie. Rozprawy i artykuły naukowo-krytyczne (pisane w latach 1947-1951), PWM, Kraków 1952
Niektóre zagadnienia estetyki muzycznej w świetle artykułów Józefa Stalina o marksizmie w językoznawstwie, Kraków 1952
Muzyka polskiego Odrodzenia, [współautor: Józef M. Chomiński], PIW, Warszawa 1953
O specyfice muzyki, PWM [odbitka], Kraków 1953
Podstawy estetyki muzycznej, część 1: Zagadnienia ogólne, część 2: Leninowska teoria odbicia a estetyka muzyczna, część 3: Zagadnienia estetyki muzycznej, cześć 4: O specyfice muzyki, PWN, Warszawa 1953
Fragen der Musikästhetik. Einige Probleme der Musikästhetik im Lichte der Arbeit J. W. Stalins „Der Marxismus und die Fragen der Sprachwissenschaft”, Henschelverlag, Berlin 1954
Muzyka polskiego Odrodzenia, Czytelnik [wyd. II], Warszawa 1954
O obiektywności praw w marksistowskiej historii i teorii muzyki, PWM, Kraków 1954
„Bunt żaków” Tadeusza Szeligowskiego, PWM, Kraków 1955
Historia muzyki rosyjskiej, PWM, Kraków 1955
Niektóre zagadnienia estetyki muzycznej w świetle artykułów Józefa Stalina o marksizmie w językoznawstwie, [tłumaczenie japońskie], Saniti Senobe, Tokio 1956
O specyfice muzyki, [wersja niemiecka rozszerzona: Über das Spezifische der Musik], Henschelverlag, Berlin 1957
„Bunt żaków” Tadeusza Szeligowskiego, PWM [wyd. II rozszerzone], Kraków 1957
Muzyka wokalna w pierwszej połowie XVII wieku, [współautor: Włodzimierz Poźniak], w: Historia muzyki powszechnej, tom 1 (pod red. Józefa M. Chomińskiego, Zofii Lissy), PWM, Kraków 1957
Niektóre zagadnienia estetyki muzycznej w świetle artykułów Józefa Stalina o marksizmie w językoznawstwie, [tłumaczenie chińskie], Pekin 1962
Estetyka muzyki filmowej, PWM, Kraków 1964
Estetyka muzyki filmowej, [wersja niemiecka: Ästhetik der Filmmusik], Henschelverlag, Berlin 1965
Szkice z estetyki muzycznej, [zbiór studiów z lat 1938-64], Kraków 1965
Zarys nauki o muzyce, PWM [wyd. IV rozszerzone], Kraków 1966
Szkice z estetyki muzycznej, [wersja niemiecka: Aufsätze zur Musikästhetik], Henschelverlag, Berlin 1969
Polonica beethovenowskie, PWM, Kraków 1970
Studia nad twórczością Fryderyka Chopina, PWM, Kraków 1970
Wstęp do muzykologii, PWN, Warszawa 1970
Szkice z estetyki muzycznej, [wersja węgierska poszerzona: Zene és csend. Zeneesztétikai tanulmányok (Muzyka i cisza. Szkice z estetyki muzycznej)], Gondolat, Budapest 1973
Wstęp do muzykologii, PWN [wydanie nowe rozszerzone], Warszawa 1974
Nowe szkice z estetyki muzycznej, [zbiór studiów z lat 1968-73], PWM, Kraków 1975
Nowe szkice z estetyki muzycznej, [wersja niemiecka: Neue Aufsätze zur Musikästhetik], Heinrichshofen`s Verlag, Wilhelmshaven 1975
Zarys nauki o muzyce, Ad Oculos [wyd. VI], Warszawa – Rzeszów 2007
artykuły
Rola kojarzeń w percepcji dzieł muzycznych, „Materiały do Studiów i Dyskusji”, s. 112-159
O słuchaniu i rozumieniu utworów muzycznych. (Z zagadnień psychologii muzyki.), „Wiedza i Życie” 1937 nr 6
O słuchaniu i rozumieniu utworów muzycznych, „Ruch Muzyczny” 1947 nr 19/20, s. 2-6
O słuchaniu i rozumieniu utworów muzycznych, „Ruch Muzyczny” 1947 nr 21, s. 6-10
O słuchaniu i rozumieniu utworów muzycznych, w: Szuman Stefan, Lissa Zofia, Jak słuchać muzyki, Centralny Instytut Kultury, Warszawa 1948
Leninowska teoria odbicia a estetyka muzyczna, „Materiały do Studiów i Dyskusji” 1950 [numer specjalny], s. 95-159
Uwagi o metodzie marksistowskiej w muzykologii, w: Księga pamiątkowa ku czci Prof. Adolfa Chybińskiego, PWM, Kraków 1950
Uwagi o metodzie marksistowskiej w muzykologii, w: Księga pamiątkowa ku czci Prof. Adolfa Chybińskiego, PWM [odbitka], Kraków 1951
Uwagi o metodzie marksistowskiej w muzykologii, [przedruk w:] Lissa Zofia, Muzykologia polska na przełomie, PWM,, Kraków 1952
Leninowska teoria odbicia a estetyka muzyczna, w: Podstawy estetyki muzycznej, część 2, PWN, Warszawa 1953
Niektóre zagadnienia estetyki muzycznej w świetle artykułów Józefa Stalina o marksizmie w językoznawstwie, „Studia Muzykologiczne” I 1953, s. 11-154
Muzyka polskiego Odrodzenia, [wersja skrócona], „Muzyka” 1953 nr 11/12, s. 5-25
O obiektywności praw w marksistowskiej historii i teorii muzyki, „Materiały do Studiów i Dyskusji” 1953 nr 1, s. 121-165
O specyfice muzyki, „Studia Muzykologiczne” II 1953, s. 7-132
O specyfice muzyki, w: Podstawy estetyki muzycznej, część 4, PWN, Warszawa 1953
Muzyka polskiego Odrodzenia, [przedruk, wyd. poprawione], „Studia Muzykologiczne”, tom 3, 1954, s. 138-252
O obiektywności praw w marksistowskiej historii i teorii muzyki, „Studia Muzykologiczne” III 1954, s. 7-112
Problemy stylu narodowego muzyki Chopina, Materiały Dyskusyjne Komisji Naukowej Obchodu Roku Mickiewiczowskiego, Sekcja Historii Sztuki. Polska Akademia Nauk, Warszawa 1955
Koncert na orkiestrę Witolda Lutosławskiego (szkic analityczny), „Muzyka” 1955 nr 3/4, s. 25-52
Problemy polskiego stylu narodowego w twórczości Chopina, „Rocznik Chopinowski” 1956, s. 96-170
Koncert na orkiestrę Witolda Lutosławskiego (szkic analityczny), „Studia Muzykologiczne”, tom 5, 1956, s. 196-299
Problemy stylu narodowego muzyki Chopina, [wersja francuska: Du style national des oeuvres de Chopin], „Annales Chopin” 1957, s. 100-178
Historia i teoria muzyki [w PRL], w: Kultura muzyczna Polski Ludowej. 1944-1955 (pod red. Józefa M. Chomińskiego, Zofii Lissy), PWM, Kraków 1957
Muzyka filmowa [w PRL], w: Kultura muzyczna Polski Ludowej. 1944-1955 (pod red. Józefa M. Chomińskiego, Zofii Lissy), PWM, Kraków 1957
Muzyka od czasów najdawniejszych do końca XI wieku, w: Historia muzyki powszechnej (pod red. Józefa M. Chomińskiego, Zofii Lissy, Stefanii Łobaczewskiej), tom 1, PWM, Kraków 1957
Muzyka rosyjska, czeska i węgierska [do renesansu włącznie], w: Historia muzyki powszechnej (pod red. Józefa M. Chomińskiego, Zofii Lissy, Stefanii Łobaczewskiej), tom 1, PWM, Kraków 1957
Muzyka symfoniczna [w PRL], w: Kultura muzyczna Polski Ludowej. 1944-1955 (pod red. Józefa M. Chomińskiego, Zofii Lissy), PWM, Kraków 1957
Walka o nowe oblicze polskiej kultury muzycznej, w: Kultura muzyczna Polski Ludowej. 1944-1955 (pod red. Józefa M. Chomińskiego, Zofii Lissy), PWM, Kraków 1957
Muzyka polskiego Odrodzenia, w: Odrodzenie w Polsce, tom 5: Historia sztuki,, Warszawa 1958
Muzyka polskiego Odrodzenia, [wersja w języku rosyjskim: Muzyka pol`skogo Vozroždenija], w: Izbrannye stat`i pol`skich muzykovedov 2, Moskwa 1958
Rozważania o stylu narodowym w muzyce na materiale twórczości Karola Szymanowskiego, w: Z życia i twórczości Karola Szymanowskiego (pod red. Józefa M. Chomińskiego), PWM, Kraków 1960
Integracja rytmiczna w „Suicie scytyjskiej” Sergiusza Prokofiewa, w: O twórczości Sergiusza Prokofiewa, Studia i materiały z Sesji Naukowej, PWM, Kraków 1962
Über die Verbindungen zwischen der Harmonik von A.N. Skriabin und der Harmonik von F. Chopin, w: The Book of the First International Musicological Congress Devoted to the Works of Frederik Chopin. 16th-22nd February 1960 (ed. by Zofia Lissa), Polish Scientific Publishers, Warszawa 1963
Über die Verbindungen zwischen der Harmonik von A.N. Skriabin und der Harmonik von F. Chopin, [wersja rosyjska: Šopen i Skrjabin], w: Russko-pol`skie muzykal`nye svjazi, Moskwa 1963
Karol Szymanowski, w: Polish Music (ed. by Stefan Jarociński), Warszawa 1965
Muzyka rosyjska [baroku i klasycyzmu], w: Historia muzyki powszechnej (pod red. Józefa M. Chomińskiego, Zofii Lissy, Stefanii Łobaczewskiej), tom 2, PWM,, Kraków 1965
Polish Romanticism and Neo-Romanticism, w: Polish Music (ed. by Stefan Jarociński), Warszawa 1965
Problema vremeni v muzykal`nom proizvedenii, w: Intonacija i muzykal`nyj obraz, Moskwa 1965
Muzyka polska w latach 1945-1956, w: Polska współczesna kultura muzyczna. 1944-1964 (pod red. Elżbiety Dziębowskiej), PWM, Kraków 1968
O istocie dzieła muzycznego, „Muzyka” 1968 nr 1, s. 3-30
O istocie dzieła muzycznego, [wersja niemiecka: Über das Wesen des Musikwerkes], „Die Musikforschung” 1968 nr 2, s. 157-182
Koncert na orkiestrę Witolda Lutosławskiego (szkic analityczny, [tłumaczenie niemieckie: Witold Lutosławskis Konzert für Orchester], w: Zur musikalischen Analyse, Darmstadt 1974
Literatura
Dziębowska Elżbieta, Profesor Zofii Lissy prace i zasługi, w: Studia musicologica. Aesthetica – theoretica – historica. Księga pamiątkowa Zofii Lissy (pod red. Elżbiety Dziębowskiej, Zofii Helman, Danuty Idaszak, Adama Neuera), PWM, Kraków 1979
Mrygoniowa Ewa, Bibliografia prac prof. dr Zofii Lissy, w: Studia musicologica. Aesthetica – theoretica – historica. Księga pamiątkowa Zofii Lissy (pod red. Elżbiety Dziębowskiej, Zofii Helman, Danuty Idaszak, Adama Neuera),, PWM, Kraków 1979
Dziębowska Elżbieta, Zofia Lissa (19 X 1908-26 III 1980), „Muzyka” 1980 nr 4, s. 9-13
Helman Zofia, Zofia Lissa (1908-1980), „Zeitschrift für Musikpädagogik“ 1982 nr 18
Helman Zofia, Zofia Lissa (1908-1980), w: Polish Musicological Studies, t. 2 (pod red. Zofii Chechlińskiej, Jana Stęszewskiego), Kraków 1986
Lissa Zofia, w: Encyklopedia Muzyki (pod red. Andrzeja Chodkowskiego), PWN, Warszawa 1995
Dziębowska Elżbieta, Lissa Zofia, w: Encyklopedia Muzyczna PWM (część biograficzna pod red. Elżbiety Dziębowskiej), t. „klł”, PWM, Kraków 1997
Lissa Zofia, w: Encyklopedia Muzyki (pod red. Andrzeja Chodkowskiego), PWN (wyd. drugie poprawione), Warszawa 2001
