Muzeum Karola Szymanowskiego - Willa "Atma"

Blisko stuletnia willa „Atma” położona nad potokiem Młyniska przy jednej z najstarszych ulic w Zakopanem – Kasprusie, mieści obecnie jedyne w Polsce muzeum biograficzne Karola Szymanowskiego.
Karol Szymanowski urodził się w 1882 r. w Tymoszówce na Ukrainie, zmarł w Lozannie w 1937 r. Był najwybitniejszym polskim kompozytorem pierwszej połowy XX wieku, którego dzieła do dziś pozostają w repertuarze najznakomitszych solistów i orkiestr na całym świecie. Od wczesnej młodości bywał w Zakopanem; pod koniec życia osiadł tam na stałe i zamieszkał w willi „Atma”.
Willa „Atma”, zbudowana około roku 1890 przez Józefa Kasprusia-Stocha w stylu zakopiańskim, wprowadzonym do architektury przez Stanisława Witkiewicza, jest typowym przykładem pensjonatu górskiego, jakich wiele wzniesiono w Zakopanem na przełomie XIX i XX wieku z myślą o wynajmowaniu coraz liczniej przybywającym tu letnikom. Słowo atma wywodzi się z sanskrytu (atma = dusza) i w myśl wierzeń hinduskich oznacza błogostan, absolutny spokój duszy właściwy bogom. Nazwę tę nadali willi wypoczywający tutaj letnicy.
Idea stworzenia w „Atmie” muzeum Szymanowskiego zrodziła się około 1937 r., kiedy to w jednym ze wspomnień pośmiertnych o twórcy Harnasiów myśl taką poddał kompozytor Michał Kondracki. Ponownie z inicjatywą tą wystąpił w 30 lat później na łamach „Życia Warszawy” krytyk muzyczny – Zdzisław Sierpiński. Tym razem zyskała ona szeroki oddźwięk w środowisku muzycznym i w społeczeństwie. Wkrótce potem, znany krytyk i pisarz Jerzy Waldorff utworzył społeczny komitet działający na rzecz wykupienia „Atmy” i stanąwszy na jego czele pokierował akcją zbierania składek, które miały stworzyć fundusz, niezbędny do realizacji przedsięwzięcia. Fundusze napływały przez kilka lat. W 1972 r. Warszawskie Towarzystwo Muzyczne wykupiło „Atmę” wraz z przynależną do niej parcelą. W roku 1974 dom przekazano Muzeum Narodowemu w Krakowie. W 1976 r., po zakończonym remoncie, willę udostępniono publiczności.
W muzeum zgromadzono pamiątki po Karolu Szymanowskim. W pełni odtworzono na podstawie zachowanych zdjęć i opisów jego gabinet. Pozostałe wnętrza zaaranżowano w ten sposób, aby wiernie oddać klimat lat międzywojennych, uzupełniając ekspozycję informacjami o kompozytorze.
Podstawowe zadanie, jakiemu ma służyć muzeum, tj. propagowanie wiedzy o Karolu Szymanowskim i popularyzacja jego twórczości, a także upamiętnienie pobytu kompozytora na Podhalu, realizowane jest nie tylko poprzez otwarcie dla publiczności wystawy w willi „Atma”. Celowi temu służą także organizowane przez Towarzystwo Muzyczne im. Karola Szymanowskiego w muzeum koncerty muzyki Szymanowskiego w wykonaniu najlepszych odtwórców jego dzieł i emitowanie muzyki podczas zwiedzania muzeum.
Muzeum wydało obszerny przewodnik po „Atmie” w dwóch wersjach językowych.