Fantasmagoria na fortepian i perkusję, Serocki Kazimierz

Perkusja odegrała ważną rolę w muzyce II połowy XX wieku. Instrumenty perkusyjne były efektownym źródłem nowych brzmień dla twórców awangardy lat pięćdziesiatych i sześćdziesiątych. W ich kompozycjach pojawiały się bogate zestawy perkusyjne z instrumentami rzadko, albo w ogóle dotąd nie stosowanymi, często o egzotycznym pochodzeniu. Jednym z perkusyjnych instrumentów bywał ... fortepian, którego krótkie brzmienie, odpowiednio przez kompozytora wykorzystane, nabierało nieoczekiwanego, perkusyjnego charakteru. Perkusja stanowiła ulubione instrumentarium Kazimierza Serockiego, a i fortepianem zajmował się bardzo intensywnie. W Fantasmagorii łączy obie te grupy brzmień w sposób niezwykle pomysłowy, tworząc muzykę kalejdoskopowo mieniącą się i skrzącą najróżniejszymi barwami.
W tym duecie dla pianisty i perkusisty ten drugi ma do dyspozycji 37 instrumentów perkusyjnych. Obok tradycyjnie stosowanych w orkiestrach kotłów, triangli czy gongów Serocki wykorzystuje tu - między innymi - dzwonki krowie, marakasy, terkotkę, bębenek baskijski, a nawet butelki. Pianista oprócz zwykłej gry na klawiaturze wykorzystuje bezpośrednio struny, grając na nich palcami, paznokciami, miotełką jazzową, a także uderza w konstrukcję ramy i w pudło fortepianu, wreszcie wykonuje glissanda na kołkach od strun. Przy grze na klawiaturze zastosowana jest preparacja strun za pomocą plasteliny wciśniętej między struny. Możliwości kolorystyczne fortepianu i perkusji zostały tu wykorzystane przez kompozytora w stopniu maksymalnym - często w połączeniu z wirtuozowską wręcz fakturą. Forma utworu powstaje wraz z jego przebiegiem z drobniejszych cząstek o coraz to innym kształcie i brzmieniu, z plam dźwiękowych i fragmentów o solowym, wirtuozowskim charakterze.
Fantasmagoria powstała w latach 1970-71. Jej prawykonanie odbyło się 12 stycznia 1973 roku w Zurychu; grali Georges Martin i Willy A. Wohlgemuth. W Polsce Fantasmagoria została wykonana po raz pierwszy przez australijskiego pianistę Rogera Woodwarda i perkusistę Huberta Rutkowskiego podczas "Warszawskiej Jesieni" w 1976 roku. Powróciła na festiwal w roku 2002 w wykonaniu członków Ensemble Recherche z Fryburga Bryzgowijskiego.