Przejdź do głównej treści

Lissa Zofia

Lissa Zofia

  • muzykolog
muzykolog; ur. 19 października 1908, Lwów; zm. 26 marca 1980, Warszawa. Studiowała fortepian oraz teorię muzyki w konserwatorium we Lwowie. Następnie podjęła studia muzykologiczne u Adolfa Chybińskiego na Uniwersytecie im. Jana Kazimierza we Lwowie (1924-29), gdzie studiowała również filozofię u Kazimierza Twardowskiego i Romana Ingardena oraz uczęszczała na wykłady z psychologii i historii sztuki. Tytuł doktora uzyskała w 1929 na podstawie pracy O harmonice Aleksandra Skriabina. W następnych latach uczyła teorii muzyki w konserwatorium im. Karola Szymanowskiego oraz w szkole muzycznej im. Fryderyka Chopina we Lwowie, a także prowadziła badania nad muzykalnością dzieci i młodzieży w Instytucie Psychologii we Lwowie.
Po wybuchu II wojny światowej pracowała w radiu lwowskim. W 1940 objęła funkcję dziekana wydziału teorii muzyki w lwowskim konserwatorium. W 1941, po ataku wojsk hitlerowskich na Lwów, znalazła się w Namanganie (Uzbekistan), gdzie pracowała jako nauczyciel w technikum muzycznym. Jako jedna z pierwszych wstąpiła w 1943 do Związku Patriotów Polskich. Przebywając w Moskwie zajęła się organizowaniem koncertów w radiu, wydawaniem śpiewników i wydawnictw nutowych, pisaniem recenzji z koncertów muzyki polskiej. Opracowała i wydała zbiory: Śpiewnik dzieci polskich w ZSRR (1944), Śpiewnik żołnierza polskiego (1944), Piosenki i gry dla polskich przedszkoli w ZSRR (1945). Po wojnie pozostała w Moskwie, gdzie objęła funkcję attaché kulturalnego ambasady polskiej.
W 1947 powróciła do Warszawy i objęła stanowisko wicedyrektora Departamentu Muzyki w Ministerstwie Kultury i Sztuki. Zajęła się działalnością naukową oraz organizowaniem życia muzycznego. W 1947 uzyskała habilitację na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W 1948 zorganizowała Zakład Muzykologii na Uniwersytecie Warszawskim i została jego kierownikiem. W 1951 otrzymała tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1957 - profesora zwyczajnego. W latach 1958-75 pełniła funkcję dyrektora Instytutu Muzykologii UW. Pod jej kierownictwem odbyło się wiele sesji muzykologicznych, m.in. sesja Prokofiewowska (1959), pierwszy międzynarodowy kongres Chopinowski (1960) oraz sesja poświęcona twórczości Karola Szymanowskiego (1962). Zainicjowała organizowanie festiwalu „Musica Antiqua Europae Orientalis” w Bydgoszczy (1963) oraz towarzyszącego mu międzynarodowego kongresu muzykologicznego, któremu przewodniczyła. W 1966 - wspólnie z Hieronimem Feichtem - zorganizowała ośrodek dokumentacji i inwentaryzacji dawnej muzyki polskiej, którego działalność umożliwiła wydawanie serii „Antiquitates Musicae in Polonia”.
Już w okresie studiów związała się ze środowiskami lewicowymi i później – z racji swoich poglądów politycznych czynnie uczestniczyła w dyskusji ideologicznej dotyczącej estetyki i metodologii estetyki marksistowskiej w muzykologii.
Była członkiem zarządu (1947-48) oraz wiceprezesem (1949-54) Związku Kompozytorów Polskich. Z jej inicjatywy Związek Kompozytorów Polskich przyjął do swego grona muzykologów oraz powstało Koło Młodych ZKP. Była członkiem prezydium Międzynarodowego Towarzystwa Muzykologicznego (1965-77). W 1955 została członkiem-korespondentem Akademie der Künste w Berlinie, w 1963 - Sächsische Akademie der Wissenschaften w Lipsku, w 1972 - Akademie der Wissenschaften und der Literatur w Moguncji.
Za swoją działalność naukową została uhonorowana: Nagrodą Związku Kompozytorów Polskich (1950), Nagrodą państwową II stopnia (1953), Nagrodą Komitetu do spraw Radia i Telewizji (1966), Srebrnym medalem na Biennale w Wenecji (1969), Nagrodą Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego I stopnia (1965 i 1977) oraz II stopnia (1971 i 1976) i Nagrodą International Music Council (1979).

Twórczość

Jej szerokie zainteresowania naukowe obejmowały historię i teorię muzyki, historię estetyki muzycznej, metodologię historii i teorii muzyki, historię współczesnej muzyki polskiej. Była autorką pierwszej polskiej pracy o muzyce filmowej Muzyka i film (1937). Obecnie jej prace są w dużej części świadectwem epoki, w której powstały, a ich charakter wzbudza kontrowersje, ponieważ jej praca naukowa i podejście metodologiczne oparte były na koncepcjach estetyczno-filozoficznych ideologii marksistowskiej. Bibliografia jej prac obejmuje prawie 600 pozycji, w tym kilkanaście książek, kilkadziesiąt rozpraw i kilkaset artykułów, z których wiele przetłumaczonych zostało na języki obce.
Zofia Lissa wprowadziła do polskiego piśmiennictwa muzykologicznego nowe podejście do wielu problemów: zrywała z autonomicznym podejściem do utworu muzycznego, rozważała zjawiska muzyczne w ich wzajemnych związkach i podkreślała społeczną funkcję muzyki.

Publikacje

książki

Zarys nauki o muzyce, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Lwów 1934

Muzyka i film. Studium z pogranicza ontologii, estetyki i psychologii muzyki filmowej, Księgarnia Lwowska, Lwów 1937

Zarys nauki o muzyce, PWM [wyd. II zmienione], Kraków 1948

Uwagi o metodzie. Z zagadnień metodologicznych współczesnej muzykologii, PIS, Warszawa 1950

Zarys nauki o muzyce, PWM [wyd. III zmienione], Kraków 1952

Muzykologia polska na przełomie. Rozprawy i artykuły naukowo-krytyczne (pisane w latach 1947-1951), PWM, Kraków 1952

Niektóre zagadnienia estetyki muzycznej w świetle artykułów Józefa Stalina o marksizmie w językoznawstwie, Kraków 1952

Muzyka polskiego Odrodzenia, [współautor: Józef M. Chomiński], PIW, Warszawa 1953

O specyfice muzyki, PWM [odbitka], Kraków 1953

Podstawy estetyki muzycznej, część 1: Zagadnienia ogólne, część 2: Leninowska teoria odbicia a estetyka muzyczna, część 3: Zagadnienia estetyki muzycznej, cześć 4: O specyfice muzyki, PWN, Warszawa 1953

Fragen der Musikästhetik. Einige Probleme der Musikästhetik im Lichte der Arbeit J. W. Stalins „Der Marxismus und die Fragen der Sprachwissenschaft”, Henschelverlag, Berlin 1954

Muzyka polskiego Odrodzenia, Czytelnik [wyd. II], Warszawa 1954

O obiektywności praw w marksistowskiej historii i teorii muzyki, PWM, Kraków 1954

„Bunt żaków” Tadeusza Szeligowskiego, PWM, Kraków 1955

Historia muzyki rosyjskiej, PWM, Kraków 1955

Niektóre zagadnienia estetyki muzycznej w świetle artykułów Józefa Stalina o marksizmie w językoznawstwie, [tłumaczenie japońskie], Saniti Senobe, Tokio 1956

O specyfice muzyki, [wersja niemiecka rozszerzona: Über das Spezifische der Musik], Henschelverlag, Berlin 1957

„Bunt żaków” Tadeusza Szeligowskiego, PWM [wyd. II rozszerzone], Kraków 1957

Muzyka wokalna w pierwszej połowie XVII wieku, [współautor: Włodzimierz Poźniak], w: Historia muzyki powszechnej, tom 1 (pod red. Józefa M. Chomińskiego, Zofii Lissy), PWM, Kraków 1957

Niektóre zagadnienia estetyki muzycznej w świetle artykułów Józefa Stalina o marksizmie w językoznawstwie, [tłumaczenie chińskie], Pekin 1962

Estetyka muzyki filmowej, PWM, Kraków 1964

Estetyka muzyki filmowej, [wersja niemiecka: Ästhetik der Filmmusik], Henschelverlag, Berlin 1965

Szkice z estetyki muzycznej, [zbiór studiów z lat 1938-64], Kraków 1965

Zarys nauki o muzyce, PWM [wyd. IV rozszerzone], Kraków 1966

Szkice z estetyki muzycznej, [wersja niemiecka: Aufsätze zur Musikästhetik], Henschelverlag, Berlin 1969

Polonica beethovenowskie, PWM, Kraków 1970

Studia nad twórczością Fryderyka Chopina, PWM, Kraków 1970

Wstęp do muzykologii, PWN, Warszawa 1970

Szkice z estetyki muzycznej, [wersja węgierska poszerzona: Zene és csend. Zeneesztétikai tanulmányok (Muzyka i cisza. Szkice z estetyki muzycznej)], Gondolat, Budapest 1973

Wstęp do muzykologii, PWN [wydanie nowe rozszerzone], Warszawa 1974

Nowe szkice z estetyki muzycznej, [zbiór studiów z lat 1968-73], PWM, Kraków 1975

Nowe szkice z estetyki muzycznej, [wersja niemiecka: Neue Aufsätze zur Musikästhetik], Heinrichshofen`s Verlag, Wilhelmshaven 1975

Zarys nauki o muzyce, Ad Oculos [wyd. VI], Warszawa – Rzeszów 2007

artykuły

Rola kojarzeń w percepcji dzieł muzycznych, „Materiały do Studiów i Dyskusji”, s. 112-159

O słuchaniu i rozumieniu utworów muzycznych. (Z zagadnień psychologii muzyki.), „Wiedza i Życie” 1937 nr 6

O słuchaniu i rozumieniu utworów muzycznych, „Ruch Muzyczny” 1947 nr 19/20, s. 2-6

O słuchaniu i rozumieniu utworów muzycznych, „Ruch Muzyczny” 1947 nr 21, s. 6-10

O słuchaniu i rozumieniu utworów muzycznych, w: Szuman Stefan, Lissa Zofia, Jak słuchać muzyki, Centralny Instytut Kultury, Warszawa 1948

Leninowska teoria odbicia a estetyka muzyczna, „Materiały do Studiów i Dyskusji” 1950 [numer specjalny], s. 95-159

Uwagi o metodzie marksistowskiej w muzykologii, w: Księga pamiątkowa ku czci Prof. Adolfa Chybińskiego, PWM, Kraków 1950

Uwagi o metodzie marksistowskiej w muzykologii, w: Księga pamiątkowa ku czci Prof. Adolfa Chybińskiego, PWM [odbitka], Kraków 1951

Uwagi o metodzie marksistowskiej w muzykologii, [przedruk w:] Lissa Zofia, Muzykologia polska na przełomie, PWM,, Kraków 1952

Leninowska teoria odbicia a estetyka muzyczna, w: Podstawy estetyki muzycznej, część 2, PWN, Warszawa 1953

Niektóre zagadnienia estetyki muzycznej w świetle artykułów Józefa Stalina o marksizmie w językoznawstwie, „Studia Muzykologiczne” I 1953, s. 11-154

Muzyka polskiego Odrodzenia, [wersja skrócona], „Muzyka” 1953 nr 11/12, s. 5-25

O obiektywności praw w marksistowskiej historii i teorii muzyki, „Materiały do Studiów i Dyskusji” 1953 nr 1, s. 121-165

O specyfice muzyki, „Studia Muzykologiczne” II 1953, s. 7-132

O specyfice muzyki, w: Podstawy estetyki muzycznej, część 4, PWN, Warszawa 1953

Muzyka polskiego Odrodzenia, [przedruk, wyd. poprawione], „Studia Muzykologiczne”, tom 3, 1954, s. 138-252

O obiektywności praw w marksistowskiej historii i teorii muzyki, „Studia Muzykologiczne” III 1954, s. 7-112

Problemy stylu narodowego muzyki Chopina, Materiały Dyskusyjne Komisji Naukowej Obchodu Roku Mickiewiczowskiego, Sekcja Historii Sztuki. Polska Akademia Nauk, Warszawa 1955

Koncert na orkiestrę Witolda Lutosławskiego (szkic analityczny), „Muzyka” 1955 nr 3/4, s. 25-52

Problemy polskiego stylu narodowego w twórczości Chopina, „Rocznik Chopinowski” 1956, s. 96-170

Koncert na orkiestrę Witolda Lutosławskiego (szkic analityczny), „Studia Muzykologiczne”, tom 5, 1956, s. 196-299

Problemy stylu narodowego muzyki Chopina, [wersja francuska: Du style national des oeuvres de Chopin], „Annales Chopin” 1957, s. 100-178

Historia i teoria muzyki [w PRL], w: Kultura muzyczna Polski Ludowej. 1944-1955 (pod red. Józefa M. Chomińskiego, Zofii Lissy), PWM, Kraków 1957

Muzyka filmowa [w PRL], w: Kultura muzyczna Polski Ludowej. 1944-1955 (pod red. Józefa M. Chomińskiego, Zofii Lissy), PWM, Kraków 1957

Muzyka od czasów najdawniejszych do końca XI wieku, w: Historia muzyki powszechnej (pod red. Józefa M. Chomińskiego, Zofii Lissy, Stefanii Łobaczewskiej), tom 1, PWM, Kraków 1957

Muzyka rosyjska, czeska i węgierska [do renesansu włącznie], w: Historia muzyki powszechnej (pod red. Józefa M. Chomińskiego, Zofii Lissy, Stefanii Łobaczewskiej), tom 1, PWM, Kraków 1957

Muzyka symfoniczna [w PRL], w: Kultura muzyczna Polski Ludowej. 1944-1955 (pod red. Józefa M. Chomińskiego, Zofii Lissy), PWM, Kraków 1957

Walka o nowe oblicze polskiej kultury muzycznej, w: Kultura muzyczna Polski Ludowej. 1944-1955 (pod red. Józefa M. Chomińskiego, Zofii Lissy), PWM, Kraków 1957

Muzyka polskiego Odrodzenia, w: Odrodzenie w Polsce, tom 5: Historia sztuki,, Warszawa 1958

Muzyka polskiego Odrodzenia, [wersja w języku rosyjskim: Muzyka pol`skogo Vozroždenija], w: Izbrannye stat`i pol`skich muzykovedov 2, Moskwa 1958

Rozważania o stylu narodowym w muzyce na materiale twórczości Karola Szymanowskiego, w: Z życia i twórczości Karola Szymanowskiego (pod red. Józefa M. Chomińskiego), PWM, Kraków 1960

Integracja rytmiczna w „Suicie scytyjskiej” Sergiusza Prokofiewa, w: O twórczości Sergiusza Prokofiewa, Studia i materiały z Sesji Naukowej, PWM, Kraków 1962

Über die Verbindungen zwischen der Harmonik von A.N. Skriabin und der Harmonik von F. Chopin, w: The Book of the First International Musicological Congress Devoted to the Works of Frederik Chopin. 16th-22nd February 1960 (ed. by Zofia Lissa), Polish Scientific Publishers, Warszawa 1963

Über die Verbindungen zwischen der Harmonik von A.N. Skriabin und der Harmonik von F. Chopin, [wersja rosyjska: Šopen i Skrjabin], w: Russko-pol`skie muzykal`nye svjazi, Moskwa 1963

Karol Szymanowski, w: Polish Music (ed. by Stefan Jarociński), Warszawa 1965

Muzyka rosyjska [baroku i klasycyzmu], w: Historia muzyki powszechnej (pod red. Józefa M. Chomińskiego, Zofii Lissy, Stefanii Łobaczewskiej), tom 2, PWM,, Kraków 1965

Polish Romanticism and Neo-Romanticism, w: Polish Music (ed. by Stefan Jarociński), Warszawa 1965

Problema vremeni v muzykal`nom proizvedenii, w: Intonacija i muzykal`nyj obraz, Moskwa 1965

Muzyka polska w latach 1945-1956, w: Polska współczesna kultura muzyczna. 1944-1964 (pod red. Elżbiety Dziębowskiej), PWM, Kraków 1968

O istocie dzieła muzycznego, „Muzyka” 1968 nr 1, s. 3-30

O istocie dzieła muzycznego, [wersja niemiecka: Über das Wesen des Musikwerkes], „Die Musikforschung” 1968 nr 2, s. 157-182

Koncert na orkiestrę Witolda Lutosławskiego (szkic analityczny, [tłumaczenie niemieckie: Witold Lutosławskis Konzert für Orchester], w: Zur musikalischen Analyse, Darmstadt 1974

Literatura

Dziębowska Elżbieta, Profesor Zofii Lissy prace i zasługi, w: Studia musicologica. Aesthetica – theoretica – historica. Księga pamiątkowa Zofii Lissy (pod red. Elżbiety Dziębowskiej, Zofii Helman, Danuty Idaszak, Adama Neuera), PWM, Kraków 1979

Mrygoniowa Ewa, Bibliografia prac prof. dr Zofii Lissy, w: Studia musicologica. Aesthetica – theoretica – historica. Księga pamiątkowa Zofii Lissy (pod red. Elżbiety Dziębowskiej, Zofii Helman, Danuty Idaszak, Adama Neuera),, PWM, Kraków 1979

Dziębowska Elżbieta, Zofia Lissa (19 X 1908-26 III 1980), „Muzyka” 1980 nr 4, s. 9-13

Helman Zofia, Zofia Lissa (1908-1980), „Zeitschrift für Musikpädagogik“ 1982 nr 18

Helman Zofia, Zofia Lissa (1908-1980), w: Polish Musicological Studies, t. 2 (pod red. Zofii Chechlińskiej, Jana Stęszewskiego), Kraków 1986

Lissa Zofia, w: Encyklopedia Muzyki (pod red. Andrzeja Chodkowskiego), PWN, Warszawa 1995

Dziębowska Elżbieta, Lissa Zofia, w: Encyklopedia Muzyczna PWM (część biograficzna pod red. Elżbiety Dziębowskiej), t. „klł”, PWM, Kraków 1997

Lissa Zofia, w: Encyklopedia Muzyki (pod red. Andrzeja Chodkowskiego), PWN (wyd. drugie poprawione), Warszawa 2001

Polmic

Rynek Starego Miasta 27
00-272 Warszawa
e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

tel: +48 785 370 000

Wsparcie projektu

Modernizacja strony odbywa się dzięki wsparciu Ministra Edukacji i Nauki w ramach programu Nauka dla społeczeństwa II.

Logo Ministerstwa NiSW program Nauka dla społeczeństwa

Nasze social media



© All rights reserved. POLMIC
Do góry