4 Nowele, Baird Tadeusz

4 Nowele przeznaczone na orkiestrę kameralną to cykl stojący, podobnie jak 4 Eseje o analogicznym układzie części, w opozycji do tradycji cyklu symfonicznego. Symfonia miała dwie główne, szybkie zazwyczaj części skrajne. Pomiędzy nimi znajdowało się ogniwo liryczne, powolne i taniec lub później scherzo. W obu utworach Bairda jest odwrotnie. Części skrajne są wolne, pomiędzy nimi znajduje się na drugim miejscu epizod o umiarkowanym tempie narracji oraz na trzecim epizod rozgrywający się w tempie szybkim. Owo odwrócenie temp ma znaczenie dla percepcji cyklu jako całości, nawet, jeśli części nie są grane bez przerw (attacca). Tempa wolne podkreślają znaczenie jedynego epizodu szybkiego, który pełni rolę ogniwa kulminacyjnego. W ten sposób cykl przekształca się w formę jednoczęściową, co u Bairda jest o tyle łatwe, że przejście pomiędzy zróżnicowanymi tempami, zmiennymi metrami, nastrojami i barwami jest niekiedy niepostrzegalne: zauważamy, że zmiana nastąpiła już jakiś czas temu, ale nie widzimy jej, gdy ona następuje.
Utwór został skomponowany w 1967 roku i w tym samym roku, 16 lipca, w Hanoverze (Stany Zjednoczone), podczas „Summer Festiwal of Modern Music”, odbyło się jego prawykonanie. W Polsce utwór po raz pierwszy wykonała Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Narodowej pod dyrekcją Witolda Rowickiego, 8 marca 1968 roku.
(Krzysztof Baculewski)