Pracę nad skomponowaniem operetki
Loteria na mężów czyli narzeczony nr 69 podjął Karol Szymanowski w 1908 roku z pobudek czysto finansowych. Utwór, ukończony rok później, zaliczany jest dziś do marginaliów w dorobku kompozytora i już w chwili powstawania nie cieszył się aprobatą jego twórcy. W liście do Grzegorza Fitelberga Szymanowski skarżył się:
„mam taki nawał roboty, że mi ręce opadają: najgorsze to kopiowanie i korekta, przy tym operetka jak jakie czarne fatum wisi nade mną; ale postanowiłem, zacisnąwszy zęby, skończyć ją przed Warszawą i mało mi bardzo brakuje” (Karol Szymanowski. Korespondencja, Tom I: lata 1903-1919, s. 191, list z 15/28 X 1909 do Grzegorza Fitelberga, oprac. Teresa Chylińska, PWM, Kraków 1982).
W 1912 roku kompozytor zamówił u Jerzego Guranowskiego niemiecki przekład libretta w związku z zamiarem wystawienia operetki w Wiedniu. Loteria, początkowo zatytułowana Główna wygrana, miała się ukazać na scenie pod pseudonimem „Whitney”.
Utwór nie został jednak wykonany scenicznie ani w Polsce, ani poza granicami kraju. Nie był także wydany drukiem. Dopiero 30 grudnia 1952 roku w Polskim Radiu w Katowicach przedstawione zostały fragmenty dzieła w wykonaniu Natalii Stokowackiej i Bogdana Paprockiego oraz Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia pod dyrekcją Grzegorza Fitelberga.
Anna Iwanicka-Nijakowska