Związek Artystów Scen Polskich ZASP

KASY ZASP-u
Warszawa, Al. Jerozolimskie 25
tel. (+48 22) 621 93 83
tel. (+48 22) 621 94 54
Związek Artystów Scen Polskich powołano do życia 21 grudnia 1918 roku, wkrótce po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Powołali go aktorzy na ogólnopolskim Kongresie Konstytucyjnym w Teatrze Rozmaitości w Warszawie. W latach II Rzeczypospolitej ZASP był organizacją silną i skuteczną. Od samego początku przejął funkcję głównego organizatora życia teatralnego. W najogólniejszych zarysach uregulował prawa i obowiązki aktora w teatrze, ustalił stosunki prawne między aktorem a teatrem (regulaminy pracy), między teatrem a Związkiem (konwencje). Zatwierdził różne formy pomocy materialnej, jak kasa pogrzebowa i kasa jubileuszowa. Powołał pismo związkowe "Scena Polska", przyczynił się do utworzenia w roku 1925 Polskiego Instytutu Teatrologicznego i powołania w 1932 Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej (PIST). W roku 1936 zwołał chyba najważniejszych w swoich dziejach zjazd, poświęcony w całości sprawom artystycznym. Również w roku 1936 doprowadził do zakończenia budowy pomnika Wojciecha Bogusławskiego przed Teatrem Narodowym.
Od 1922 roku w ZASPie odbywały się egzaminy eksternistyczne dla aktorów, a od 1923 także dla reżyserów. W 1926 Związek Artystów Scen Polskich stał się członkiem FIA (International Federation of Actors), międzynarodowej organizacji skupiającej związki zawodowe aktorów na świecie.
W latach międzywojennych utworzono również Schronisko w Skolimowie i Dom Aktora w Warszawie. Pomysł zbudowania Domu Aktora w stolicy powstał w roku 1921. W 1928 kupiono parcelę przy ul. Polnej 48, gdzie przewidywano budowę nowoczesnego budynku. W połowie lat 30. parcelę jednak sprzedano i kupiono stary dom w Alejach Ujazdowskich 45. Zniszczony częściowo w czasie wojny od 1949 roku jest stałą siedzibą Zarządu Głównego ZASP.
Podczas wojny ZASP działał w konspiracji. Patronował szkoleniu aktorów w mieszkaniach wykładowców, doprowadził do utworzenia Tajnej Rady Teatralnej, która powstała w roku 1940 z inicjatywy Bohdana Korzeniewskiego, Leona Schillera i Edmunda Wiercińskiego. Rada opracowała m. in. plany organizacji teatrów w wolnej Polsce oraz projekt weryfikacji aktorów, którzy złamali zakaz występowania w imprezach koncesjonowanych przez Niemców, uchwalony przez ZASP w 1940 roku.
Po wojnie ZASP kilkakrotnie zmieniał nazwę. W 1950 roku w miejsce ZASPu powstał SPATiF (Stowarzyszenie Polskich Artystów Teatru i Filmu). W roku 1957 wydłużono nazwę Stowarzyszenia i do SPATiFu dopisano ZASP. W roku 1981 Zjazd Nadzwyczajny uchwalił powrót do nazwy przedwojennej. Dnia 1 grudnia 1982 roku ZASP został rozwiązany, a 19 grudnia roku 1983 odbył się zjazd założycielski "nowego" ZASPu. Wstąpiło do niego ok. 1 300 osób. Dawny ZASP liczył ok. 5 000 członków.
Na początku 1989 roku doszło do konstruktywnego porozumienia pomiędzy dwoma ZASPami i w końcu października zwołano Zjazd Nadzwyczajny, który zjednoczył środowisko.
Członkowie ZASPu zgrupowani byli od początku istnienia Związku w Sekcjach branżowych, odpowiadających ich specjalnościom. Liczba sekcji, powoływanych lub zatwierdzanych każdorazowo przez Walny Zjazd, ulegała zmianie w przeciągu osiemdziesięciu lat istnienia Stowarzyszenia. Zadania Sekcji są ściśle określone w Statucie. Należą do nich przede wszystkim: dbanie o zawodowe i życiowe interesy członków, ochrona prawna, przeprowadzanie egzaminów eksternistycznych, opiniowanie zmian na stanowiskach kierowniczych w teatrach, współpraca z odpowiednimi komórkami analogicznych stowarzyszeń twórczych czy współudział w komisjach opracowujących akty prawne dotyczące ochrony praw członków Sekcji. Obecnie działa w Związku osiem sekcji i trzy podsekcje:

1. Sekcja teatrów dramatycznych
2. Sekcja teatrów muzycznych
3. Sekcja teatrów lalkowych
4. Sekcja estrady
5. Sekcja tańca
6. Sekcja reżyserów
7. Sekcja scenografów
8. Sekcja krytyków
9. Sekcja radia, telewizji i filmów

Związek przyznaje corocznie kilkanaście nagród, m.in.:
NAGRODA IM. LEONA SCHILLERA przyznawana jest od 1956 roku wybitnym twórcom teatru. Wręczana jest zawsze w marcu, w rocznicę śmierci patrona. W ostatnich latach Nagrodą im.Schillera zostali uhonorowani:

• Jacek Sieradzki (1990)
• Krystian Lupa (1991)
• Rafał Węgrzyniak (1992)
• Ryszard Peryt (1993)
• Dorota Buchwald, Agnieszka Celeda, Barbara Krasnodębska, Maria Maziewska (1994)
• Piotr Tomaszuk (1995)
• Dorota Landowska, Edyta Jungowska (1996)
• Agnieszka Glińska, Mirosław Baka, Grzegorz Niziołek (1997)
• Zbigniew Majchrowski, zespół Teatru Montownia (1998)
• Ewa Kaim, Karolina Jupowicz (1999)
• Grzegorz Kwas, Kabaret Mumio, Ruch Teatralny (2000)
• Piotr Adamczyk, Dominika Bednarczyk, Jolanta Kowalska (2001)

NAGRODA IM. JACKA WOSZCZEROWICZA przyznawana od 1997 za rolę drugoplanową na Kaliskich Spotkaniach Teatralnych - Festiwalu Sztuki Aktorskiej.